Piše: Alan Crosby
Zajedničko istraživanje agencije Bellingcata i nekoliko drugih medija otkrilo je dokaze koji pokazuju da je nedavno trovanje ruskog opozicionog lidera Alekseja Navaljnog (Aleksei Navalny)izvršila ruska Federalna služba sigurnosti (FSB).
Pozivajući se na “opsežne dokaze u obliku podataka o putovanjima i telekomunikacijama”, istraživanje koje je uključivalo saradnju Insidera, ruske istraživačke stranice, njemakog Der Spiegela i američkog CNN-a pokazala je da je trovanje kritičara Kremlja u sibirskom gradu Tomsku u avgustu tekuće godine bilo u planu barem od početka 2017. godine.
“Od početka 2017. do avgusta 2020. operativci FSB-a iz tajne jedinice FSB-a specijalizovane za rad sa otrovnim tvarima, pratili su Navaljnog tokom njegovih putovanja po Rusiji, letjeli su zajedno sa njim na više od 30 letova, i čini se da su pokušali dva puta da ga otruju prije Tomska”, navela je istraživačka grupa u saopštenju objavljenom 14. decembra 2020.
Navaljni se trenutno nalazi u Njemačkoj, gdje se oporavlja nakon što je otrovan nervnim agensom Novičokom. On je ranije insistirao da je ruski predsjednik Vladimir Putin naredio njegovo trovanje. Kremlj je porekao bilo kakvu umiješanost.
Bellingcat, britanska istraživačka grupa, saopštila je da je istraga identifikovala tri FSB operativca iz ove tajne jedinice koji su putovali zajedno sa Navaljnijem u Novosibirsk, a zatim ga slijedili do grada Tomska gdje je na kraju otrovan.
Njih trojicu su podržavala i nadzirala “najmanje” još petorica operativaca, od kojih su neki također putovali u Omsk, gdje je Navaljni hospitaliziran nakon što mu je pozlilo.
Drugi pokušaj trovanja?
U istraživanju se imenuju tri osobe: Aleksej Aleksandrov, Ivan Osipov, obojica doktori i Vladimir Paniajev. Ne navodi se da li su pokušali stupiti u kontakt sa osobama koje su navodno upletene u zavjeru.
“Članovi jedinice kominicirali su jedni sa drugima tokom operacije, sa naglim povećanjem komunikacije neposredno prije trovanja, kao i tokom noći (po moskovskom vremenu) kada je Aleksej Navaljni napustio svoj hotel i uputio se ka aerodromu u Tomsku,” navodi se u istraživanju.
Navaljniju je pozlilo na letu za Moskvu neposredno nakon polijetanja, što je natjeralo posadu da hitno slete u Omsk, gdje je 44-godišnji Navaljni danima bio u bolnici prije prebacivanja u Berlin. U glavnom gradu Njemačke doktori su zaključili da je otrovan nervnim agensom.
Izvještaj Bellingcata dolazi samo dva dana nakon što su britanske novine Times, pozivajući se na zapadne obaviještajne izvore, rekle da je drugi pokušaj trovanja Navaljnog izveden neposredno prije no što je prebačen u Njemačku.
Šta pokazuje istraživanje?
Bellingcat je rekao da je analiza telefonskih meta podataka dvanaest operativaca FSB-a povezanih sa Ruskim kriminalističkim institutom pokazala da je jedinica upravljala objektom za trovanje hemijskim oružjem koje liči na labaratoriju kojom je upravljao KGB, kako su opisali bivši KGB pripadnici koji su napustili ovu službu u sovjetsko vrijeme.
FSB je nasljednik KGB-a, zloglasne tajne policije iz sovjetske ere koja je prestala djelovati 1991. godine tokom raspada Sovjetskog Saveza.
“Analizom meta podataka, preklapanja zapisa o letovima i prethodno objavljenih izvanmrežnih baza podataka, identifikovali smo najmanje 15 operativaca koji rade u ovoj tajnoj podjednici za trovanje Krivičnog instituta FSB-a. Najmanje njih osam, uključujući i njihovog nadređenog (Stanislava) Makshakova, direktno je učestvovalo u raznim fazama onoga što djeluje kao brojni pokušaji trovanja Alekseja Navaljnog”, navodi se u izvještaju.
Hronologija slučaja trovanja u Rusiji
Takozvana “ekipa za trovanje” pratila je Navaljnog najmanje od 16. januara 2017. godine, navode iz Bellingcata, odnosno samo mjesec dana nakon što je najavio svoje planove da se 2018. godine kandiduje na predsjedničkim izborima.
Često koristeći pseudonime tokom putovanja, nekada koristeći jedno ime prilikom odlaska, a drugo na povratku, grupa je letila na paralelnim letovima kako bi prikrili svoje korake.
“Takav način rada bio bi u skladu sa profesionalnim operativnim sigurnosnim praksama, kako bi se minimalizirale šanse da Navaljni ili članovi njegovog tima primjete iste saputnike na raznim letovima”, stoji u izvještaju. Još se napominje da je bilo 37 putovanja na kojima su bili članovi ove grupe kao i Navaljni.
“Slično tome, ova dosljedno primjenjivana metoda bi vjerovatno bila nevjerovatna da je ekipa imala samo cilj praćenja i nadgledanja Navaljnog, jer bi takav cilj, uz to što ne zahtjeva službenike obučavane u oblasti medicine i upotrebe hemijskog oružja, mogao bi biti bolje postignut sa većim brojem različitih FSB službenika koji lete na istom letu kao i on”, navodi se.
Evropska unija i Velika Britanija uvele su zamrzavanje imovine i zabranu putovanja šestorici visokih ruskih dužnosnika za koje se vjeruje da su odgovorni za trovanje Navaljnog, kao i jednom entitetu uključenom u program koji je proizveo skupinu nervnog agensa poznatog kao Novičok, koji pripada vojnom nivou.
Otrov koji je korišten na Navaljniju djeluje da je sličan onome kojeg su britanske vlasti identifikovale kao toksin iskorišten u gotovo smrtonosnom trovanju ruskog dvojnog agenta Sergeja Skripala i njegove kćerke Julije 2018. godine u egleskom gradu Salisburiju.
