ټاکل شوې ده د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي سبا د (د می په ۲۰مه) پیکنګ ته سفر وکړي چې د چین، پاکستان او افغانستان په ګډون په درې اړخیزه غونډه کې ګډون وکړي.

د راپورونو له مخې د دې سرمشریزې هدف د سیمه ییزې سولې او امنیت اندیښنو ته رسېدل دي.

په ورته وخت کې، د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر، اسحاق ډار چین ته روان شوی دی. د هغه د سفر هدف د لوړې کچې په دوه اړخیزو خبرو کې برخه اخیستل دی.

د یادونې وړ ده چې د ۲۰۲۵ کال د می په ۱۰مه په کابل کې د دې سرمشریزې اول دور غونډه جوړه شوه چې پکې طالبان، پاکستان او چین شامل وو.

د راپور له مخې دا درې اړخیزې خبرې به د ترهګرۍ ضد هڅې، اقتصادي همکارۍ او د زیربناوو د پراختیا په ګډون پر یو لړ موضوعاتو راوڅرخي.

تر دې مخکې د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند ویلي و چې د افغانستان لپاره د چین ځانګړي استازي، یو شیاویونګ، متقي ته د چین د سفر بلنه ورکړې وه چې متقي منلې وه.

د ملګروملتونو سرمنشي انتونیو ګوتیرش د هغې هوکړې هرکلی وکړچې د غزې لپاره د ولسمشرډونالډ ټرمپ د طرحې پر لومړي پړاو اسراییل او حماس دواړو موافقه کړې ده. ګوتیرش په یوه بیان کې له ټولو اړخونو وغوښتل چې په بشپړډول د دغې موافقې شرطونو ته ژمن پاتې شي. د ملګرملتونو سرمنشي همدارنګه ویلي چې "ټول یرغمل شوي کسان باید په باعزته توګه خوشې شي، یودایمي اوربند باید تضمین شي، جګړه باید له یوې مخې د تل لپاره ودرول شي."

هغه ټینګاروکړچې جګړه ځپلې غزې ته د بشري مرستو سمدستي بې ځنډه ننوتل باید ډاډمن شي.

د امریکا د متحدو ایالتونو ولسمشرډونالډ ټرمپ د چهارشنبې په ورځ وویل چې په غزه کې د جګړې د پای ته رسولو لپاره په مصرکې د روانو خبرو په نتیجه کې اسراییل او حماس د ده د سولې د طرحې پر لومړي پړاو سلا کړې ده.

حماس تایید کړه چې په غزه کې د جګړې د پای ته رسولو لپاره له اسراییل سره یوې موافقې ته رسیدلی دی. د اسراییل صدراعظم بنیامین نتنیاهو هم ویلي چې نن پنجشنبې د کابینې غونډه را غواړي چې شوې موافقه تایید کړي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیا احمد د چهارشنبې د ورځې ناوخته په یوه غږیز او لیکلي پیغام کې چې پرخپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټرکې خپورکړی ویلي چې د بهرنیو چارو وزیر په مسکو کې له ناستو وروسته د هند په رسمي بلنه د نوي ډیلي پرلور روان شو. د هغه په ټکو ښاغلی متقي به هند ته په دې سفرکې له خپل هندي سیال ایس جې شنکر او نورو چارواکو سره پرګڼو سیاسي، اقتصادي، تجارتي او د افغانستان او سیمې د اړیکو د پراختیا په اړه بحثونه وکړي.

دا د ۲۰۲۱ کال په دوبي کې پرافغانستان د طالبانو له بیاواکمنیدو وروسته هند ته د طالبانو د حکومت د ترټولو جګپوړي چارواکي لومړنی سفردی چې هندي رسنیو هغه پنځه ورځنی سفریاد کړی دی.

متقي، چې امنیت شورا بهرنیو هیوادونو ته د هغه پر سفر بندیز لګولی، وروسته له دې هند ته ځي، چې د نوي ډیلي په غوښتنه، د امنیت شورا د بندیزونو کمېټې، په موقت ډول د نوموړي سفر ته اجازه ورکړه.

د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان وایي، د امریکا ولسمشرډونالډ ټرمپ ورڅخه غوښتي چې حماس اړکړي چې په غزه کې د جګړې د پای ته رسولو لپاره د ده طرحه ومني. ښاغلي اردوغان په یوه بیان کې چې د هغه دفترد چهارشنبې په ورځ له رسنیو سره شریک کړی همدارنګه ویلي چې حماس ورته ویلي چې سولې او خبرو اترو ته چمتودی. د اردوغان په وینا حماس له دغې طرحې سره مخالف ندی چې دی دا یو ډیر ښه ګام بولي. د ترکیې ولسمشردغه راز ویلي چې همکاران یې اوس د مصرپه شرم الشیخ کې دي او زیاتوي چې دوی تل له حماس سره په دې اړه په اړیکه کې وو او دي. اردوغان دغه څرګندونې داسې مهال کوي چې ټاکل شوې حماس او اسراییل نن دریمه ورځ په شرم الشیخ کې غیرمستقیمې خبرې مخ ته یوسي. په غزه کې د دوه کلنې جګړې د پای ته رسولو لپاره روانو خبرو کې د قطر، ترکیې او د متحدو ایالتونو چارواکي ښکیل دي. دوی د ولسمشرډونالډ ټرمپ د شلو مادو پرهغه پلان خبرې کوي چې تیره میاشت یې په غزه کې د جګړې د پای ته رسیدو اود سولې د ټینګیدو لپاره وړاندیز کړ.

د افغان ښځو لپاره د ولسي محکمې په نوم فعالانو نن خپله لومړۍ عمومي غونډه د اسپانیا په پلازمینه مادرید کې پیل کړه.

په دې غونډه کې د بشري حقونو کارپوهان، وکیلان، د ښځو د حقونو مدافعان او د مدني ټولنې فعالان ګډون کوي.

د غونډې تنظیموونکي وايي چې د دوی هدف په افغانستان کې قربانیانو، په ځانګړې توګه ښځو او نجونو ته د دې فرصت برابرول دي چې د زده کړې، کار او په ټولنه کې پرګډون د بندیز په ګډون د طالبانو د پراخو محدودیتونو په اړه شاهدي ورکړي.

دا غونډه د بشري حقونو د فعالانو د هغو هڅو یوه برخه هم ده چې د طالبانو مشران مسوول ګڼي او غواړي په افغانستان کې د ښځو د حقونو پراخه سرغړونې مستندې کړي. د دې غونډې شواهد به له بیا کتنې وروسته د هیوادونو رسمي محکمو ته وسپارل شي.

دې ولسي محکمې چې د جنګي جرمونو، سیستماتیکې ځپنې او له بشري حقونو د سرغړونو په څیر قضیې څیړي، له مخکې په ټوله نړۍ کې پنځوس غونډې جوړې کړې دي.

د طالبانو سترې محکمې د چهارشنبې په ورځ په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې دغه کس د اخلاقي فساد په جرم په عام محضرکې په ۲۵ دُرو ووهل شو.

د خبرپاڼې له مخې مجرم ته دغه راز د یوه کال تنفیذي بند سزا هم ورکړل شوې ده. د بشري حقونو ډلې د طالبانو له خوا په عام محضرکې مجرمینو ته د بدني سزاګانو ورکول له انساني کرامت سره په ټکرکې بولي. د افغانستان د بشري حقونو ځانګړې راپورورکوونکي ریچارډ بینیټ په اګسټ میاشت کې ویلي و چې په روان کې د طالبانو له خوا اعدامونه او بدني سزاګانې دوه چنده شوي او د هغو د فوري دریدو غوښتنه یې وکړه.

نن چهارشنبې د اکتوبراتمه، د نړۍ په بازارونو کې د سرو زرو د هر اونس بیه ۴۰۰۰ ډالرو څخه واوښته.

د رویټرز په وینا، د سرو زرو بیه ۱۷ سلنه لوړه شوې او د هر اونس بیه یې له ۴ زره او ۱۱ ډالروڅخه لوړه شوې.

د سرو زرو بیه د روان کال له پیل راهیسې ۳۵ سلنه لوړه شوې، پداسې حال کې چې بیه یې په ۲۰۲۴ کې ۲۷ سلنه پورته شوې وه.

رویټرز، د اقتصادي کارپوهانو په حواله وایي چې ویلي یې دي، په نړۍ کې د سرو زرو د بیې د لوړوالي یو لامل دادی چې د نړیوالې اقتصادي او جیوپولیتیکي بې ثباتۍ د زیاتوالي شرایطو ته په پام ، د خوندي پانګونې لپاره د پانګوالو لیوالتیا زیاته شوې ده.

د پاکستان د خیبرپښتونخوا ایالت په کرمه کې د وسله والو په برید کې د ملیشو نهه سرتیري او دوه افسران وژل شوي دي.

ویل شوي چې په وژل شویو پوځیانو کې یوډګروال او یوجګړن شامل دي. د دغه برید مسولیت د تحریک طالبان پاکستان یا ټي ټي پي اخیستی.

د پاکستان د پوځ د عامه اړیکوڅانګې په یوه بیان کې ویلي چې پرپوځیانو دغه برید په کرمه ایجنسۍ کې داسې مهال وشو چې په سیمه کې د وسله والو پرضد پوځي عملیات روان وو. یوې سرچینې مشال راډیو ته ویلي چې پنځه پوځیان لادرکه دي.

یوشمیرپوځي چارواکو رویترز ته ویلي چې، په کرمه ایجنسي کې لومړی د ملیشو د موټرو پرکاروان د سړک د غاړې بم وچاودید او وروسته یو زیات شمیروسله والو پرې برید وکړ. پاکستاني طالبانو یا ټي ټي پي د رویترز خبریال ته په ایوه استولي بیان کې د دغه برید مسولیت اخیستی.

په دې وروستیو میاشتو کې، د تحریک طالبان پاکستان، چې غواړي حکومت نسکور کړي، د پاکستان پر امنیتي ځواکونو بریدونه زیات کړي دي.

په افغانستان کې د ټولنیزو شبکو ځینو کاروونکو ازادي راډیو ته ویلي چې ټولنیزې شبکې، په ځانګړي ډول «انستاګرام» د پخوا په شان په اسانه نه شي لیدلی.

دوی زیاتوي چې د سې شنبې له ماښامه پرته له وي پي این VPN پرته خپلو ټولنیزو شبکو ته داخلېدای نه شي، او نه هم «انستاګرام» او «سنیپ‌چټ» پرانستلی شي.

د طالبانو حکومت تر اوسه د ټولنیزو شبکو د بندېدو یا محدودېدو په اړه رسماً څه نه دي ویلي.

خو له دې وړاندې د افغانستان په کچه د دوو ورځو لپاره انټرنېټ بشپړ پرچاو شوی و، او تازه راپورونه ښيي چې په کندهار ولایت کې د نوري فایبر انټرنېټ شبکه هم له خنډ سره مخامخ شوې ده.

د سوریې حکومت دا اعلان وروسته له هغه وکړ چې د دغه هیواد دفاع وزیر مرحف ابو قصره، د سوریې د دیموکراتیکو ځواکونو له مشر مظلوم عبدي سره وکتل. دوی د حلب په شمالي ښار کې له خونړیو نښتو وروسته سره ولیدل.

د سوریې چارواکي، چې تېر کال یې د بشاراسد تر پرځېدو وروسته واک ترلاسه کړی، د یو غیرمتمرکز حکومت د جوړولو او د زیاتې کورواکۍ د ترلاسه کولو په اړه د کردانو غوښتنې رد کړې دي.

دا مسله د کردانو له کورواکې ادارې سره، چې د سوریې شمالي او شمال‌ختیځې برخې کنټرولوي، د تاوتریخوالي د زیاتېدو سبب شوي، او د دواړو لوریو ترمنځ اختلافونو د مارچ د لسمې نېټې تړون — چې موخه یې د سوریې له دولتي جوړښت سره د کردانو د ملکي او پوځي بنسټونو یوځای کول دي — پلي کېدل ځنډولي دي.

د سوریې دفاع وزیر، مرحف ابو قصره، د سې‌شنبې په ورځ د تلې په ۱۵مه، په ایکسپاڼه (پخواني ټویټر) کې په یوه بیان کې اعلان وکړ چې په دمشق کې یې له مظلوم عبدي، سره لیدلي دي.

هغه وویل، دوی پر عمومي اوربند هوکړې ته رسېدلي دي، چې د سوریې په شمال او شمال ختیځ کې ټولې جبهې او د پوځ د ځای پر ځای کېدو سیمې رانغاړي.

یوې دولتي سرچینې فرانس پرېس خبري اژانس ته ویلي چې دا غونډه د مظلوم عبدي او احمد الشرع تر لیدو وروسته ترسره شوه.

د ازبکستان د انرژۍ وزیر جوره بېک میرزامحمودوف ویلي چې د ازبکستان شرکتونو د افغانستان له حکومته د هایدروکاربوني سرچینو د پلټنې او تولید رسمي جوازونه ترلاسه کړي دي.

د ازبکستاني رسنیو د پروني راپور له مخې، نوموړی دا څرګندونې د ازبکستان دولتي تلویزیون ته وکړې.

د میرزامحمودوف په وینا، افغان چارواکو ازبک شرکتونو ته اجازه ورکړې چې د افغانستان په خاوره کې د تېلو او ګازو د زېرمو پلټنه او استخراج پیل کړي. د ده په وینا، کار د سپتمبر په نیمايي کې د توتي‌میدان د ګازو په حوزه کې، چې د جوزجان ولایت په شمال کې موقعیت لري، له ازبک شرکت ایریل کام Eriell KAM سره د ۲۵ کلن قرارداد پر اساس پیل شوی دی.

میرزامحمودوف زیاته کړه:

دا به لومړی پړاو وي، او د پایلو له مخې به دوی همکاري نورو ځایونو ته وغځوي.

د ده په وینا دا پروژه داسې نوښت ده چې دواړو هېوادونو ته —اقتصادي ګټه رسوي.

د افغانستان د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزارت د معلوماتو له مخې، د توتي‌میدان حوزه شاوخوا ۷،۵۰۰ مربع کیلومتره پراخوالی لري او نږدې ۳۰ څاګانې پکې شاملې دي. تمه ده چې ازبکستان به په راتلونکې لسیزه کې هر کال شاوخوا ۱۰۰ میلیونه ډالر پانګونه وکړي او د ایستلو شوې ګازه به په خپل هېواد کې تصفیه کړي.