نن شنبه د افغانستان په ځینو ولایتونو کې ماشومانو ته د ګوزڼ یا پولیو ضد واکسین ورکولو کمپاین پیلېږي.

له پولیو د خلاص افغانستان بنسټ پرون جمعه پر خپله ایکس‌پاڼه (پخواني ټویټر) د دې خبر ترڅنګ له ټولو کورنیو غوښتي چې له ګوزڼ ناروغۍ څخه د افغانستان په خلاصون کې ونډه واخلي.

په بیان کې نه‌دي ویل شوي چې، له پنځو کلونو کم‌عمره ماشومانو ته د پولیو ناروغۍ ضد د واکسین ورکولو دغه کمپاین به په څو ولایتونو کې علي شي او څو ماشومانو ته به واکسین ورکړل شي.

د روغتیا د نړیوال سازمان تر چتر لاندې د پولیو د له‌منځه وړلو د نوښت په نوم بنسټ په‌دې وروستیو کې ویلي چې په افغانستان کې د روان میلادي کال له پیله د پولیو نهه مثبتې پېښې ثبت شوې دي.

د ماشومانو ګوزڼ یا فلج یوه ویروسي او ساري ناروغي ده چې کولای شي ماشوم د تل لپاره فلج او ان د مړینې سبب یې کېږي.

د بریتانیا د ریفورم ګوند مشر، نایجل فراج، چې یوه افغان وګړي د مرګ ګواښ ورته کړی و، د جرمني د سیاست ملاتړ وکړ چې له مخې یې مجرم مهاجر له هېواده شړل کېږي.

فراج پرون سې‌شنبې خبریالانو ته وویل: «جرمني موږ ته وښوده چې دا کار ممکن دی.»

پرون د جنوبي لندن یوې محکمې یو افغان کډوال فیاض خان، د ریفورم ګوند د مشر د مرګ په ګواښ محکوم کړ او هغه ته یې د پنځو کلونو بند سزا واوروله.

د فیاض خان ویډیو په ټیک‌ټاک کې د ۲۰۲۴ کال د اکتوبر په میاشت کې خپره شوې وه.

نایجل فراج د محکمې له پرېکړې وروسته وویل چې مجرم به د بند له پای ته رسېدو وروسته یو ځل بیا د بریتانیا په سړکونو آزاد ګرځي.

هغه وړاندیز وکړ چې د فیاض خان د بېرته ستنېدو د مخنیوي لپاره یوازینۍ لار دا ده چې د افغانستان له حکومت سره د مجرمانو د استرداد یا بېرته لېږلو تړون وشي.

له دې وړاندې جرمني لسګونه افغانان چې د محکمو له لوري مجرم پېژندل شوي وو، بېرته افغانستان ته لېږلي دي.

دغه اقدام د مهاجرو د حقونو د ملاتړ سازمانونو غبرګونونه پارولي، ځکه دوی باور لري، هغه کسان چې بېرته د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته استول کېږي، ژوند یې له جدي خطر سره مخامخ کېدای شي.

د پاکستان د جمعیت علمای اسلام ګوند مشر مولانا فضل الرحمان، پرون (سې شنبې) د افغانستان او پاکستان ترمنځ د منځګړتوب وړاندیز وکړ.

پاکستاني رسنیو ویلي چې مولانافضل الرحمان دا وړاندیز یوه ورځ وروسته له دې وکړ چې د ډیورند کرښې په اوږدو کې له طالبانو سره د نښتو په ترڅ کې لږترلږه ۲۳ پاکستاني پوځیان ووژل شول.

فضل الرحمان، چې ویل کېږي، د افغان طالبانو په منځ کې نفوذ لري، په اسلام اباد کې په یوه غونډه کې خبریالانو ته وویل چې ده پخوا هم د کابل او اسلام اباد ترمنځ د کړکېج په کمولو کې رول لوبولی دی او اوس هم دا کار کولی شي.

د جمعیت علمای اسلام مشر د تېر کال په جنورۍ کې له یوه پلاوي سره کابل ته تللی و او له طالب چارواکو سره یې د دوو هیوادونو ترمنځ د کړکېچ د کمولو په اړه خبرې کړې وې.

په خوست ولایت کې طالب چارواکي وايي چې د دوی ځواکونو ډیورند کرښې ته څېرمه د پاکستاني ځواکونو د حملې په ځواب کې برید کړی دی.

د خوست ولایت د والي ویندوی مستفغر ګوربز د افغانستان کورنیو رسنیو ته ویلي، پاکستاني پوځیانو پرون ناوخته بریدونه پیل کړل چې د دوی د ځواکونو له ځوابي اقدام سره مخامخ شول.

ده نور جزییات نه دي څرګند کړي، خو د ترکیې انادولو خبري اژانس وايي، چې یوه امنیتي چارواکي د نوم د نه څرګندېدو په شرط ورته ویلي چې د دواړو خواوو ترمنځ نښته د کورمې د قبایلي سیمې په شورکو سیمه کې ونښته.

د پاکستان پوځ ادعا کوي چې د طالبانو ځواکونو پرون (سې شنبې) د ډیورند کرښې په اوږدو کې پر کورمه بې دلیله برید وکړ چې د دوی له مقاومت سره مخامخ شول.

پاکستاني رسنیو د خپل هیواد د پوځ پر اساس ویلي چې د دواړو خواوو ترمنځ شدیده جګړه ونښته او په نتیجه کې یې په افغانستان کې څو پوستې او ټانکونه ویجاړ شول.

په افغانستان کې د طالبانو حکومت تراوسه پورې د پاکستان د دې ادعا په اړه څه نه دي ویلي.

د پاکستان پوځ هم خپلې خوا ته د اوښتو تاوانونو یا مرګ ژوبلو په اړه څه نه دي ویلي.

پرون د کندهار له ښورباک ولسوالۍ څخه خبریالانو ازادي راډیو ته وویل چې د سې شنبې په شپه د دې ولسوالۍ او پاکستان ترمنځ په ډیورند کرښه کې شدیده نښته شوې او د سې شنبې تر سهاره یې دوام کړی دی.

دا په داسې حال کې ده چې د روانې اکتوبر په ۱۱ مه د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د طالب او پاکستاني ځواکونو ترمنځ سختې نښتې وشوې چې له امله یې دواړو لوریو یو بل ته د درنو مرګ ژوبلو د اړولو ادعاوې وکړې.

د ترکیې د همکارۍ او همغږۍ ادارې (TIKA) د افغانستان د کرنې د سکتور د پیاوړتیا لپاره یوه عصري سړه خونه، چې د ۳۰۰ ټنه مېوې یا سبزیو د ساتنې ظرفیت لري، په پکتیا ولایت کې جوړه کړه.

د ترکیې د انادولو خبري اژانس د راپور له مخې، د دغه هیواد د همکارۍ او همږغۍ ادارې پرون (سې شنبه) په یوه خبرپاڼه کې ویلي، د پکتیا ولایت په مرکز ګردېز کې د دې سړې خونې په پرانستونکې غونډه کې په کابل کې د ترکیې د همکارۍ او همږغۍ ادارې ريیس اکین اردوغان وویل، د افغانستان د خلکو ډېری برخه په کرنه او مالدارۍ پورې تړلې ده، نو ځکه دا دواړه برخې د پرمختیایي پروژو په لومړیتوبونو کې ځای لري.

د اوږدې مودې د زېرمتون د زیربناوو د نشتوالي له امله، بزګرانو نه شوای کولای خپل حاصلات په مناسبو شرایطو کې وساتي، چې له امله یې د محصولاتو تاوان او د عوایدو کمښت رامنځته شوی و.

په خبرپاڼه کې همداراز ویل شوي، دغه تاسیسات چې د عصري ټکنالوژۍ په وسایلو سمبال دي، د مېوو او سبزیجاتو — په ځانګړي ډول مڼو — د غذایي ارزښت د اوږدې مودې لپاره د ساتلو زمینه برابروي. دا کار به تولیدوونکو ته دا چانس ورکړي چې خپل محصولات په ښه کیفیت او د لوړو بیو په بدل کې بازارونو ته وړاندې کړي.

د فیاض خان په نوم یو افغان نن په بریتانیا کې په پنځه کاله بند محکوم شو.

د رویټرز د راپور له مخې، نوموړي د ټيک‌ټاک په یوه ویډیو کې د بریتانیا د "ریفرم یوکې" مشر نایجل فراج ته د مرګ ګواښ کړی و.

یاده ویډیو د ۲۰۲۴ کال د اکتوبر په میاشت کې خپره شوې وه، چې پکې فیاض خان د وسلې د ډزو حرکات په لاس ښودل، او د هغه پر مخ د ټوپک انځور رسم شوی و.

نایجل فراج محکمې ته ویلي چې د خان له ګواښ څخه «په رښتیا اندېښمن» شوی و او دغه ویډیو یې «ډارونکې» بللې ده.

قاضي کارن سټین فیاض خان په پنځه کاله بند محکوم کړ، او هغه یې د برېتانیا ته د غیرقانوني داخلېدو د هڅې په تور هم مجرم وباله.

د کندهار په ښورابک ولسوالۍ کې د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د طالب او پاکستاني ځواکونو ترمنځ نښته شوې ده.

سیمه ییزې سرچیني وايي دا نښته بیګاه شاوخوا لس بجې پیل شوې وه او تر سهاره یې دوام وکړ.

د کندهار یو شمېر سیمه ییزو خبریالانو ازادي راډیو ته وویل چارواکو ورته تایید کړې چې په دې نښتو کې یې پاکستاني لوري ته مرګ ژوبله اړولې ده.

دغو خبریالانو وویل له کندهاره کرښې ته استول شوي زرګونه طالب ځواکونه لا هم بېرته نه دي راستانه شوي او چارواکو ویلي چې وضعیت لا هم ترینګلی دی.

په رسمي ډول کابل او اسلام اباد تراوسه د دې تازه نښتو په اړه څه نه دي ویلي.

دا په داسې حال کې ده چې د روانې اکتوبر په ۱۱ مه د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د طالب او پاکستاني ځواکونو ترمنځ سختې نښتې وشوې چې له امله یې دواړو لوریو یو بل ته د درنو مرګ ژوبلو د اړولو ادعاوې وکړې.

راتلونکې اوونۍ د افغانستان د ختیځ په کونړ، نورستان او لغمان ولایتونو کې د پولیو پر ضد د واکسیناسیون کمپاین پیلېږي.

«له پولیو څخه ازاد افغانستان» د سې شنبې په ورځ اعلان وکړ چې د پولیو پر ضد د واکسین نوی پړاو به راتلونکې اوونۍ د یادو ولایتونو —په بېلابېلو ولسوالیو کې پیل شي.

له پولیو څخه ازاد افغانستان په یوه خبرپاڼه کې ویلي، د دې کمپاین په ترڅ کې به تر پنځه کلونو کشر لسګونه زره ماشومان واکسین شي.

د واکسین دا لړۍ به هم د ستنې له لارې (تزریقي) او هم د خولې له لارې (خوراکي) دواړه ډولونه ولري، تر څو د ماشومانو معافیت د پولیو ویروس پر وړاندې پیاوړی شي

په افغانستان او پاکستان کې لا هم د پولیو ویروس له منځه نه دي تللي.

چارواکو ویلي چې د روغتیا ټیمونه به کور په کور وګرځي تر څو ډاډ ترلاسه کړي چې هېڅ ماشوم بې واکسینه پاتې نه شي، په ځانګړې توګه په هغو سیمو کې چې لرې دي او ورتګ ورته ستونزمن دی.

یاد بنسټ ټینګار کړی چې دا هڅه د افغانستان د عامې روغتیا د پیاوړتیا او د پولیو د بشپړې له‌منځه وړنې د دوامدارو هڅو یوه برخه ده.

د پاکستان دفاع وزیر خواجه آصف د دوشنبې په ورځ د طالبانو د حکومت چلند متضاد وباله، ويې ويل چې له يوې خوا هغوی ګواښونه کوي او له بلې خوا د خبرو غوښتنه کوي.

آصف دا انتقاد وروسته له هغه وکړ چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د ډیورند کرښې په اوږدو کې نښتې وشوې.

نوموړي له جیو نیوز تلویزیون سره په خبرو کې د پاکستان او افغانستان د وروستیو ترینګلتیاوو په تړاو په هند کې د طالبانو د باندنیو چارو وزیر امیرخان متقي څرګندونو ته اشاره وکړه.

متقي ویلي و چې پاکستان د افغانستان پر ملکي سیمو بریدونه کړي دي.

خواجه آصف ټینګار وکړ چې هر دولت حق لري چې برید ته ځواب ورکړي، او زیاته یې کړه چې پاکستان هیڅکله ملکي سیمې نه دي په نښه کړې، بلکې یوازې یې د «ترهګرو پټنځایونه او پناه ځایونه» له منځه وړي دي.

هغه خبرداری ورکړ چې د افغانستان خاوره د بېلابېلو ترهګرو ډلو لپاره په امن پټنځای بدله شوې ده.

دا هغه ادعا ده چې د طالبانو حکومت یې تل ردوي.

طالبانو د شنبې په ماخوستن په ځایي وخت لس بجې پر پاکستان غچ اخیستونکي بریدونه پيل کړل چې لږ تر لږه دوه ساعته یې دوام وکړ او له ځوابي بریدونو سره مل وو.

د طالبانو حکومت خپل لوري ته د ۹ امنیتي سرتیرو د وژلو پخلی وکړ، خو پاکستان بیا وویل چې جګړه کې د دوی ۲۳ سرتیري وژل شوي او ۲۹ ټپیان شوي دي.

د طالبانو حکومت وروسته تر هغه پر پاکستان بریدونه وکړل چې د پاکستان جیټ الوتکو د تیرې اونۍ د پنجشنبې په ماخوستن د کابل په زړه او پکتیکا ولایت کې بریدونه وکړل.

د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت له طالبانو وغوښتل چې د پاکستان د کورنيو چارو په اړه له څرګندونو ډډه وکړي.

دا خبرداری وروسته له هغه ورکړل شو چې د حکومت ویاند ذبیح‌الله مجاهد د تحریک لبیک پاکستان (TLP) د لاریونونو په اړه څرګندونې وکړې.

د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویاند وویل:

«موږ د طالبانو د رژيم د ویاند وروستۍ څرګندونې چې د پاکستان د کورنيو چارو په اړه شوې، په دقت څارلې دي.»

هغه زیاته کړه: «موږ په کلکه سپارښتنه کوو چې د افغانستان ویاند دې د خپل هېواد اړوند مسایلو ته لومړيتوب ورکړي او له هغو موضوعاتو څخه دې ډډه وکړي چې د ده له صلاحیته بهر دي.»

په بیان کې ټینګار شوی: «د نورو هېوادونو په چارو کې د نه‌مداخلې اصل باید د نړیوالو دیپلوماتیکو اصولو له مخې رعایت شي. پاکستان ته د خپلو کورنيو چارو په اړه د بهرنيانو د مشورې اړتیا نشته.»

په اعلامیه کې دا هم ویل شوي چې تمه ده د طالبانو رژیم د دوحې د هوکړې پر مهال خپلې ژمنې او نړيوال تعهدات عملي کړي.

د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ټینګار کړی چې طالبان باید اجازه ورنه کړي چې د افغانستان خاوره د نورو هېوادونو پر ضد د ترهګرۍ لپاره وکارول شي.

پرون په لاهو رکې د پنجاب د پولیسو په وینا د تحریک لبیک پاکستان (ټي اېل پي) له پلویانو سره د دوی په نښتو کې يو سرتیری او د یاد تحریک درې غړي وژل شوي دي.

د طالبانو حکومت په دې پېښه خواشیني ښکاره کړې او ویلي یې دي " د پاکستان د پوځ له خوا په یادو مظاهره چیانو مخامخ ډزې او بریدونه شوي."