د کرکټ د شل اووریز نړیوال جام نیم پایلوبې ته د افغان ملي لوبډلې له پرمختګ وروسته د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزیر ویلي چې دوی غواړي سپورټ له سیاست څخه لیرې وي.

په هغه ویډیو کې چې د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیااحمد پر خپله ایکس پاڼه خپره کړې، متقي په داسې حال کې ښکاري چې له لوبډلمشر راشدخان سره خبرې کوي.

افغانستان د ۲۰۲۴ کال د ۲۰ اووریز نړیوال جام د اتو غوره لوبډلو په وروستۍ سیالي کې له بنګلدېش څخه لوبه وګټله او نیم پایلوبې ته ورسېد.

که څه هم افغانستان چې لومړی یې بېټینګ وکړ، نسبتاً ټیټ یعنې د ۱۱۶ منډو هدف ټاکلی و، خو بالرانو د بنګله‌دېش پر لوبغاړو فشار زیات کړ او پرې یې‌ نه‌ښودل چې ټاکلی هدف پوره کړي.

افغانستان به د پنجشنبې په ورځ د جون ۲۷مه د کابل د سهار په ۵ بجو په نیم پایلوبه کې له جنوبي افریقا سره مخامخ شي.

د نیم پایلوبې دوهمه لوبه به هم د پنجشنبې په ورځ د هند او انګلستان ترمنځ وي.

د ملګروملتونو د خوړو او کرنې اداره په افغانستان کې د ممیزو د ساتنې لپاره د ۱۶۵ ځانګړو خونو د جوړولو خبر ورکوي.

FAO پرون (د چنګاښ ۲۲مه) پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې وویل، دا خونې د نړیوال بانک په مرسته او د افغانستان په مرکزي، شمالي، جنوبی او لویدیځو سیمو کې جوړېږي.

بیان زیاتوي چې په هره خونه کې تر ۱۵ ټنو پورې ممیز زېرمه کېدای شي.

د ملګروملتونو دا اداره همداراز وايي چې د ممیزو د ساتنې د خونو جوړول به له کروندګرو سره مرسته وکړي چې په ښه ډول د ممیزو د وچولو او زېرمه کولو له لارې د حاصلاتو تر اخیستو وروسته ضایعات راکم او خپله ګټه زیاته کړي.

افغان کروندګرو او باغ لرونکو تل له دې شکایت کاوه چې د خپلو محصولاتو د زېرمه کولو لپاره معیاري سړې خونې نه لري.

د افغانستان د بشري حقونو مرکز له ایرانه د افغان کډوالو ډله ایز ایستل، له بشري حقونو او انساني کرامت څخه سرغړونه بللې ده.

دې غیرحکومتي ټولنې پرون (د چنګاښ ۲۲مه) په یوه بیان کې ویلي چې له ایرانه د افغانانو ډله ایز ایستل له بشري حقونو سرغړونه ده او غندي یې.

نوموړی مرکز زیاتوي چې د افغانانو د ایستلو بهیر د یوشمېر کډوالو اسنادو او د افغانستان شرایطو ته له پام پرته ترسره کېږي.

دا په داسې حال کې ده چې ایراني چارواکو په دې وروستیو کې د هغو افغانانو د ایستلو بهیر ته زور ورکړی چې د دوی په وینا قانوني اسناد نه لري او په دې لړ کې له افغان کډوالو سره د ایران د عامو خلکو له خوا د ناوړه چلند راپورونه هم ورکړل شوي دي.

د بشري حقونو او د کډوالو مدافع ډلو بیا بیا په دې اړه اندېښنه ښودلې ده او ویلي یې دي چې دا موضوع به د افغانستان بشري بحران لا ژور کړي.

د ناروې د کډوالو د شورا د معلوماتو له مخې ایران په تېرو اوو میاشتو کې له یو میلیون ډېر افغان کډوال له خپلې خاورې ایستلي دي.

د ملګروملتونو د بشري مرستو د همغږۍ اداره اوچا وايي، په تېر ۲۰۲۴ کال کې له هغې مرستې څخه چې د افغانستان د بشري اړتیاوو لپاره یې غوښتې وه، یوازې ۴۷ سلنه یې ترلاسه کړې وه.

اوچا په یو تازه راپور کې چې پرون یې خپور کړ ویلي دي چې د افغانستان د بشري اړتیاوو او مرستو د پلان لپاره یې څه باندې درې میلیارد ډالر بسپنه غوښتې وه، په داسې حال کې چې د ۲۰۲۴ کال ترپایه یې یوازې ۴۷ سلنه او د روان کال تر مې میاشتې پورې یې ۵۳ سلنه یا ۱،۶۳ میلیارد ډالر ترلاسه کړل.

اوچا وايي د بودیجې دې کمښت په بېلابېلو برخو، له هغې ډلې د اوبو د برابرولو، روغتیا او حفظ الصحې په برخو کې د مرستو لپاره د ملګروملتونو وړتیا سخته اغیزمنه کړې ده.

د ملګروملتونو د بشري مرستو د همغږۍ اداره نړیوالې ټولنې ته خبرداری ورکوي چې که د بسپنې د رسولو په برخه کې سمدستي اقدام ونه کړي نو په افغانستان کې د یوه انساني بحران د کمولو لپاره هڅې به له ناکامۍ سره مخامخ شي.

په اسلام اباد کې د طالبانو سرپرست سفیر سردار احمد شکېب د خیبر پښتونخوا له اعلی وزیر علي امین ګنداپور سره د افغان کډوالو، سوداګرۍ او د یوه سرطاني ناروغیو د درملني د روغتون د جوړیدو په اړه خبرې کړي دي.

د طالبانو په واک کې باختر خبري اژانس نن یکشنبې پر خپلې ویب پاڼې لیکلي، په دې کتنه کې دواړو خواو پر دوه اړخیزو همکاریو او د سیمې پر ثبات بحث کړی دی.

وړاندې د ګنداپور په حواله راغلي چې غواړي د افغانستان او پاکستان د خلکو ترمنځ د اړیکو د پیاوړتیا او باور رامنځته کولو په موخه کابل ته یو پلاوی واستوي.

د دغه پلاوي د راتګ په اړه نور جزیات ورکړل شوي نه دي.

پاکستان په وروستیو څو اونیو کې د ای سي سي کارت لرونکي افغان کډوال له خپلې خاوري بیرته افغانستان ته اخراج کړي او غواړي د پي او ار کارت لرونکي کډوال هم اخراج کړي.

د طالبانو حکومت د کتابونو په چاپ مالیات معاف کړې.

د اطلاعاتو او کلتور وزارت د خپرونو مرستیال مهاجر فراحي نن یکشنبې پر خپلې ایکس پاڼې لیکلي، " د لوی مشر د فرمان له مخې د هغوو کتابونو پر چاپ مالیات معاف دي چې د افغانستان دننه چاپیږي".

فراهي وړاندې ویلي، هغه کتابونه چې له بهره را واردیږي مالیه ۵۰ سلنه راکمه شوې ده.

طالبان د افغانستان دننه د کتابونو پر چاپ په داسې حال کې مالیه معافوي چې د یو شمیر لیکوالانو او کتابونو په چاپ او خرڅلاو يې بندیز لګولی دی.

طالبان همدارنګه هغه کتابونه هم له بازارونو راټول کړي چې د دوی په ټکو محتوا يې له اسلامي او افغاني اصولو سره په ټکر کې وه.

طالب چارواکي وایي، پرون شنبه څه باندې ۲۰ زره کسان له ایرانه په " اجباري توګه" هېواد ته ستانه کړای شوي دي.

د کډوالو ستونزو ته د رسیدو کمیسیون پرون ماښام ویلي، ۱۱۳۵۰ تنه د اسلام کلا له لارې او ۸۹۰۰ د نیمروز له لارې ستانه شوي دي.

که څه هم خبر کې ویل شوي چې کډوالو سره په بېلابیلو برخو کې اړینې مرستې شوي، خو نړیوالو ادارو د ستنو شویو کسانو وضعیت کړکیچن یاد کړی دی.

د ایران او اسراییل تر جګړې وروسته ایران کې پر افغان کډوالو کړۍ تنګه شوې او د جبري ستنولو، له سپکاوي ډک چلند او توقیفونو سره مخامخ دي.

د طالبانو حکومت او د کډوالو ملاتړو ادارو له ایرانه غوښتي چې دغه بهیر داوطلبانه او تدریجي کړي، خو ایران ویلي، ټول بې اسناده کسان له خپلې خاورې باسي.

د امریکا د استناف یوې فدرالي محکمې د جمعې په ورځ هغه هوکړه لغوه کړه چې له مخې یې د ۲۰۰۱ کال د سپټمبر د ۱۱مې د تروریستي بریدونو اصلي طراح، خالد شیخ محمد، ته د اعتراف په بدل کې د اعدام له سزا څخه د ژغورنې امکان برابرېده.

خالد شیخ محمد، چې د اسامه بن لادن نژدې ملګری بلل کېږي او په پراخه کچه د ۹/۱۱ د بریدونو اصلي معمار ګڼل کېږي، د ۲۰۰۳ کال د مارچ پر ۱مه نېټه په پاکستان کې ونیول شو او بیا د ګوانتانامو مشهور زندان ته ولېږدول شو.

په واشنګټن ډي‌سي کې د فدرالي استیناف محکمې درې کسیز پلاوي دا پرېکړه وکړه.

د محکمې دې پرېکړې هغه معامله پای ته ورسوله چې د دوو کلونو خبرواترو په نتیجه کې شوې وه او د پوځ څارنوالانو او د پینتاګون چارواکو تایید کړې وه او پر اساس یې د اعتراف په صورت کې خالد شیخ محمد له اعدامه ژغورل کېده.

پر شیخ محمد تور دی چې په نیویارک کې د سوداګرۍ پر اسمانڅکو ودانیو او پر پنتاګون د الوتکو په وسیله د بریدونو پلان یې جوړ کړی و.

د امریکا یوې فدرالي محکمې د افغان وګړو لپاره د «موقتي خونديتوب حالت» (TPS) د لغوه کېدو د ځنډ غوښتنه رد کړه.

د محکمې د دې پرېکړې معنا دا ده چې د ۲۰۲۵ کال د جولای له ۱۴مې نېټې وروسته، ډېری افغانان ښايي د کار اجازه له لاسه ورکړي او له ایالتونو څخه د ایستلو له خطر سره مخامخ شي.

دغه پرېکړه د جولای په ۱۰مه د مریلینډ ایالت د فدرالي محکمې قاضي، تیودور چوانګ، وکړه. هغه وویل، که څه هم قانوني قضیه لا هم روانه ده، خو د TPS لرونکو افغانانو قانوني وضعیت به د محکمې د پرېکړې تر بشپړېدو پورې تمدید نه شي.

دا حکم نژدې ۱۱ زره ۷۰۰ افغان کډوالو اغېزمن کوي.

دغو افغانانو ته وروسته له هغه چې طالبان په ۲۰۲۱ کال کې بیا پر افغانستان واکمن شول، د موقتي خوندي حالت اقامت ورکړل شوی و، ځکه بېرته ستنیدا یې خطرناکه وه.

د کډوالو د حقونو مدافع ډلې د حکومت دغه پرېکړه محکمې ته وړې، دوی استدلال کوي چې د TPS ختمېدا ظالمانه او سیاسي انګیزه لري. دوی وایي، حکومت په افغانستان کې د بشري حقونو جدي ستونزې، په ځانګړې توګه د زیان‌منو ټولنو لپاره، له پامه غورځولي دي.

د بشري حقونو مدافعان خبرداری ورکوي چې د طالبانو تر ولکې لاندې افغانستان ته د افغانانو، په تېره بیا د ښځو او نجونو، بېرته استول ډېر خطرناک دي. د طالبانو تر واک لاندې، ښځې له تعلیم، کار او بنسټیزو ازادیو څخه تقریباً بیخي بې‌برخې دي.

پاکستان یوځل بیا ادعا کړې چې د دې هېواد مخالف وسله وال په افغانستان کې دي او دا یې لویه ننګونه بللې ده.

د پاکستان د بهرنیوچارو وزارت ویاند شفقت علي خان پرون په اسلام آباد کې په خپله اونیزه خبري غونډه کې وویل، که څه هم د افغانستان او پاکستان په وروستیو څو میاشتو کې د ډیپلوماتیکو تماسونو له لارې د اړیکو د ښه کېدو په هدف خبرې پیل کړي خو دی زیاتوي چې بیا هم په افغانستان کې د پاکستاني وسله والو ډلو فعالیت د دوه اړخیزو اړیکو د پراختیا او سیمه ایزې همکارۍ د پرمختګ پر وړاندې مهم خنډ دی.

نوموړي زیاته کړه چې پاکستان په افغانستان کې د تروریستانو د ځالو د شتون له کبله خپله اندېښنه واکمنو طالبانو ته څرګنده کړې او هغوی یې هڅولي دي چې د دې ډلو پرضد مشخص اقدامات وکړي.

د طالبانو حکومت تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي خو له دې مخکې یې تل دا ډول ادعاوې رد کړې دي.

دا په داسې حال کې ده چې د روانې میلادي میاشتې په اوومه نېټه د طالبانو د حکومت او پاکستان استازو په اسلام آباد کې سره وکتل. ښاغلي شفقت وویل چې د دې خبرو په اجنډا کې سوداګري، د کډوالو ستنېدل، سیمه ایز تماسونه او امنیتي همکاري شامله وه.

اسلامیک ریلیف ټولنه وايي چې له ایرانه ایستل شوي زرګونه افغان کډوال په ډېر بد وضعیت کې د افغانستان په لویدیځ کې بند پاتې دي.

دې خیریه ټولنې پرون په یوه بیان کې د خپلې یوې تازه څېړنې په اساس وویل چې ډېری ایستل شوې کډوالې کورنۍ خوړو او سرپناه ته بېړنۍ اړتیا لري خو وايي د راستنېدونکو کډوالو ګڼه ګوڼه ډېره او سیمه ایز امکانات کم دي.

د اسلامیک ریلیف د څېړنې له مخې په تېره یوه میاشت کې نژدې نیم میلیون کډوال له ایرانه په جبري ډول ایستل شوي دي او هره ورځ ۳۵ زره نور کسان هم ایستل کېږي.

له دې مخکې نورو نړیوالو موسسو او له هغې ډلې ملګروملتونو هم له ایرانه د افغان کډوالو د ایستلو د بهیر پر چټکولو انتقاد کړی دی.