د بشري حقونو د څار ادارې فریډم هاوس په خپل کلني راپور کې چې نن یې خپور کړ ویلي دي چې په دوه زره درویشتم کال کې د نړۍ په دوه پنځوس هیوادونو کې سیاسي او مدني ازادۍ کمې شوې دي.

دې ادارې په خپل راپور کې د نړۍ اووه شپيته هېوادونه د سیاسي او د مدني ازادیو په لړ کې ازاد نه دې بللي او څرګندوي چې په دغو هېوادونو کې پنځلس داسې دي چې سیاسي او اجتماعي حقوق پکې تر ټولو په بد حال کې دي.

د سرچینې د ارزونو له مخې، په دغو هېوادونو کې یو هم افغانستان دی.

د فریډم هاوس په کلني راپور کې د افغانستان په اړه د مذهبي ازادیو نقض ته هم اشاره شوې ده او په راپور کې یې راغلي چې طالبانو د پوهنتونونو له کتابخانو هغه کتابونه چې د دوی په حساب له سني اسلام سره سم نه دي، غونډ کړي دي.

د فریډم هاوس په راپور کې پر دې هم اعتراض شوی دی چې په افغانستان کې شیعه له دې راګرځول شوې دي چې په علني ډول خپل مذهبي مراسم ترسره کړي.

ویل شوي چې همداراز د هندوانو د مذهبي مراسمو مخه نیول شوې ده.

فريډم هاوس لیکي چې دوه زره درویشتم، پرله پسې اتلسم کال دی چې په نړۍ کې ازادۍ پکې په کمیدو دي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ پرون شنبه په کلفورنیا ایالت کې د کډوالۍ د قوانینو ضد پراخو مظاهرو د کنټرول لپاره د ملي ګارد دوه زره سرتیري واستول.

اسوشیتید پریس خبري اژانس لیکلي چې د کلفورنیا په لاس انجلس ښار کې دویمه پرله پسې ورځ هم خلکو مظاهره وکړه.

دغه مظاهرې د جمعې په ورځ وروسته له هغه پيل شوې چې د امریکا د کډوالۍ او ګمرک ادارې کارکوونکو ۴۴ تنه د کډوالۍ نړیوالو قوانینو د سرغړونې په تور په یو لړ عملیاتو کې ونیول.

په خپرو شویو ویډیوګانو کې ښکاري چې پولیس له مظاهره چیانو سره په شخړه اوښتي او د هغوی په ضد اوښکې بهونکی ګاز کاروي.

په امریکا کې د کډوالو نیول داسې مهال پیل شوي چې د ډونالډ ټرمپ اداره غواړي د خپلو ټاکنیزو کمپاینونو هغه ژمنه پر ځای کړي چې د کډوالو د ډله ییز اخراج په اړه یې کړې وه.

د غزې د مدني دفاع په نوم یوه ځایي بنسټ ویلي چې اسراییلي سرتیرو پرون ۳۶ تنه فلسطینیان وژلي دي.

فرانس پریس خبري اژانس د شنبې په ورځ د دغه بنسټ په حواله ویلي، شپږ تنه هغه مهال په ډزو ووژل شول چې د امریکا له ملاتړه برخمنې یوې موسسې له خوا د مرستو اخیستو ته راټول شوي وو.

د اسراییل پوځ فرانس پریس ته ویلي، د دوی سرتیرو په رفح کې هغه مهال مرستې ته په راټولو شویو زرګونه کسانو " اخطاریه ډزې " وکړې چې د دوی سرتیرو د خطر احساس وکړ.

غزه کې د نورو وژل شویو فلسطینانو په اړه خبر کې جزیات نه دي ورکړل شوي.

د اسراییل پوځ د شنبې په ورځ ادعا وکړه چې د غزې په عملیاتو کې يې د اسد ابو شریعه په نوم حماس ته د یوې نژدې اسلامپاله ډلې مشر وژلی دی.

د روسیې تاس خبري اژانس بیا لیکلي چې حماس د ابو شریعه وژل تایید کړي دي.

حماس چې د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر په ۷مه یې پر اسراییلو پراخ برید وکړ او له کبله یې د غزې جګړه پيل شوه، د امریکا او اروپایي ټولنې له خوا د ترهګرو په توګه پیژندل کیږي.

د مرسي کورپس په نوم یوه نړیواله موسسه وایي، د افغانستان پلازمېنه کابل په جدي ډول د اوبو له کمښت سره مخامخ دی.

دغې موسسې په تازه څیړنه کې چې بریتانوۍ ګارډین ورځپاڼې پرون شنبه د جوزا په ۱۷مه خپرې کړي ویلي، که وضعیت همداسې دوام وکړي، کابل به ۲۰۳۰ پورې له بشپړې وچکالۍ سره مخامخ شي.

مرسي کورپس د کابل د اوسنیو وګړو شمېر ۷ میلیونه ښودلی.

د دوی په څيړنه کې راغلي چې د هوا ککړتیا او چټلو اوبو د کابل تر ځمکې لاندې اوبه هم خرابې کړي او خلک همدا اوس پاکو اوبو ته په لاس رسي کې له ګڼو ستونزو سره مخامخ دي.
تر دې وړاندې د ملګرو ملتونو د میشتیدنې پروګرام (UN Habitat) ویلي و چې په ټول افغانستان کې ۲۱ میلیونه کسان پاکو اوبو ته لازم لاسرسی نه لري او په وینا یې دې برخه کې لویې پانګونې ته اړتیا ده.

روسیې تیره شپه د اوکراین پر دویم لوی ښار خارکیف پراخ هوايي بریدونه کړې دي.

اوکرایني چارواکو ویلي، له ۲۰۲۲کال راهیسې دا پر خارکیف تر ټولو پراخ بریدونه دي.

د خارکیف ښاروال وايي، په بریدونو کې درې کسان وژل شوي او لسګونه نور ټپیان دي.

په سیمه کې یوې عیني شاهدې ازادي راډیو ته وویل، "دلته یوې ښځې په چیغو د مرستې غوښتنه کوله، لور يې په اتم پوړ کې بنده پاتې وه. شکر خدایه چې ژغورونکو وکولی شو چې ځان وروسوي، ډیر زیات دود وو، نفس اخیستل ممکن نه وو".

روسیې پرون جمعه د اوکراین پلازمینه کیف په هوايي بریدونو کې په نښه کړی وه چې ملکیانو ته په کې مرګژوبله اوښتې وه.

د خیبرپښتونخوا په مردان سیمه کې د ګازو ډبې په چادونه کې د یوې کورنۍ شپږ کسان وژل شوي او دوه نور ټپیان دي.

په سیمه کې د ژغورنې اداره وايي، چادونه پرون سهار رامنځته شوې چې له کبله يې دوه منزله کور نړیدلی دی.

د دې ادارې په خبره، په وژل شویو کې دوه ماشومان شامل دي.

په پاکستان کې د تودې هوا له کبله د ګرمۍ په موسم کې وخت ناوخت د ګازو ډبې چادونې کیږي، چې له وړاندې په ورته پېښه کې د پاکستان د پارلمان پخوانی غړی عباس اپریدی وژل شوی و.

د طالبانو لوی مشر ملا هبت الله اخندزاده نن شنبې د کندهار په عیدګاه جوکات کې د اختر له لمانځه وروسته په وینا کې په افغانستان روان اقتصادي وضعیت ته په اشارې وویل، "شتمن افغانان دې د بې وزلو لاسنیوی وکړي".

د هغه په ټکو، نړیوال د افغانانو ضرورتونه پوره کولی نشي او اړتیا ده چې سوداګر او شتمن د بې وزلو کسانو لاس ونیسي.

د ملګرو ملتونو او یو شمیر نورو نړیوالو ادارو د شمیرو د افغانستان له نیمي نفوس څخه ډير افغانان عاجلو بشري مرستو ته اړمن دي.

هبت الله وړاندې په خپله وینا کې د کابل په ګډون د افغانستان په ټولو ولایتونو کې د سوالګرو او په مخدره توکو د اخته کسانو پر راټولو تاکید وکړ.

هبت الله اخندزاده له بزګر هم وغوښتل چې نشه توکې او د کوکنارو له کښته دې ځان وساتي.

اخندزاده د طالب چارواکو په ګډون له ټولو عامو افغانانو وغوښتل چې د دوی "مجاهدینو" لارښونې عملي کړي.

د طالبانو د حکومت د امری بالعمروف په نوم یو شمیر کارکوونکي عام افغانان په ځانګړې توګه ښځې په عامه ځایونو کې دروي او د اسلامي شرعي احکامو د عملي سپارښتنې ورته کوي.

د طالبانو لوی مشر چې د اخترونو په ګډون په ځانګړو ورځو کې يې یوازې ویناوې خپریږي، نه يې تراوسه چا کوم انځور لیدلی او نه ډیر د خلکو په منځ کې راښکاره کیږي.

د نیویارک یوې محکمې پرون جمعه د اصف حفیظ په نوم یو پاکستانۍ وکړی د مخدره مواد د قاچاق په تور په ۱۶کاله زندان محکوم کړی دی.

۶۶کلن حفیظ چې کالونه يې په لندن کې ژوند کړی او د برټیانیايې له شاهۍ کورنۍ سره يې راشه درشه درلوده، د پولو لوبې د یو مشهور کلب سفیر و.

راپورونه وايي، که څه هم هغه په لندن کې د یو کلب سفیر و، خو په پټه يې له خپله کوره د مخدره موادو د قاچاق کاروبار کاوه.

امریکايي چارواکو ویلي، حفیظ په نړۍ کې د نشه يې توکو مشهور قاچاقبر او په دې برخه کې يې د جرمونو له کبله د سلطان په نوم شهرت درلود.

دغو چارواکو وړاندې ویلي، هغه به له پاکستان او هند څخه په زرګونو کیلوګرامه هیروین، میتافیتامین، چرس او نور ورته نشه يې توکي اخیستل او د خپلې پټې شبکې له لارې به یې په ټوله نړۍ کې پلورل.

حفیظ په ۲۰۱۷ کال کې د امریکا او برټیانیا په ګډو هڅو ونیول شو او ۲۰۲۴ کال کې هغه په خپل جرم اعتراف وکړ.

حفیط به تر ۲۰۳۳کاله پورې په زندان کې وي.

د اسراییلو د دفاع وزیر وايي، ځواکونو يې د هغه تایلندي وګړي جسد موندلی چې په ۲۰۲۳کال کې د اکټوبر په اوومه د حماس وسله والې ډلې له خوا د یرغمل په توګه غزې ته وړل شوی و.

امریکا متحده ایالاتونه او اروپايي ټولنه حماس ډله یو ترهګریز سازمان ګني.

د اسراییلو د دفاع وزیر کاتز ازرایل نن شنبې وویل، د ناتاپونګ جسد د غزې په جنوب رفح ښار کې د ځانګړو عملیاتو په لړ کې موندل شوی دی.

حماس وسله والې ډلې له اسراییلیان وروسته تر ټولو ډير تایلندي وکړي یرغمل کړي وو.

دوه ورځې وړاندې په غزه د دوو نورو یرغمل شویو جسدونه چې یو يې امریکايي او بل يې اسراییلو وو، موندل شوي وو.

لا هم ۵۲یرغمل له حماس وسله والې ډلې سره بندیان دي، خو اسراییل وايي، د دغو یرغملو سم نیمي يې وژل شوي دي.

حماس دوه کاله وړاندې د اکټوبر په اوومه پر اسراییلو برید وکړ چې ۲۵۱کسان يې ووژل او ۱۲۰۰ نور يې یرغمل غزې ته له ځان سره یوړل.

د حماس له دې برید وروسته اسراییلو پر غزې پراخ هوايي او ځمکني عملیات پیل کړل چې د حماس په واک کې د روغتیا وزارت وايي، تر دې دمه په روانه جګړه کې ۵۴ زره کسان وژل شوي دي.

د لندن یوې محکمې دوو اوکراینیانو ته د اپریل میاشت د محکمې لپاره وټاکله. دا اوکرانیان په دې تورن شوې دي چې د بریتانیا د صدراعظم کیر سټارمر شتمنیو ته یې په اوراچولو کې لاس درلود.

د بریتانیا د څارنوالي یوه ویاند ازادي راډیو ته وویل چې نه دې دوو او کراینیانو او نه هم په دې قضیه کې یوه بل تورن چې هغه د رومانیا دی، پرون د لندن په اولډ بیلي په محکمه کې د دې تورونو په اړه څه وویل.

د برتانیا د ترهګرۍ ضد پولیس څېړنه کوي چې څنګه او ولې دغو درې کسانو او یوه بل د برتانیا د صدراعظم یوه موټر او دوو کورونو ته اور ورته کړی دی.

څلورم تورن تیره اونۍ د لندن په سټنسټډ هوایي ډګر کې ونیول شو او په ضمانت خوشي شو.

د اورلګیدلو په دې پیښو کې چې د مې په میاشت کې وشوې، څوک ټپي شوی نه دی.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ وایي چې د ده د کابینې درې غړي به د دوشنبې په ورځ په لندن کې له چینایي چارواکو سره د سوداګرۍ د تړون په اړه خبرې وکړي.

د جمعې په ورځ، ټرمپ په خپلې خواله رسنۍ « سوشل ترت» کې ولیکل چې د خزانې وزیر سکاټ بیسنټ، د سوداګرۍ وزیر هاورډ لوټینک او د امریکا د تجارتي چارو استازی جیمیسن ګریر به په دې غونډه کې ګډون وکړي.

د امریکا ولسمشر دا هم لیکلي چې دا غونډه باید ډيره ښه ترسره شي.

غونډه یوه ورځ وروسته له هغه پلان شوه چې ډونالډ ټرمپ د چین له ولسمشر شي جین پینګ سره د دواړو مشرانو ترمنځ په یوه نادره تلیفوني اړیکه کې خبرې وکړې.

که څه هم امریکا او چین په دې وروستیو کې د ځینو سوداګریزو تعرفو د بیرته راګرځولو لپاره د ( نوي) ورځو تړون لاسلیک کړ، خو دې لنډمهاله تړون د نړۍ د دغو دوو سترو اقتصادي قدرتونو ترمنځ راپیدا شوې پراخې تجارتي اندیښنې پای ته نه دي رسولي.