د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د مخدره موادو او جرمونو ضد اداره وایي، اوس یې وخت دی چې د افغانستان د خلکو چې له مختلفو بحرانونو سره مخ دي، لاسنیوی وشي.

د افغانستان لپاره د دې ادارې مشرې انوبه سود پرون چهارشنبې په خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټرکې لیکلي چې د کوکنارو له کرڅخه د بزګرو د منعه کولو، د اقلیم د بدلون او هېواد ته د بېرته راستنېدونکو کډوالو اغېزې او هم د نشه یي توکو پراخ استعمال ټول د دې سبب شوي چې د افغانانو جدي اړتیاوې زیاتې شي.

مېرمن سود په یوه وېډیو کې چې پر دې پاڼه یې خپره کړې د نورو ستونزو ترڅنګ ویلي چې د کوکنارو پر کر د طالبانو د حکومت له خوا د ۲۰۲۲ کال بندیز د دې سبب شوی چې بزګر د خپل عاید ډېره برخه له لاسه ورکړي او د اقلیم د بدلون له امله رامنځه شوې وچکالي هم د بزګرو پر کرنیزو محصولاتو او مالدارۍ ډېره ناوړه اغېزه کړې ده.

دا په داسې حال کې ده چې د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر اوچا د تېرې سې شنبې په ورځ وویل چې په افغانستان کې سږ کال د پام وړ واورې د نه ورېدلو له امله ښايي دا هېواد ډېره شدیده وچکالي تجربه کړي.

د دغې ادارې په وینا، دغه وچکالي به په افغانستان کې د اوبو لګولو پرسیستمونو، کرنې، کرنیزو محصولاتو او څړځایونو ډېراغېز وکړي.

د جرمني د بهرنیو چارو وزیر یوهان واده فول وایي، له هغو افغانانو سره متعهد پاته کیږي چې جرمنې ته د ورتګ ژمنه ورکړل شوې ده.

جرمني هغو افغانانو ته دغه هېواد ته د ورتګ ژمنه ورکړې چې د دوی د موندنو له مخې په افغانستان کې له خطر سره مخامخ دي.

له دې ډلې شاوخوا ۲۵۰۰ افغانان دا مهال په پاکستان کې دي او دا هغه کسان دي چې له وړاندې جرمني چارواکو ورسره د انتقال ژمنه کړې.

د جرمني رسنیو د راپور له مخې د بهرنیو چارو وزیر پرون چهارشنبه د فدارال جرګې یا بوندسټاګ غونډې ته دا خبرې کړي، خو جرمني ته د دغه شمېر افغانانو د انتقال کره وخت یې نه دی یاد کړی.

په جرمني کې د تېرې فبرورۍ میاشتې له ټاکنو او بیا د نوي حکومت له اعلانېدو وروسته هم څو ځله سلګونه افغانان له اسلام اباد څخه په چارتر الوتکو کې دغه هېواد ته ولېږدول شول.

د کډوالو لپاره د ګډ اقدام کمیټې ویلي چې پاکستاني پولیسو په اسلام اباد کې افغان خبریال نصیر بهروز نیولی دی.

په پاکستان کې میشتې د کډوالو د ملاتړ دغې کمیټې نن پنجشنبه پر خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټر لیکلي چې بهروز له پاکستانه د اخراج له خطر سره مخامخ دی.

معلومه نه ده چې پاکستاني پولیسو دغه خبریال ولې نیولی، خو تر دې وړاندې پاکستان کې له افغان کډوالو او هغو کسانو سره چې دریمو هېوادونو ته د تګ په نیت ديره دي، ورته ناقانونه چلند شوی دی.

د طالبانو د حکومت له بیا واکمنۍ وروسته سلګونه افغان خبریالان دریمو هېوادونو ته د تګ په نیت په پاکستان کې دیره شوي دي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي‌ له ملګرو ملتونو غوښتي چې اروپا کې د میشتو افغانانو ستونزو ته دې د دوی د حکومت لاسرسی ممکن کړي.

متقي دغه غوښتنه په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي له ځانګړې استازې او د یوناما له مشرې روزا اتونبایوا سره په کتنه کې کړي دي.

دغه وزارت نن پنجشنبه ( د غبرګولې ۱۵مه) په یوه خبرپاڼه کې ویلي، که د طالبانو حکومت اروپا میشتو افغانانو ته قونسلي خدمتونه برابر کړای شي، د کډوالو حقوقي مسلې به حل شي.

دا مهال په اروپا کې د افغانستان څو محدود سفارتونه او کنسلګرۍ له طالبانو سره تعامل لري، خو ګڼ شمېر نورو سفارتونو او استازولیو کې د پخواني حکومت ډيپلوماتان دي چې دغه تعامل ته چمتو نه دي.
دغې ستونزې په اروپا او امریکا کې میشتو افغانانو ته کونسلي خدمتونه ټکني کړي او افغانان یې سرګردانه کړي دي.

طالبانو مخکې اعلان کړی و چې اروپا کې له څو محدودو استازولیو پرته د نورو له خوا د پاسپورټ تمدید او نور جوړ شوي سندونه ورته د اعتبار وړ نه دي.

د فارس خلیج د همکاریو شورا د افغانستان له اوسنیو واکمنو غوښتي چې د ښځو د زده کړو او کار حقونه خوندي او له زیانمنو ډلو ملاتړ وکړي.

دغې شورا د وزیرانو له ۱۶۴مه ناستې وروسته چې په کویت کې جوړه شوې وه، په یو بیان کې له طالبانو غوښتي چې افغانو ښځو او نجونو ته د زده کړې او کار زمینه برابره کړي.

نژدې څلور کاله کیږي چې پر افغانستان واکمنو طالبانو نجونې له زده کړو او ښځې له کار کولو راګرځولي دي.

د خلیج هېوادونو په بیان کې د اقلیتونو د حقونو پر ملاتړ هم تاکید شوی دی.

د خلیج فارس هېوادونو له هغې ډلې عربي متحده امارات، بحرین، قطر، عربستان سعودي، عمان او کویت وړمه ورځ ناسته درلوده چې د بحث اجندا يې په سیمه کې امنیتي او بشردوستانه مسایل وو.

د دې هېوادونو په ګډ بیان کې په افغانستان کې د سولې او ثبات پر اهمیت هم ټینګار شوی دی.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو ماموریت یوناما وايي، د افغانستان په لیرې پرتو سیمو کې د پلاستیکي کڅوړو پاتې شونې په تدریجي ډول په زیاتیدو دي.

یوناما پرون چهارشنبې د چاپیریال ساتنې نړیوالې ورځې په مناسبت پر خپلې فیس بوک پاڼې د چاپیریال ساتنې په موخه د پلاستیکي کڅوړو د مصرف پر مخنیوي تاکید کړی دی.

نن پنجشنبې د جون پنځه د چاپیرل ساتنې نړیواله ورځ ده.

د ملګرو ملتونو په ویب پاڼه کې راغلي، هر کال په نړۍ کې څه باندې ۴۰۰ میلیونه پلاستیکي کڅوړې تولیدیږي چې سمې نیمې يې د یو ځل مصرف لپاره ډیزاین شوي دي.

د دې سازمان په خبره، تخمین کیږي چې هرکال شاخواو یولس میلیونه پلاستیکي کڅوړې سنیدونو او وړو رودونه ته اچول کیږي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ امر کړی چې له راتلونکې اونۍ څخه به د افغانستان په ګډون د ۱۲ هېوادونو وګړي امریکا ته د داخلیدو اجازه ونه لري.

هغه پرون چهارشنبې د یو فرمان په لاسلیک کولو سره امریکا ته د دغو هېوادونو د وګړو پر ورتګ بندیز ولګوه.

ټرمپ په خپله لومړي دوره کې هم ورته فرمان صادر کړی و.

ټرمپ په دې فرمان کې ویلي، "ما د امریکا د ملي امنیت، ګټو او د خلکو د ساتنې لپاره دا اقدام کړی دی".

له افغانستان سربیره، د ایران، برما، چاد، کانګو، استوايي ګینه، اریتریا، هایتي، لیبیا، سومالیا، سوډان او یمن هغه هېوادونه دي چې امریکا ته يې د وګړو په سفر بندیز لګول شوی دی.

تمه ده دا بندیز د جون په نهه د امریکا په وخت دولس بجې عملي شي.

ټرمپ د خپلې ولسمشرۍ په لومړی دوره کې ورته یو فرمان صادر کړی و چې له مخې يې تر ډیره د مسلمانو هېوادونو له هغې ډلې د عراق، سوریې، ایران، سوډان، لیبیا، سومالیا او یمني اتباع په سفر بندیز لګول شوی وو.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت وايي، د طالبانو د حکومت په رسمیت پیژندنه او ورسره تعامل د دوی په کړنو پورې اړه لري.

د دې وزارت یو ویاند دا خبره د امریکا غږ د هغه ایمیل په ځواب کې کړی چې د طالبانو له خوا د سختګیرانه کړنلارو په ځانګړې ډول په عام محضر کې پر متهمو کسانو د سزا د تطبیق په اړه شوې وه.

د دې ویاند په ټکو، "ظاهرا طالبان د یو حکومت په توګه پر افغانستان واکمن دي او هڅه کوي چې نړیوال مشروعیت ترلاسه کړي، امریکا دا واضع کړې چې د تعامل لپاره هر ډول اقدام د طالبانو په کړنو پورې اړه لري".

د طالبانو سترې محکمې ویلي، په تیره یوه اونۍ کې يې له ۶۰ ډیر کسان د بیلابیلو جرمونو په تور په مختلفو ولایتونو کې په عام محضر کې مجازات کړي دي.

د بشري‌ حقونو څه باندې اتیا نړیوالو ادارو د ایران پر حکومت غږ کړی چې په هغه هېواد کې د افغانانو د اعدامونو لړۍ ودروي.

د ایران او نړۍ د بشري حقونو ۸۳ بنسټونو نن چهارشنبې د (جون څلورمه) په یو بیان کې غوښتنه کړې چې دغه اعدامونه دې سملاسي ودریږي.

په بیان کې وړاندې راغلي، پر افغانستان د طالبانو له واکمنیدو وروسته په ایران کې د افغانانو اعدام د تیر پرتله ډیر شوی او د دوی د شمېرو له مخې د روان ۲۰۲۵کال په لومړنیو پنځو میاشتو کې ۳۲ افغانان اعدام شوي دي.

د بیان له مخې، په ۲۰۲۴کال کې په ایران کې ۸۰ افغانان اعدام شوي وو چې د تیر پرتله درې برابره زیاتوالی ښيي.

د ایران د بشري حقونو د سازمان مشر محمود امیري مقدم وايي، "په ایران کې تر ټولو کمروزه وګړي افغانان دي چې د ایران د اسلامي رژیم د اعدام د ماشین تر ټولو ارزانه قربانیان ګنل کیږي".

د مقدم په خبره، د افغانانو پر ضد د کډوالۍ ضد تبلغات دې اعدامونو ته زمینه برابروي.

له افغان خبریالانو د ملاتړ سازمان د طالبانو هغه فرمان غندلی چې پر بنسټ يې په ننګرهار ولایت کې ښځینه خبریالانې نشي کولی له شرعي محرم پرته کارځای ته لاړې شي.

د دغه سازمان د ښځینه خبریالانو د ملاتړ کمېټې په یو بیان کې پرون سه شنبې ویلي، "د طالبانو دا اقدام د اطلاع رسونې په برخه کې د ښځینه خبریالانو ونډې ته سخته ضربه ده او متوازنو او ازادو معلوماتو ته د خلکو لاسرسی محدودي".

په بیان کې وړاندې راغلي، ښځینه خبریالانو د ټولو خطرونو په منلو سره د خلکو د غږ په رسونه کې خپله دنده ترسره کړې ده.

د طالبانو حکومت د خبریالانو د ملاتړ سازمان د غبرګون په اړه تبصره نه ده کړې.

د ۲۰۲۱کال د اګست په ۱۵مه پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنیدو راهیسې افغانې نجونې او ښځې له تعلیم او کار سربیره له خپلو ډیرو اساسي حقونو محرومې شوي دي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، طالبانو د لغمان ولایت په سیمه ییز رسنیو کې د ژوندیو موجوداتو د انځورونو پر خپرولو بندیز لګولی دی.

دغه مرکز پرون سه شنبې د (جون دریمه) د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي،" د دې بندیز له کبله د هغوو ولایتونو شمیر چې د ژوندیو موجوداتو د انځورونو خپرول په کې په رسمي ډول منعه او عملي شوي ۱۹ ته ورسید".

په خبرپاڼه کې خبرداری ورکړل شوی چې د دا ډول بندیزونو دوام به د رسنیو ازادي محدوده او معلوماتو ته د خلکو لاسرسی له ګواښ سره مخ کړي.

د طالبانو حکومت د تیرکال راهیسې د امربالعمروف قانون پر بنسټ په ټول افغانستان کې د ژوندیو موجوداتو د انځورونو پر خپرولو د بندیز لړۍ پیل کړې ده.