د طالبانو مشر ملا هبت الله اخوانزاده ته په یوه منسوبه غږیزه وینا کې نوموړي ادعا کړې چې " نړۍ کوښښ کوي د شریعت پرضد د خلکو ذهنیت خراب کړي." خو په وینا یې دا هڅې به شنډې کړي.

هغه په دې اړه چې نړۍ څنګه د شریعت پر ضد د خلکو ذهنیت خرابوي شواهد نه دي وړاندې کړي، خو د ډیموکراسۍ د ښیګیڼو بیان یې د دا ډول هڅو برخه ګڼلې ده.

له هغې راهېسې چې طالبان واک ته رسیدلي د نړۍ هیڅ هېواد د دوی حکومت په رسمیت نه دی پیژندلی.

د ملګرو ملتونو په شمول د نړۍ مخکښو هېوادونو له طالبانو غوښتي چې د ښځو او نجونو د حقونو په شمول بشري حقونه دې رعایت او په افغانستان کې دې ټولشموله حکومت رامنځ ته کړي.

طالبانو په رسمي توګه نه دي ویلي چې د دوی مشر دا څرګندونې کله او چیرې کړي، خو ځینو رسنیو د طالبانو مشر ته منسوبه دا وینا د چارشنبې په ورځ په کندهار کې یوې غونډې ته شوې وینا بللې ده.

ملا هبت الله اخوانزده ته په دې منسوب پیغام کې په نامستقیمه توګه د ښځو د حقونو په برخه کې پر طالبانو شتو نیوکو ته اشاره شوې او ادعا شوې چې د طالبانو په واکمنۍ کې ښځو بشپړ حقونه ورکړل شوې دي.

دا ادعا په داسې حال کې ده چې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان د نړۍ یوازېنی هېواد دی چېرې چې نجونې له شپږم ټولګي پورته له زده کړو منعه شوي او په څو محدودو دولتي ادارو کې له کار پرته ، ښځې له کوره بهر د کار کولو اجازه نه لري.

ملا هبت الله اخوانزداه په دې وینا کې یو ځل بیا په افغانستان کې د شریعت پر ټینګښت ټینګار کړی او خلکو ته ویل شوي چې د طالبانو پر حکومت او دیني عالمانو دې له څرګند انتقاد ډډه وکړي، هغه څه چې د نوموړي په وینا اوسني نظام ته زیان کوي.

ملا هیبت الله اخونزاده ته په منسوبو ویناوو کې تر دې مخکې هم ته سپارښتنه شوې چې د طالبانو د حکومت پر مشرتابه دې له څرګند انتقاد ډډه وشي.

خو یو شمېر فعالانو د طالبانو د مشرتابه دا ډول څرګندونې له خلکو د بیان د ازادۍ او انتقاد کولو حق اخیستل بللي او ټینګار یې کړی دی چې پر واکمنو انتقاد د وګړو حق او د حکومتي چارو د سمون لپاره اړین دي.

د طالبانو مشر ملا هبت الله اخوانزاده له هغې را وروسته چې د طالبانو حکومت په افغانستان کې بیاځلي واک ته رسیدلی په عام محضر کې نه دی څرګنده شوی، یوازې د یو شمېر طالب مشرانو سره په غونډو او ناستو کې د ګډون راپورونه یې خپاره شوي دي.

د طالبانو رسنیزو ادارو په دې موده کې هبت الله اخوانزاده ته منسوبې غږیزې ویناوې او لیکلې پیغامونه خپاره کړي. خو د هغه کوم تصویر یا ویډیو یې نه ده خپره کړې.

د کابل د کورونو کرايه په تېر يو کال کې دوه برابره لوړه شوې ده. ايران او پاکستان څخه د څه دپاسه دوه ميليونه ستنو شویو افغانانو په راتګ سره د کورونو کمښت لا پسې شديد شوی دی.
د جایدادونو دمعاملاتو ځینې دفترونه وايي ځينو مالکانو د کډوالو له راستنېدو وروسته کرايې دوه برابره کړي دي.
د طالبانو چارواکي د کورونو د کمښت بحران نه مني، خو داسې ښکاري چې په ځینو مواردو کې د سړک جوړونې د پروژو لپاره د کورونو ورانولو د کورونو عرضه کمه کړې ده.
کابل ته راستنېدونکي او پلازمینه کې پخواني اوسېدونکي، په ځانګړي ډول هغه کورنۍ چې ډېر ټيټ عايد لري، د کرايې په پرې کولو له جدي ستونزو سره مخ دي

یوناما ،په افغانستان کې د بشري حقوقو د وضعیت په اړه خپل تازه رپوټ کې وايی برحاله چارواکي زده کړو ته دښځو او نجونو دلاسرسي په مخنیوي ، د ښځو د تګ راتګ په محدودولو او په بدني سزاګانو د بشري حقوقو نقض ته دوام ورکوي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه پلاوی ، یوناما، خپل نوي رپوټ کې وايی برحاله چارواکو له شپږم ټولګی څخه پورته زده کړو ته د نجونو او ښځو د لاسرسي مخنیوي ته دوام ورکړی او د لیسو د فارغانو او کانکور آزموینو کې یې د ښځو او نجونو ګډون ته هیڅ اشاره نه ده کړې.

رپوټ وړاندې په هرات او ارزګان ولایتونو کې د می او جون میاشتو کې د مثالونو په یادونې سره لیکي داسې ښکاري چې برحاله واکمنو د حجاب لارښود ته هم د ښځو پابندي څخه څارنه شدیده کړی ده.

رپوټ وايی په هرات کې ښځې مکلفې شوې چې چادري واغوندي ، دوی مارکیټونو ته له ننوتلو او د عامه ترانسپورت څخه له استفادې منع شوې او ځینې یې د امر بالمعروف ادارې لخوا ترهغو توقیف شوې وې چې خپلوانو یی ورته چادری یا څادرونه راوړل.

او جون میاشت کې محتسبینو په ترینکوټ ښار کې هغه ښځې نیولې وې چې دبرقعی په ځای یې حجاب اغوستی وو.

رپوټ زیاتوي چې په مې میاشت کې محتسبینو او پولیسو په غور او هرات ولایتونو کې یو شمیر کورنۍ تفریح ځایونو ته له ورتګ منع کړي.

یوناما وايي په داسې حال کې چې طالبان په عام ډول دامني چې اسلام ښځو ته د کسب اوکار اجازه ورکړې خو داسې رپوټونه یې ترلاسه کړي چې دوی یوشمیر ښځې له کار منع کړي دي.

یوناما وايی سره لدې دامربالمعروف او نهی عن المنکر ادارې په خپله ایکس پاڼه کې د ښځو د میراث ، ملکیت او مهر د حقوقو په اړه دیوشمیر قضیو دحل یادونه کړې خو پوره معلومات نشته چې دغې ادارې او سترې محکمې دغه قضیې څنګه حل کړي.

رپوټ وايي طالب چارواکو په عام محضر کې بدني سزا ته ادامه ورکړې او په بادغیس، نیمروز او فراه ولایتونو کې داعدام سزا په عام محضر کې تطبیق شوې.

د طالبانو حکومت د یوناما ددغه نوي رپوټ په هکله غبرګون نه دی ښودلی.

رپوټ د روان ۲۰۲۵ میلادي کال د اپریل میاشتې څخه ترجون موده رانغاړي.

د امریکا متحده ایالتونه داسې شواهد لري چې ښيي افغان الاصله امریکایی محمود شا حبیبي د طالبانو د مخفي پولیسو له خوا په کابل کې نیول شوی دی.

رویټرز خبري اژانس د شنبې په ماښام ( د زمري ۱۸) لیکلي چې دغه شواهد دوی هم کتلي دي.

د طالبانو حکومت بیا د شاوخوا درې کلونو په تیرېدو د ښاغلي حبیبي چې د جمهوریت پر مهال د هوایي چلند وزیر و، د نیولو راپورونه ردوي او وایي د ځای ځایږي په اړه یې معلومات نه لري.

د حبیبي کورنۍ د طالبانو د ځینو غړو د معلوماتو په حواله مخکې ازادۍ راډیو ته ویلي و چې حبیبي د طالبانو له خوا القاعده شبکې ته سپارل شوی دی.

د ولسمشر ډونالډ ټرمپ اداره د حبیبي د موندلو او خوشې کېدو هڅه کوي او د هغه د موندلو لپاره یې ۵ میلیونه ډالر جایزه اعلان کړې ده.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد ویلي، د حبیبي په نوم کوم امریکایي تبع دوی سره بندي نه دی.

د افغانستان د ښځو د سیاسي مشارکت شبکه وایي، طالبانو د بیا واکمنۍ په څلورو کلونو کې د ښځو سیستماتیکې ځپنې او له سیاسي، ټولنیز او روزنیز ژونده د هغوی ګوښه کولو ته دوام ورکړی دی.

دغې شبکې دا خبره نن شنبه ( د اګست ۹مه) په هغې خبرپاڼه کې کړې چې د طالبانو د بیا واکمنۍ د ۴مې کلیزې په درشل کې یې خپره کړې.

شبکې له نړیوالې ټولنې غوښتي چې د طالبانو حکومت دې په رسمیت نه پيژنی او مشرتابه دې له بندیزونو سره مخامخ او قانوني چلند باید ورسره وشي.

طالبان د ۱۴۰۰ لمریز کال د اسد په ۲۴مه د جمهوري نظام تر سقوط وروسته په افغانستان کې د دویم ځل لپاره واک ته ورسېدل.

دوی د واک په لومړنیو اونیو کې د ښځو لپاره د جمهوریت د نظام ځانګړی شوی وزارت او د بشري حقونو کمیسیون منحل او پر ښځو یې له شپږم ټولګي پورته تحصیل په ګډون بیلابیلو برخو کې بندیزونه ولګول.

د بې پولې خبریالانو ټولنه وایي، په وروستیو کې په افغانستان کې د خبریالانو نیول او په جبر له هغوی نه د اعترافاتو اخیستل، د ازادو رسنیو د ځپلو لپاره د طالبانو د کمپاین شدت ښيي.

دغې ټولنې د جمعې په ورځ ( د اګست ۸مه) په یوه خبرپاڼه کې د رسنیو او خبریالانو ځپل غندلي او د نیول شویو خبریالانو د سملاسي ازادۍ غوښتنه یې کړې ده.

خبرپاڼه کې راغلي چې د روان میلادي کال د جولای له ۲۲مې تراوسه( په تیرو دریو اونیو کې) په کابل کې لږ تر لږه څلور خبریالان او رسنیز کارکوونکي د طالبانو د استخباراتو او یا هم امربالمعروف او نهی عن المنکر د کارکوونکو له خوا په خپل سر نیول شوي دي.

دوی ویلي چې دغه ډول توقیفونه د بیان ازادۍ ګواښي او هم عادلانه محکمې ته د لاسرسي حق نقضوي.

د بې پولې خبریالانو سازمان پر نړیوالې ټولنې غږ کړی چې د بیان ازادۍ په وړاندې د طالبانو د حکومت پر کړنو چوپ پاته نه شي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د جمعې په ورځ وویل چې د طالبانو استخباراتو په بامیانو کې د ( نسیم راډیو) مسول مدیر او دوه خبریالان نیولي دي.

د پاکستان اردو ادعا کوي چې امنیتي ځواکونو هغه ۳۳ وسلوال چې هڅه یې کوله له افغانستانه د پاکستان جنوب لویدیځې نا آرامې سیمې ته داخل شي وژلي دي.

د پاکستان د اردو د جمعې ورځې اعلامیې وویل چې دغه شپني عملیات د بلوچستان په ژوب په ولسوالۍ کې هغه مهال وشول چې عسکر له خوارجو سره مخامخ سول.

د پاکستان حکومت پاکستاني طالبانو او بلوڅ بیلتون پالو ته د خوارج اصطلاح کاروي.

د پاکستان اردو وايی د پاته وسله والو د موندنې او له مینځه وړلو لپاره د پلټنې او تعقیب عملیات روان دي.

اسلام آباد وايي پاکستانی طالبان د افغانستان له خاورې په پاکستان کې بریدونه کوي خو کابل تل دغه ادعا بی اساسه ګڼلې او رد کړې.

د پاکستان اردو پرته لدې چې کوم دلیل وړاندې کړي دا هم ویلي چې وژل شوي وسلوال دهند له ملاتړه برخمن وو.

پاکستانی طالبانو یا کومې بلې ډلې هم د پوځ د ادعا په غبرګون کې څه نه دي ویلي او ازادي راډیو په خپلواکه توګه د پوځ ادعا نه شي تاییدولای.

څه دپاسه زر کورنۍ د جمعې په ورځ له ایران او پاکستان افغانستان ته ستنې شوي دي.

د طالبانو د حکومت تر کنټرول لاندې باختر دولتي خبري آژانس رپوټ ورکوي چې یو زر او ۱۱۴ کورنۍ او په دوی کې ۲۰۲ کورنۍ د ننګرهار د تورخم ، ۹۲ کورنۍ د کندهار د سپین بولدک ، ۱۱۰ کورنۍ د نیمروز د ابریشم پل او ۷۱۰ کورنۍ د هرات د اسلام کلا له لارې هیواد ته ستنې شوي دي.

خبر زیاتوي چې د غو کورنیو د طالبانو د حکومت لخوا مرسته ترلاسه کړې ده.

بلخوا په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري استوګنې پروګرام (یو ان -هبیتات) وايی په ټولنه کې د راستنیدونکو د ادغام موفقیت د محلی بنسټونو په مټ هراړخیزو او منظمو هلوځلو ته اړتیا لري.

ملګرو ملتونو ویلي خصوصا له ایرانه افغانستان ته د ګڼ شمیر افغانانو ستنول افغانستان له یو نوی بیړني حالت سره مخ کوي.

د کډوالۍ نړیوال سازمان( ای او ایم) له نړیوالې ټولنې غوښتې دي چې افغانستان ته د ستنیدونکو کډوالو لپاره بیړنۍ بودیجه اختصاص کړي.

( ای او ایم) په یوه بیان کې چې د جمعې په ورځ خپور شو، وویل، افغانستان د کډوالو د راستنیدنې له یوې لویې څپې سره مخامخ دی که بیړنۍ مرستې له دې خلکو سره ونه شي، ممکن شته سیستمونه له منځه ولاړ شي چې دا چاره بیا په میلیونونو کسان له جدي ګواښ سره مخامخولی شي.

د ( ای او ایم) په وینا د دوه زره درویشتم کال د سپتمبر له میاشتې تر اوسه له پاکستان او ایران څخه تر څلور میلیونه ډیر افغانان خپل هیواد ته ستانه شوې دي چې له دې ډلې یوازې په دوه زره پنځه ویشتم کې تر دې دمه تر یو نیم میلیونه ډیر کډوال افغانستان ته ستنیدلې دي.

د زابل په شاه جوی ولسوالي کې عامو خلکو ته لګیدلي اور په میلیونونو افغانۍ زیان اړولی دی.

دا اور پرون د لرګیو په یوه ټال کې ولګید. د زابل امنیه قومانداني په خپله ایکسپانه کې لیکلي دي چې دا پیښه د نجارانو په کوڅه کې د بې احتیاطۍ له امله رامنځته شوې وه او بیا له مرکز کلات څخه د اطفاییه له ورتګ او په سیمه کې د خلکو په مرسته دا اور مړ شو.

د زابل د امنیه قومانداني په بیان کې راغلې دي چې د دې هڅو په نتیجه کې د شاوخوا شل ملیونه افغانیو په ارزښت د نور زیان اوښتو مخه ونیول شوه.

د راپورونو له مخې د دې اور له امله شاوخوا درې میلیونه افغانۍ زیان اوښتی دی.

د کندهار په پنځو ولسوالیو کې د ملګرو ملتو د ماشومانو د ملاتړ صندوق( یونیسف) په مالي ملاتړ نهه ښوونځي جوړ شول.

دا ښوونځي په سپین بولدک، معروف، ارغستان، ډنډ او دامان ولسوالیو کې د څه باندې څلور اویا میلیونه افغانیو په لګښت ودان شوې دي.

په کندهار کې د طالبانو چارواکو د جمعې په ورځ وویل چې په دې مکتبونو کې د زده کوونکو لپاره د درس مناسب چاپیریال، روغتیایي اسانتیاوې، پاکې اوبه، تشنابونه او نور ضروري تسهیلات برابر شوې دي.