په ملګرو ملتونو کې د افغانستان د تېر جمهوري نظام دایمي استازي نصیر احمد فایق په ملګرو ملتونو کې د کاناډا، قطر او بریتانیا د دایمي استازولیو مننه کړې چې د افغانستان په اړه یې 'د افغانستان د دوستانو ډلې' پرونۍ غونډه تنظیم کړې وه.

په پرونۍ غونډه کې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د ځانګړي همغږي کوونکي فریدون سینیرلي اوغلو پر تازه ارزونه بحث شوی دی.

فایق نن په خپله ایکس شبکه کې لیکلي، د ارزونې د سپارښتنو د اجرا لپاره هر ډول فوري اقدام باید په ځانګړو شرایطو او د لارې په یوې نقشې پورې مشروط وي او د اقداماتو د یوه پروګرام له لارې مخ ته لاړ شي.

د ملګرو ملتونو امنیت شورا تېره چهارشنبه د تړلو دروازو تر شا په خپله خصوصي غونډه کې د سینیرلي اوغلو پر ارزونه بحث وکړ.

د فریدون سینیرلي اوغلو د افغانستان د وضعیت په باب په خپله ارزونه کې چې د ملګرو ملتونو سرمنشي انتونیو ګوټېرېش هم تایید کړې، راتلونکي لیدلوري ته کتنه کړې ده.

دغه راپور چې څه باندې دوې اوونۍ مخکې امنیت شورا ته وړاندې شوی و، د افغانستان د اوسني بحران د حل لپاره پر 'بین الافغاني مذاکرو' او په نړیواله ټولنه کې د افغانستان د ادغام د لارو چارو وړاندیز کوي.

د ملګرو ملتونو امنیت شورا په مارچ میاشت کې د دغه سازمان له سرمنشي انټونیو ګوټېرېش څخه وغوښتل چې د افغانستان د وضعیت په اړه يوه خپلواکه ارزونه وکړي او په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې د موجوده ننګونو د حل لپاره د یوې متحدې او همغږې نړیوالې تګلارې په اړه خپل وړاندیزونه د نومبر تر ١٧ وړاندې کړي.

د سینیرلي اوغلو ارزونه وړاندیز کوي چې په افغانستان کې د تلپاتې سولې او اقتصادي پرمختګ د ټینګښت او د ټولګډونه حکومت د رامنځته کولو لپاره باید یو ملي بحث پیل شي.

د پاکستان پنجاب حکومت چارواکو منلې ده چې په دغه ایالت کې د بې اسناده افغانانو د شتون په اړه د "کره معلوماتو" او خبر ورکولو پر سر د جایزې په توګه نغدې پیسې ورکوي.

د پنجاب ایالت د اطلاعاتي چارو وزیرې عظما بخارۍ د نومبر پر ۱۹مه رسنیو ته په استولي بیان کې ویلي دي چې حکومت غواړي یې اسناده بهرنيان وباسي نو ځکه یې هغه اعلان کړی دی. د هغې په وينا به د پنجاب حکومت په تېرو درو اونیو کې ۶۲۲۰ افغانان، افغانستان ته لېږلي دي.

تر دې مخکې په ټولنيزو رسنيوو خپرو شويو عکسونو کې ښکارېدل چې خبر او معلوماتو ورکوونکو ته ۱۰ زره روپۍ د جايزې په ډول اعلان شوي دي خو بخاري د انعامي پیسو د څومره والي په اړه څه نه دي ويلي.

د امریکا متحد ایالتونو موافقه وکړه چې پر هند د درې نوي میلیونه ډالرو په ارزښت وسلې وپلوري.

په دې وسلو کې د ټانک ضد توغندیو سیستم او د یو ډول لارښود توپخانې مهمات شامل دي.

وروسته تر دې چې د اګست په میاشت کې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ له هند څخه پر وارداتو پنځوس فیصده تعرفه لوړه کړه دا لومړی ځل دی چې په پوځي برخه کې د واشنګتن او نوي ډيلي ترمنځ دا موافقه کیږي.

د امریکا د دفاعي امنیتي همکارۍ ادارې د چهارشنبې په ورځ په یوه بیان کې وویل چې پر هند د وسلو د پلورلو دا تړون د واشنګتن د بهرني سیاست او ملي امنیت د اهدافو ملاتړ کوي چې دا به د متحد ایالتونو او هند ستراتیژیک اړیکي نور هم پياوړي کړي او د یو لوی دفاعي ملګري د امنیت په تامین کې به مرسته وکړي.

د طالبانو د کورنیو چارو وزارت خبر ورکړ چې له پاکستانه یې افغانستان ته د وسلو د قاچاق مخه نیولې ده.

دغه وزارت په یوه بیان کې نن وویل چې څلور دیرش تفنګچې، څلور ایم فور، څلور کلاشینکوف، یو کرینموف او څه نورې وسلې یې د پکتیا په ډنډ پټان ولسوالي کې نیولې دي.

د طالبانو د کورنیو چارو وزارت دا نه دې ویلي چې کله یې دا وسلې نیولې دي، خو په بیان کې یې څرګنده کړې ده چې قاچاق کوونکي تښتیدلې دي او د هغوی د نیولو هڅې روانې دي.

د افغانانو یوه ډله له پاکستان څخه جرمني ته په الوتکه کې روانه شوه. دا خبر د اسلام اباد په هوایي ډګر کې د جرمني اژانس( ډي پي اې) یو خبریال ورکړی دی.

په راپور کې د دې الوتنې دقیق وخت نه دی یاد شوی، خو دا یادونه شوې ده چې دوه پنځوس افغانان هانوور او برلین ته لیږدي.

په پاکستان کې افغان کډوالو ازادي راډيو ته ویلي دي چې دوی په سخت وضعیت کې ژوند کوي او تمه لري چې جرمني او نور هغه هیوادونه چې د دوی د بیا میشتیدنې ژمنه یې کړې ده، دا بهیر ګړندی کړي.

د پاکستان امنیتي ځواکونه د درویشت مخالفو وسله والو د وژلو خبر ورکوي.

پوځ وایي چې دا کسان یې د افغانستان پولي ته څیرمه په کرم ولسوالي کې د دوو هدفي عملیاتو په ترڅ کې وژلي دي.

د پاکستان پوځ نن په یوه بیان کې وویل چې دا کسان د تحریک طالبان پاکستان او د هغوی د مربوطو ډلو دي چې هند یې ملاتړ کوي، خو په دې اړه یې اسناد او شواهد نه دې وړاندې کړي او هند هم د اسلام اباد د دې تازه ادعا په اړه څه نه دې ویلي.

د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي نن د ماشومانو په نړیواله ورځ د ماشومانو د زده کړې پر حق ټینګار وکړ.

ښاغلي کرزي په ایکسپاڼه کې لیکلي دي چې هرڅومره ژر چې کیږي د ښوونځیو او پوهنتونونو دروازې دې د نجونو پر مخ پرانیستل شي.

له څه باندې څلورو کلونو راهیسې تر شپږم ټولګي ورپورته د نجونو مکتبونه په افغانستان کې بند دي او نژدې درې کاله کیږي چې طالبانو د پوهنتونونو دروازې هم د دوی پرمخ تړلي دي.

د ماشومانو د نړیوالې ورځې په مناسبت د ملګرو ملتو په ویبپاڼه کې د سرمنشي انتونیو ګوتیرش په وینا راغلې دي چې:« ماشومانو ته غوږ شئ او چې کله دوی خپل حقونه غواړي، غږ یې راغبرګ کړئ».

یو افغان وګړی د امریکا د تېر کال د ټاکنو په ورځ د اسلامي دولت ډلې یا داعش په استازیتوب د برید د طرحې په جرم په ۱۵ کاله حبس محکوم شو.

۱۹ کلن عبدالله حاجي زاده په اپریل میاشته کې اعتراف وکړ چې د برید په هدف یې د وسلې او ځینېو مهماتو د اخیستو هڅه کړې وه.

حاجي زاده او یو ملګری یې ۲۸ کلن نصیر احمد توحیدي د ۲۰۲۴ کال په اکتوبر میاشته کې په اوکلاهما ایالت کې د نومبر د پنځمې له ټاکنو څو اونۍ مخکې ونیول شول.

توحیدي هم خپل جرم باندې اعتراف کړی، خو تراوسه محکمې د هغه سزا نه ده اورولې.

د محکمې د اسنادو له مخې دغو کسانو هڅه کوله چې دوه میله ( AK-47) یا کلاشینکوفونه او پنځه سوه مرمۍ واخلي او د ټاکنو په ورځ برید په وکړي.

د امریکا د عدلیې وزارت ویلي، نیول شویو کسانو هوکړه کړې چې تر حبس وروسته به افغانستان ته لېږدول کیږي.

د افغانستان د کریکټ الف لوبډلې د اسیا د ۲۰۲۵ کال د ځوانانو اسیایي جام په دریمه لوبه کې هانګ کانګ ته په ۲۴ منډو ماتې ورکړه.

دغه لوبه پرون چهارشنبه ( د لړم ۲۸مه) د قطر د پلازمېنې دوحې په ورزشي ستډیوم کې ترسره شوه.

افغان لوبډلې په ټولو شلو اورونو کې سیالې لوبډلې ته ۱۴۱ منډې هدف ورکړ، خو د هانګ کانګ لوبډلې په شلو اورونو کې یوازې ۱۱۶ منډې وکړې.

افغان لوبډلې د دې جام په دویمه لوبه کې بنګله دیش ته لوبه بایللې ده، خو لومړۍ هغه یې بیا له سریلانکا ګټلې وه.

د ایران د بشري حقونو سازمان وایي، د روان میلادي کال له پېله په ایران کې له ۷۰ زیات افغانان اعدام شوي دي.

په ناروې کې د مېشت دغه سازمان مشر محمود امیري مقدم ازادي راډیو ته وویل چې دغه اعدامونه د کال له پيله د اکتوبر تر نیمایي پورې موده کې اجرا شوي." سږ کال په لس نیمو میاشتو کې ۷۲ افغانان اعدام شوي، داسې ښکاري چې سږکال د اعدام شویو افغانانو شمېر به د تېر کال پرتله ډېر وي."

د هغه په خبره، تېر کال په ایران کې د اعدام شویو افغانانو شمېر ۸۰ تنه وو.

مقدم وایي، افغانان تر ډېره د نشه یي توکو د قاچاق اړوند جرمونو او قتل په خاطر اعدام شوي، خو ټینګار کوي چې د محکمو جریان عادلانه نه و.

د هغه په خبره، تورن کسان په لومړیو پړاونو کې مدافع وکیل ته لاسرسی نه لري او تر ډیره د هغو اعترافاتو له کبله اعدام شوي چې په زور او ربړونه ترې اخیستل شوي دي.

که څه هم په ایران کې د زنداني افغانانو شمېر معلوم نه دی، خو د ایران د بهرنیو چارو وزارت تېر کال ویلي و چې د پام وړ شمېر افغانان هلته بندیان دي.

د ملګرو ملتونو په مشرۍ یوه ارزونه ښيي چې د افغانستان په ختیځ کې د زلزله ځپلو سیمو د کورونو، ښونځیو او کلیدي خدمتونو بیا رغونه څه باندې ۱۲۸ میلیونه ډالرو ته اړتیا لري.

رویټرز پرون چهارشنبه ( د لړم ۲۸مه) راپور ورکړ چې ( د بیړنیو اړتیاوو بیرته په پښو درولو) په نوم دغه ارزونه د نړیوال بانک، اروپایي ټولنې، او اسیایي پراختیا بانک له خوا شوې ده.

دوی په کونړ، ننګرهار او لغمان کې د کورونو، روغتیایي مرکزونو، اوبو رسولو سیستمونو او کرنیزو ځمکو د بیا رغونې لپاره درې کلن پلان تشریح کړی.

دا په داسې حال کې ده چې له افغانستان سره د نړیوالو مرستې کمې شوې دي.

ملګري ملتونه اټکل کوي چې سږ کال افغانستان کې درې اعشاریه دوه میلیارده ډالرو ته اړتیا لري او ۲۰۲۶ کال کې به اړتیا په همدې کچه وي، خو په وینا یې تراوسه د اړتیا وړ پیسو نژدې نیمایي برخه ور رسیدلې ده.

د افغانستان په ختیځ کې د وږي میاشتې زورورې زلزلې له کبله له دوو زرو ډېر کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړ او شاوخوا ۳۶۰۰ نور ټپیان شول.