د افغانستان د کرکټ ملي لوبډلې مشر روزونکي جاناتن ټروټ د پنجشنبې په ورځ د اکټوبر په ۲مه نېټه وویل، د نیدرلینډ پر وړاندې سیالي ورته ډېره ارزښتمنه ده او خپل سیال ته په کمه سترګه نه ګوري.

ټاکل شوې چې سبا جمعه د اکټوبر په درېیمه نېټه افغانستان او نیدرلینډ د هندوستان په لکنو ښار کې سره سیالي وکړي.

ټروټ زیاته کړه، د نیدرلینډ پر وړاندې سیالۍ ته یې پوره چمتووالی نیولی او هیله یې څرګنده کړه چې ډېره ښه پایله به ترلاسه کوي.

هغه وايي: "مونږ به سبا د یوه داسې ډچ لوبډلې پر وړاندې لوبه وکړو چې په خپلو تېرو سیالیو کې ښه ځلېدلي دي. زه دې لوبې ته ډېر لېواله یم. مونږ دا نه شو ویلای چې مونږ په لکنو کې تر دې وړاندې لوبلړۍ لوبولي او هغه به راسره مرسته کوي، بلکې دا باید ووایم چې نیدرلینډ په روان نړیوال جام کې دلته سیالي کړې چې تر مونږ هغوی له دې لوبغالي او حالت سره اوس ښه بلد دي. مهمه خبره دا ده چې مونږ سبا څنګه لوبه کوو."

نوموړي دغه راز خپلو تېرو سیالیو ته په اشارې سره وویل، لوبډله یې په ډېر لوړ مورال کې ده او دا به له دوی سره مرسته وکړي چې پخپلو پاتې سیالیو کې ښه ولوبېږي.

د افغانستان مشر روزونکي د اکرام علي‌خېل روغتيايي حالت هم ښه وښود او زیاته یې کړه: "د هغه ګوته چې د سریلانکا پر وړاندې لوبه کې ټپي شوې وه اوس ښه ده او لوبې ته چمتو دی."

هغه چې د رسنیو پوښتنې ځوابولې وویل، لا په دې سوچ کې نه دی چې څنګه به نیمه پایلوبې ته رسېږي، زیاته یې کړه، مهمه دا ده چې ښه کرکټ وکړي او تر هغې وروسته به حتماً ښه پایله ترلاسه کوي.

د هغه په باور، د نړیوالو جامونو تر ټولو مهم چلنج دا وي چې د هر لوبغالي حالت ډېر متفاوت وي، نو په کار ده چې په څو ورځو کې ورسره ځان عیار کړې.

ټروټ وویل، د نیدرلینډ پر وړاندې سیالۍ ته یې له تېرو څو ورځو راهیسې پرله پسې تمرینات ترسره کړي دي او دا به ورسره د ښې لوبې په کولو کې مرسته وکړي.

د افغانستان کرکټ ملي لوبډلې تر دې دمه ۶ سیالۍ ترسره کړي چې درې یې بایللي او درې یې ګټلي دي.

د نومرو په جدول کې د افغانستان ځای په شپږم مقام کې دی او که سبانۍ سیالي وګټي، نو د ۸ نومرو په لرلو سره به لا مخکې لاړشي.

د ویلو ده چې تر دې دمه د هندوستان او سویلي افریقا لوبډلې توانېدلي چې د نیمه پایلوبې پړاو ته ځانونه ډېر نږدې کړي، خو لا سل سلنه معلومه نه ده چې کومې څلور لوبډلې به نیمه پایلوبه لوبوي.

د امریکا ) این-پي-ار) راډیو خبر ورکړ چې طالبانو د دولسو چینایانو پاسپورټونه ګرځولي او دوی یې نیولې دي.

د دې خبر له مخې د طالبانو او ( ایف چین) کمپنۍ ترمنځ د جون په میاشت کې د امو د حوزې د تیلو د تړون تر لغوه کیدو وروسته دا کسان په کابل کې نیول شوې دي چې له دې ډلې یې اته تنه بیرته ازاد شوي او څلور تنه لاهم په بند کې دي.

په واشنګتن ډي سي کې د چین سفارت ویلي دي چې دوی په دې اړه معلومات نه لري. د طالبانو یوه چارواکي چې د خپل نوم له اخیستو ډډه کړې ده ویلي دي چې د دې چینایانو پاسپورټونه ګرځول شوي وو، خو هغوی نه دي نیول شوي.

د طالبانو د کانونو او پترولیم وزارت ویلي دي چې دې چینایي کمپنۍ په خپلو مالي ژمنو عمل نه دی کړی نو تړون ورسره لغوه شوی دی، خو د ( ایف چین) کمپنۍ غړیو ( این-پي ـ ار) راډیو ته ویلي دي چې

طالبان په دې نه پوهیږي چې په قراردادونو کې دواړه لورې ګټې کوي.

طالبانو له ( ایف چین) کمپنۍ سره د دوه زره درویشتم کال په جنوري کې د امو حوزې د تیلو د استخراج پنځه ویشت کلن تړون لاسلیک کړی و. د تړون له مخې چینایي کمپنۍ ژمنه کړې وه چې په لومړیو دریو کلونو کې به پنځه سوه څلویښت میلیونه ډالر پانګونه کوي.

ټاکل شوې ده چې یوه ډله افغانان د دوشنبې په ورځ له اسلام اباده جرمني ته انتقال شي.

جرمني رسنیو د خپل هیواد د چارواکو په وینا خبر ورکړی دی چې شاوخوا پنځوس افغانان به د جرمني هانورو ښار ته په الوتکه کې ولیږدي.

دا کسان د هغو شاوخوا دوه زره درې سوه افغانانو له ډلې دي چې په پاکستان کې اوسي او جرمني یې د منلو ژمنه کړې ده.

په وروستیو کې د نورو کډوالو ترڅنګ په پاکستان کې پر دغو افغانانو فشارونه زیات شوې دي او د جرمني د بهرنیو چارو د وزارت په وینا له دې ډلې تر څلور سوه پنځوس ډير افغانان پاکستاني پولیسو نیولي و چې نژدې نیمایي یې د برلین د هڅو له امله بیرته خوشي شوې دي.

له څه باندې څلور کلونو راهیسې چې طالبانو کابل نیولی، جرمني په لسګونو زره افغانان خپل هیواد ته انتقال کړې دي.

د افغانستان او پاکستان د کرکټ ملي لوبډلې نن د کابل په وخت د ماښام اووه نیمې بجې مسابقه لري.

دا لوبه د افغانستان، پاکستان او کوربه متحده عربي اماراتو ترمنځ د درې اړخیزې شل اووره لړۍ په ترڅ کې په شارجه کې ترسره کیږي.

د افغانستان د کرکټ بورډ چارواکي وایي چې د دې درې اړخیزو لوبو هدف اسیایي جام ته چمتوالی دی چې یولس ورځې وروسته په متحد عربي اماراتو کې پيلیږي.

په اسیایي جام کې د دغو دریو لوبډلو ترڅنګ، د هند، عمان، هانګ کانګ او بنګله دیش ملي لوبډلې برخه اخلي.

په افغانستان کې د طالبانو حکومت،اسلام اباد په خوست او ننګرهار کې په وروستیو بریدونو تورن کړ.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزارت کابل کې د پاکستان سفیر احضار کړ او دغه بریدونه یې یو "پارونکی عمل " وباله او وغندل.

د پاکستان حکومت او پوځ تراوسه په دې هکله څه نه دي ویلي.

په شینوارو او سپیرې ولسوالیو باندې د چهارشنبې د شپې د بی پیلوټه الوتکو دغو بریدونو کې د ماشومانو په شمول لږ ترلږه درې کسه وژل شوي او اوه تنه نور ټپیان شوي.

دغه راز یو شمیر کورونه هم ویجاو شوي دي.

کابل مخکې لدې هم اسلام اباد په افغانستان کې په ورته بریدونو تورن کړی .

اسلام اباد وایي پاکستاني طالبان په افغانستان کې پټنځایونه لري او له هغه ځایه پاکستان کې خپل بریدونو تنظیموي خو په افغانستان کې د طالبانو حکومت دغه ادعا تل رد کړې ده .

د افغانستان او پاکستان د کریکټ ملي لوبډلې سبا جمعه شل اوریزه لوبه لري.

دا لوبه د افغانستان، پاکستان او متحده عربي اماراتو د درې اړخیزې لوبلړۍ په ترڅ کې ترسره کیږي چې د افغانستان په وخت ماښام ۷ نیمې بجې پیلیږي.

دا لوبلړۍ د متحده عربي امارتو په کوربه توب اسیایي جام ته د چمتوالي په هدف ترسره کیږي او دغه جام راتلونکې میاشت ته پلان شوی دی.

لوبلړۍ لس ورځې دوام کوي او دوه غوره لوبډلې به د سپټمبر په ۷مه پایلوبه کوي.

د امریکا د نړیوالې مذهبي آزادۍ کمیسیون (USCIRF) د هغو افغانانو لپاره د نوي خوندیتوب او لارو چارو غوښتنه کړې چې د مذهبي ځورونې سره د مخامخ کیدو خطر یې زیات دی.

د دې ادارې د اعلامیې له مخې چې د چارشنبې په ماښام خپره شوه، راغلي چې تر اوسه، طالبانو د اسلام د یوه تعبیر په عملي کولو سره هغه کسان چې مختلف نظرونه یا مذهبي عقیدې لري، تابع او په نښه کړي دي.

د دې ادارې رییسې ویکي هارټزلر له قوله راغلي:

"په څلورو کلونو کې، طالبانو په افغانستان کې مذهبي ازادۍ په بشپړه توګه له منځه وړې دي. ټول افغانان، د مذهبي اقلیتونو په ګډون، د ځورول کېدو له سخت خطر سره مخامخ دي. د طالبانو تش په نامه 'اخلاقي قانون' د ظلم یو سخت سیسټم نور هم پیاوړی کوي، په عامه او مذهبي ژوند کې د افغان ښځو ګډون له منځه وړي او مذهبي اقلیتونه د زیان له جدي خطر سره مخامخ کوي."

د دې میاشتې په پیل کې، USCIRF د طالبانو امربالمعروف و نهی عن المنکر د قانون په اړه یو راپور خپور کړ. د ۲۰۲۵ کال په خپل کلني راپور کې دې ادارې د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزارت ته سپارښتنه وکړه چې افغانستان د مذهبي ازادۍ د سیستماتیک، دوامداره او سختو سرغړونو له امله د ځانګړې اندیښنې وړ هیواد په توګه وپېژني.

طالبانو سمدستي په دې اړه څه نه دي ویلي خو مخکې یې ویلي چې دوی د ټولو مذهبي اقلیتونو حقونو ته ژمن دي.

د خبریالانو د خوندیتوب کمیټې (CPJ) په افغانستان کې له طالبانو غوښتي چې خبریال شکیب احمد نظري سمدلاسه خوشې کړي چې له جولای میاشتې راهیسې په توقیف کې دی.

د خبریالانو د ژغورنې کمیټې د اسیا-پاسیفیک رییس بې لي یي په یوه بیان کې غوښتنه کړې:

"دوی باید دا خبریال سمدلاسه ازاد کړي، او اعتراف ته د خبریالانو اړ ایستل ودروي. دا له رسنیو سره د دوی ظالمانه چلند په ګوته کوي."

CPJ یادونه کړې چې د نظري توقیف د طالبانو د هغو ځپنو د لړۍ وروستۍ بېلګه ده چې د نړیوالو رسنیو سره کارکونکي افغان خبریالان په نښه کوي.

د ۲۰۲۱ کال په اګست کې د طالبانو د واک ته رسیدو راهیسې، د بشري حقونو ډلو او د مطبوعاتو د ازادۍ مدافعینو پر خپل سري توقیفونه، بېرول او سانسور مستند کړي دي.

نظري، د جاپاني رسنۍ نیپون تلویزیون خبریال، د جولای په ۲۴مه د طالبانو استخباراتي اجنټانو توقیف کړ.

د خوست ولایت په سپیرې ولسوالۍ کې سیمه ییزې سرچینې ادعا کوي، چې بې پیلوټه الوتکو په دغه ولسوالۍ کې یو شمیر کورونه بمبارد کړي دي.

یادو سرچینو چې نه یې غوښتل د موضوع د حساسیت له امله یې نوم او غږ یې په خبر کې خپور شي ازادي راډیو سره خبرو کې دا ادعا هم وکړه، چې د چهارشنبې د ورځې د ماخوستن په دې بمبارۍ کې خلکو ته مرګ ژوبله هم اوښتې ده.

د طالبانو حکومت امنیتي ادارو په دې اړه څه نه دي ویلي.

دا معلومه نه ده چې دا بې پیلوټه الوتکې به د کوم هیواد وي.

ازادي راډیو نه شي کولای په خپلواک ډول دا معلومات تایید کړي.

د یادونې ده چې په تېره کې د افغانستان د خاورې په ځینو برخو د پاکستاني الوتکو له خوا د بمبارۍ راپورونه ورکړل شوي دي.

د امریکا د فدرال استیناف محکمې د ۲۰۰۱ کال د سپتمبر د ۱۱مې د بریدونو او د افریقا په سفارتونو کې د ۱۹۹۸ کال د القاعده د بمي چاودنو د قربانیانو د کورنیو هغه هڅې رد کړې چې غوښتل یې د افغانستان بانک له کنګل شوي شتمنۍ څخه ملیاردونو ډالره تاوان ورکړل شي.

په مانهاټن کې د استیناف دوهمې محکمې وویل چې د نیویارک په فدرال ریزرف بانک کې ساتل شوي د افغانستان ۳.۵ ملیارد ډالر د بهرني حاکمیت د معافیت تر قانون (FSIA) لاندې خوندي دي.

د دې قانون له مخې دولتي شتمنۍ د جریمې په توګه نشي تر لاسه کېدای.

محکمې ټینګار کړی چې د افغانستان بانک (DAB)، یوه دولتي اداره ده او له همدې امله له هغو عریضو معافیت لري چې د طالبانو د حکومت پر ضد کیږي.

د قربانیانو کورنیو استدلال کړی و چې د افغانستان زیرمې باید د خسارې په توګه وکارول شي ځکه چې په هغو کلونو کې د طالبانو حکومت د دغو بریدونو تر شا د لاس لرونکې ډلې (القاعده) غړو ته خوندي ځای ورکړی و.

القاعدې د سپتمبر د یوولسمې بریدونو مسولیت منلی و چې په نیویارک، واشنګټن او پنسلوانیا کې یې نژدې ۳۰۰۰ کسان ووژل، او همداراز القاعده شبکې په ۱۹۹۸ کال کې په کینیا او تنزانیا کې د امریکا په سفارتونو بمي بریدونه وکړل، چې ۲۲۴ کسان یې ووژل.

د بخښنې نړیوال سازمان وايي: د طالبانو عدلي سیستم د بیرې له لارې پرمخ وړل کیږي - نه د عدالت له لارې.

د پنجشنبې په ورځ پر ایکس پاڼه دغه سازمان په یوه بیان کې ویلي چې پخوانیو قاضیانو، وکیلانو، د بشري حقونو مدافعینو او حقوقي کارپوهانو په دې اړه معلومات شریک کړي چې د بیرې دا سیستم څنګه مخته وړل کیږي.

وروسته راغلي چې طالبان باید مسؤل وګڼل شي. په دې اعلامیه کې له خلکو غوښتنه شوې چې پر خپلو حکومتونو فشار راوړي چې د طالبانو د حکومت د دې ادارې په وینا د څلورو کلونو بې عدالتۍ ته د ځواب لپاره بیړني ګامونه پورته کړي.

د بخښنې نړیوال سازمان په دې اعلامیه کې زیاته کړې چې له هغه وخته چې طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې واک ترلاسه کړ، افغانستان د بشري حقونو په برخه کې په دوامداره توګه شاتګ کړی دی. ښځې د ژوند له ټولو اړخونو څخه منع شوې دي، د شکنجې او بد چلند په څیر ناوړه ګټه اخیستنې، خپل سري توقیفونه، جبري ورکیدل، سانسور او نور، په بشپړ معافیت سره دوام لري. د بیان د آزادۍ، سوله ایزې غونډې او د ښځو د سیاسي ګډون پر وړاندي سخت محدودیتونه لا هم دوام لري. د بدني سزاوو عملي کېدل او د خپلواکې قضايي قوې نشتوالي نور هم زیان اړولی دی چې له کبله یې قربانیان عدالت ته د هیڅ ډول مرستې پرته پاته کیږي.