د امریکا د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلینکن وایي، حکومت یې د افغانانو د تخلیې له ایتلاف (Afghanevac) سره هوکړه لیک تمدید کړ.

ښاغلي بلینکن پرون ناوخته پر خپله ایکس پاڼه/ پخواني ټویټر لیکلي‌ چې دا اقدام امریکا ته هغو افغانو د لېږد په هدف شوی چې افغانستان کې یې له امریکایانو سره کار کړی دی.

دا کار داسې مهال کیږي چې افغانستان کې د امریکایانو پخواني یوشمېر کارکوونکي لا هم پاته دي او شکایت کوي چې امریکا ته د لېږد چارې يې ټکنۍ روانې دي.

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر بیا ویلي، دوی د دغو افغانانو لېږد ته ژمن دي او له هغو افغانانو سره دریږي چې د دوی له ځواکونو سره یې افغانستان کې کار کړی دی.

امریکا په ۱۴۰۰ هجري لمریز کال کې د طالبانو له بیا واکمنۍ وروسته ۱۲۴ زره افغانان څو اونیو کې تخلیه کړل او دغه لړۍ تراوسه هم روانه ده.

د بریتانیا د ځانګړو ځواکونو یوشمېر سرتیرو چې افغانستان کې يې ماموریت کړی ویلي د " مشکوکو طالب وسله والو" په ضد د دوی عملیاتو کې بې ګنا افغانان وژل او ټپیان شوي دي.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې چې نن چهارشنبه یې خپور کړی، ځانګړو سرتیرو دغه څرګندونې د هغه خپلواک تحقیق پر مهال کړي چې دفاع وزارت یې د بي بي سي له یوې څیړنې وروسته امر کړی و.

د بي بي سي په څیړنه کې راغلي چې د بریتانیا ځانګړو هوایي ځواکونو لس کاله وړاندې د مشکوکو سخت دریځو په ضد عملیاتو کې ۵۴ کسان وژلي چې خپلو پوځي پولیسو ته یې په اړه معلومات نه دي ورکړي.

د خپلواک تحقیق پر مهال یوه سرتیري ویلي، ده او ملګري یې افغانستان کې د عملیاتو پر مهال د روزنې یو مرکز په نښه کړ چې ټول کسان یې ووژل شول، خو په خبره یې وروسته معلومه شوه چې هلته وژل شوي بې وسلې کسان وو.

بریتانیا په افغانستان کې د ناټو په چوکاټ کې زرګونه سرتیري درلودل چې په ناکراره هلمند ولایت کې میشت وو.

تر دې وړاندې استرالیایي سرتیرو هم منلې چې افغانستان کې د ماموریت پر مهال یې یوشمېر بې ګنا افغانان وژلي دي.

د امریکا منتخب ولسسشمر ډونالډ ټرمپ وایي، د طالبانو حکومت ته د میلیاردونه ډالرو لېږل د " نه منلو وړ" کار دی.

ټرمپ پرون سه شنبه په فلوریدا کې د یوه خبري کانفرانس پر مهال دغې موضوع ته اشاره وکړه او وې ویل، اوسني ولسمشر جوبایډن د امریکا میلیاردونه ډالره شتمني له هېواده ایستلې ده.

هغه د یوه خبریال د دې پوښتنې په ځواب کې چې طالبانو ته د میلیونونه ډالرو لېږلو په اړه څه نظر لري، وویل:

" دا ان د منلو نه دي، میلیونونه هم نه، میلیاردونه ډالر دي چې مونږ د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان ته ورکړي دي. دا پیسې بایډن ورکړي دي، دا همغه سړی دی چې د امریکا د شتمني پنځوس- شپیته تریلیونه ډالره یې ایستلي دي، دا کار به نور نه کیږي، اوس مونږ د ښه قضاوت خاوند یو ملت یو."

خو د طالبانو حکومت د ښاغلي ټرمپ دغه څرګندونې رد کړې دي.

د طالبانو د حکومت مرستیال ویاند حمدالله فطرت نن پر خپله ایکس پاڼه لیکلي، امریکا افغانستان ته ټولې لېږل شوې پیسې په خپلو اهدافو لګولي او د طالبانو حکومت ته یې هیڅ پیسې نه دي ورکړي.

تر دې وړاندې د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا د سرپلټونکي ادارې ( سیګار) ویلي و چې امریکا په دریو کلونو کې افغانستان ته ۳ اعشاریه ۳۳ میلیارده ډالر لیږلي دي چې د طالبانو حکومت ته یې هم ګټه رسېدلې ده.

په بغلان ولایت کې د وسله والو په برید کې یو دیني عالم وژل شوی او یو بل ټپي دی.

د بغلان ولایت د امینې قومندانۍ ویاند شیراحمد برهاني د افغانستان کورنیو رسینو سره په خبرو کې ویلي، "دا دیني عالمان د سه شنبې په ماښام له یوې مېلمستیا د کور پر لور روان وو، چې برید پرې وشو".

د برهاني په خبره، په برید کې د عبدالرزاق په نوم یو دې عالم وژل شوی او بل سخت ټپي شوی دی.

د بغلان د امینې قومندان په دې اړه چې بریدکوونکې نیول شوي یا نه، څه نه دي ویلي.

که څه تراوسه د دغې برید مسولیت کوم چا یا کومې ډلې نه دی منلی، خو له وړاندې د بغلان په مرکز پلخمري کې د امام زمان په نوم په یوه جومات کې په ځانمرګي برید کې چې د شعیه عالمانو په ګډون په لسهاوو کسان په کې وژل شوي او ټپیان وو، داعش وسله والې ډلې منلی و.

که څه هم پر افغانستان د ۲۰۲۱ کال راهیسې د طالبانو له بیا واکمنیدو وروسته، له شپږم ټولګیو پورته د نجونو پر مخ د ښوونځیو دروازې بندې شوې، خو تازه طالبانو د بامیانو ولایت د کهمرد ولسوالۍ په "دشت سفید" کلي کې د نجونو د یوه نوي ښوونځي د پرانستو خبر ورکړی دی.

د طالبانو تر واک لاندې د باختر خبري اژانس د راپور له مخې، دا ښوونځی د ارغوشه خیریه بنسټ په مالي مرسته جوړ شوی دی.

د باختر په راپور کې وړاندې راغلي، په دې ښوونځي کې له شپږم ټولګیو ښکته نجونو ته د زده کړې زمینه برابره شوې ده.

طالبانو په افغانستان کې یوازې له شپږم ټولګیو پورته نجونې له زده کړو نه دي راګرځولي، بلکې دغې ډلې د ۲۰۲۲ کال په ډیسمبر کې د نجونو پر پوهنتوني زده کړو بندیز ولګوه او د ملګروملتونو د ادارو په ګډون يې په ټولو غیردولتي او یو شمیر دولتي ادارو کې يې ښځې له کاره راوګرځولې.

که څه هم پر افغانو ښځو او نجونو د طالبانو بندیزونو کورنۍ او نړیوال غبرګونونه پارولي، خو طالبانو په ځلونو د دغو غبرګونونو په ځواب کې ویلي، د اسلامي شریعت په چوکاټ کې د ښځو او نجونو حقونه يې خوندي کړي دي.

په قطر کې د طالبانو د سیاسي دفتر مشر سهیل شاهین په دوحه کې د طالبانو د حکومت د سفیر په توګه ټاکل شوی دی.

د طالبانو یوې سرچینې نن چهارشنبه ازادي راډیو ته وویل چې ښاغلی شاهین به له دې وروسته دوحه کې د افغانستان د سفارت، چې د طالبانو په کنټرول کې دی، چارې سمبالوي.

شاهین تر دې وړاندې په دوحه کې د طالبانو د سیاسي دفتر مشر و او محمد نعیم د افغانستان د سفارت سرپرستي کوله.

د طالبانو دغه سرچینه وایي، محمد نعیم په کابل کې د بهرنیو چارو وزارت د اداري مرستیال په توګه ټاکل شوی دی.

د طالبانو حکومت تراوسه د کوم هېواد له خوا په رسمیت نه دی پیژندل شوی، خو د قطر په څیر یوشمېر هېوادونو د هغوی ډيپلوماتان منلي او د افغانستان سفارتونه یې ورسپارلي دي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز ویلي چې د نورستان په مرکز پارون کې د امرباالمعروف او نهي عن المنکر ریاست سیمه ییزو چارواکو ته امرکړی چې د ژوندیو موجوداتو د عکسونو اخیستل او خپرول په رسمي ډول منع کړي.

دې مرکز چې له افغانستان څخه بهرفعالیت کوي نن سې شنبې په یوه اعلامیه کې په افغانستان کې د دغه محدودیت د پراخیدو په اړه ژوره اندیښنه څرګنده کړې او خبرداری یې ورکړی چې هغه به د رسنیو د کاري بهیر او اطلاعاتو ته د خلکو د لاسرسي په برخه کې منفي اغیزې ولري.

د اعلامیې له مخې نورستان د افغانستان شپږم ولایت دی چې په تصویري رسنیو کې د ژوندیو موجوداتو د تصویرونو پرخپریدو په کې بندیز لګول کیږي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د روانې مرغومې میاشتې په لومړیو کې په یوه راپورکې افغانستان تیر ۲۰۲۴ کال د رسنیو لپاره ترټولو سخت کال بللی او ویلي ووچې په دې کال رسنۍ سختې ځپل شوې دي.

د دې بنسټ په خبره دې کال کې د رسنیو او خبریالانو له حقونو د سرغړونو ۱۸۱ پېښې ثبت شوې دي.

همدارنګه ویل شوي چې طالبانو په ۲۰۲۴م کال کې رسنیو ته اووه نوي دستورالعملونه صادرکړي چې له مخې یې د افغانستان په یوشمیرولایتونو کې د ژوندیو موجوداتو د تصویرونو پرخپریدو بندیز هم شامل دی.

د پاکستان په پلازمینه اسلام آباد کې د افغانستان سفارت چې د طالبانو ترکنټرول لاندې فعالیت کوي، په اسلام آباد کې د نیول شویو شاوخوا اته سوه افغان کډوالو په غبرګون کې ویلي چې دغه کډوال، معتبرې ویزې، د پي او آرکارټونه اود افغانستان د تابعت کارټونه، ACC لري.

دې سفارت پرون دوشنبې پر خپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټرکې په یوه بیان کې ویلي، د دې لپاره چې په پاکستان کې افغان کډوال ونه نیول شي، د (NOC) یا د اعتراض نه کولو په نوم سند ته اړتیا لري چې ترلاسه کول یې ډیرسخت دي.

دې سفارت همدارنګه ویلي چې د دغو نیونو په جریان کې اکثره ښځې او ماشومان له خپلو کورنیو جلا شوي او دوی د پاکستان له حکومت څخه غوښتنه کوي چې په دې هیواد کې د میشتو افغان کډوالو حقونه او امنیت تامین کړي. سفارت همدارنګه له ملګروملتونو او د بشري حقونو له نړیوالو بنسټونو غوښتي دي چې د افغان کډوالو په وړاندې د پاکستان د سیاستونو په وړاندې اقدام وکړي.

د راپورونو له مخې په دې وروستیو اونیو کې په پاکستان کې د افغان کډوالو د کورونو تلاشي زیاته شوې ده.

د بریتانیا د پارلمان یوشمیرغړیو له انګلستان څخه غوښتي چې راتلونکې میاشت د افغانستان په وړاندې د کرکټ د چمپینز ټرافي لوبه بایکاټ کړي او ویلي یې دي چې د انګلستان کرکټ بورډ (ECB) باید د طالبانو له لوري د ښځو د ځپنې په وړاندې دریځ ونیسي.

ټاکل شوې ده چې انګلستان د فبرورۍ میاشتې په ۲۶مه د پاکستان په لاهور کې په یوه ګروپ کې له افغانستان سره لومړنۍ لوبه وکړي.

د رویترز خبري آژانس د راپورله مځې د دوشنبې په ورځ له ۱۶۰ څخه زیاتو سیاستوالو په یوه لاسلیک شوي لیک کې د انګلستان له لوبغاړو او چارواکو څخه غوښتي چې په افغانستان کې له ښځو او نجونو سره د چلند په وړاندې غږ پورته کړي. په لیک کې زیاته شوې" موږ له ECB څخه هم غوښتنه کوو چې د فبروري په ۲۶مه د کرکټ د نړیوالې شورا ICCچیمپینز ټرافي ګروپ پړاو کې د افغانستان په وړاندې د راتلونکې لوبې بایکاټ په پام کې ونیسي ترڅو یو واضح پیغام ورکړي چې دا ډول ناوړه چلند به ونه زغمل شي."

د ECB اجرایوي رییس ریچارډ ګولډ په ځواب کې د کرکټ د نړیوالې شورا له ټولو غړو هیوادونو څخه غوښتي چې د کرکټ په نړیوالو لوبو کې د افغانستان په اړه یو شان چلند غوره کړي.

انګلستان مخکې له افغانستان سره د ۲۰۲۳ کال د پنځوس اوریزو کرکټ نړیوال جام او همدارنګه په ۲۰۲۲ کال کې د شل اوریزو نړیوال جام کې مخامخ شوی و.

تیر کال، آسټرالیا په افغانستان کې د ښځو لپاره د بشري حقونو د خرابېدونکي وضعیت له امله د افغانستان پر وړاندې د شل اوریزو لوبو لړۍ لغوه کړې وه.

د ملګروملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر (OCHA) راپور ورکړی چې په ۲۰۲۵ کال کې به په افغانستان کې ۲۲.۹ میلیونه خلک، چې د نفوس تقریباً نیمه برخه جوړوي، د ژوندي پاتې کېدو لپاره بشري مرستو اړتیا ولري.

اوچا ویلي چې په افغانستان کې د خوراکي موادو بحران لا هم جدي دی، او اټکل کېږي چې په ۲۰۲۵ کال کې به ۱۴.۸ میلیونه خلک، چې د نفوس نژدې درېیمه برخه جوړوي، خوراکي موادو او کرنیزو مرستو ته اړتیا ولري.

د ملګرو ملتونو دا اداره زیاتوي چې د اوبو، او روغتیایي خدماتو له نشتوالي سره یوځای د خوراکي توکو سخت کمښت د خوارځواکۍ کچه لوړه کړې ده.

د اوچا د معلوماتو له مخې، په دې کال کې به ۳.۵ میلیونه ماشومان چې عمرونه یې تر پنځو کلونو کم وي او ۱.۱ میلیونه ښځې د عاجلې تغذیې درملنې ته اړتیا ولري.

اوچا همداراز ویلي چې د افغانستان نازک اقتصاد، چې د ۲۰۲۱ کال کې د طالبانو له واک ته رسیدو وروسته لا ډېر کمزوری شوی، بحران زیات کړی دی. د پرمختیایي بودجې محدودیت، بېکاري، د کورنیو پورونه، او پراخې بېوزلۍ د نفوس نژدې ۴۸ سلنه اغېزمن کړی، چې کورنۍ یې د اساسي توکو او خدماتو د پېرلو توان نه لري.