په لغمان کې په یوې ترافیکي پېښه کې یو کس وژل شوی او درې نور ټپیان دي.

د طالبانو تر واک لاندې باختر خبري اژانس د لغمان د امنیې قومندانۍ ویاند یونس یوسفزي په حواله پر ایکس پاڼې/پخواني ټویټر لیکلي، " پېښه د پنجشنبې په ورځ د لغمان په قرغه ولسوالۍ کې هغه مهال رامنځته شوه چې یو موټر له سړک وواښت او د برق پر یوې پایې وربرابر شو ".

یوسفزي ویلي، په پېښه کې یوه ښځه او دوه ماشومان ټپیان دي.

په دې وروستیو کې په افغانستان کې ترافیکي پېښې زیاتې شوي دي.

د طالبانو د ترافیکو ریاست د معلوماتو له مخې په روان کال کې څلور زره ترافیکي پېښې ثبت شوي دي.

ایران په تیره نژدې یوه میاشت کې لس افغانان اعدام کړي دي.

د ایران د بشري حقونو د سازمان مشر محمود امیري مقدم د پنجشنبې په ماښام ازادي راډیو سره په خبرو کې وویل ، " د هغوو شمیرو له مخې چې موږ یې لرو، د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ په میاشت کې لس افغانان، شپږ یې د قتل او څلور یې د مخدره مواد قاچاق په تور اعدام شوي دي ".

د مقدم په خبره، ایران په ۲۰۲۴ کال کې په بیلابیلو تورونو ۵۳ افغانان اعدام کړي دي.

د طالبانو د سترې محکمې یوه پلاوي په تیرې جدي میاشت کې تهران ته د یو سفر په ترڅ کې له ایرانه غوښتي وو چې د افغان بندیانو لیست، په ځانګړې توګه د هغو بندیانو چې په اعدام محکوم شوي له دوی سره شریک کړي.

بل پلو، د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند په عقرب میاشت کې ویلي و "د پام وړ" شمیر افغانان په ایران کې زندانیان دي.

ایراني چارواکو هم تایید کړې چې د بیلابیلو جرمونو له کبله په ایران کې ډیر شمیر افغانان بندیان دي.

د طالبانو په بند کې د ملا محمود حسن ورور وايي، "حسن شکنجه کیږي او روغتیايي وضعیت یې ښه نه دی ".

هغه د پنجشبې په ورځ ازادي راډیو ته په رالیږي غږیز پیغام کې د بشري حقونو له سازمانونو غوښتي چې د حسن د راخوشي کولو لپاره اقدام وکړي.

" هغه (محمود حسن) تر شکنجې لاندې دی، فزیکي حالت یې ښه نه دی ځکه د زړه ناروغي لري. د بشري حقونو، د بښنې نړیوالو سازمانونو او ټولو نورو هغوو سازمانونو چې په دې برخه کې کار کوي غواړم چې د حسن د راخوشي کیدو لپاره عاجل اقدام وکړي ".

د حسن د کورنۍ دا غړی وايي، هغه د بیان ازادۍ، ټولګډونه حکومت او د نجونو پر مخ د پوهنتونو او ښوونځیو د بیا پرانیستو د غوښتونو له کبله د طالبانو له خوا نیول شوی دی.

د چهارشنبې په ورځ محمود حسن او عبدالقادر قانت ته نژدو سرچینو ازادي راډیو ته تایید کړه، چې دغه دوه دیني عالمان په کابل کې د طالبانو د استخباراتو له خوا ونیول شول.

د طالبانو حکومت تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

دغو دوو دیني عالمانو د سه شنبې په ورځ په کابل کې په یوې ناسته کې د طالبانو د مشر له خوا د قدرت پر انصار انتقاد کړی و.

د ملګروملتونو د بشري چارو د همغږۍ اداره اوچا وایي، روان ۲۰۲۵ کال یې شریکان په افغانستان کې اوبو، حفظ الصحې او روغتیايي خدماتو ته د لومړیتوب ورکولو لپاره ۲۶۴ میلیون ډالرو ته اړتیا لري خو تر اوسه پورې یې یوازې ۸،۴ میلیون ډالر ترلاسه کړي دي.

د اوچا د افغانستان څانګې نن پنجشنبې په خپله ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې په افغانستان کې ۳۹ سلنه کورنۍ د اوبو د سرچینو د وچیدو له امله د اوبو له کمښت سره مخامخ دي، ۲۳ سلنه یې د اوبو په غیر اصلاح شویو سرچینو تکیه کوي او ۲۸ سلنه کورنۍ هم غیر اصلاح شوي تشنابونه کاروي.

د طالبانو حکومت د دولتي مامورینو د معاشونو د ځنډېدو په تړاو خپرې شوې ګنګوسې رد کړې.

د طالبانو حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد نن پر خپله ایکسپاڼه یا پخوانې ټویټر ليکلي چې د ماليې وزارت مقام ډاډ ورکړی چې د روانې سلواغې/ دلوې میاشتې په ترڅ کې به د ټولو یو میلیون او ۴۰ زره دولتي کارکوونکو معاشونه ورکړل شي او هېڅوک دې په دې اړه تشویش نه کوي.

هغه زیاته کړې چې د هېواد بودیجه داخلي بنسټ لري، په بهرنیو مرستو پورې اړه نه لري.

دا په داسې حال کې ده چې په تیرو دوو اوونیو کې د امریکایي ډالر په وړاندې د افغانیو ارزښت د پام وړ کم شوی دی او د امریکا د بهرنيو مرستو له ځنډېدو سره د خلکو په منځ کې اندېښنه ډیره شوی ده.

په همدې حال کې د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان بانک نن وویل چې د ډالر په وړاندې د افغانۍ ارزښت بېرته لوړ شوی او پخوانی حالت ته راګرځېدلی دی.

په افغانستان کې له امریکا څخه د پاتې وسلو په اړه د پاکستان له اندېښنې وروسته د طالبانو حکومت په افغانستان کې د شته وسلو په اړه اندېښنې بې ځایه وبللې.

د طالبانو د حکومت مرستیال ویاند حمدالله فطرت کورنیو رسنیو ته په استول شوي پیغام کې ویلي چې په افغانستان کې ټولې وسلې خوندي دي او هیچا ته یې د ناسمې کارونې اجازه نه ورکول کېږي.

ښاغلي فطرت په داسې حال کې دا یادونه کړي ده چې د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویاند د چهارشنبې په ورځ وویل چې په افغانستان کې عصري وسلو د پاکستان امنیت او خلکو ته مستقیم ګواښ پېښ کړی دی.

د شفقت علي خان په وینا، تحریک طالبان پاکستان ډله له دغو پرمختللیو وسلو کار اخلي او د پاکستان دننه بریدونه کوي.

دا په داسې حال کې ده چې سي این این تلویزیون د ۲۰۲۲ کال د اپرېل په میاشت کې د امریکا د متحدو ایالتونو د دفاع وزارت د چارواکو له قوله خبر ورکړی و چې په افغانستان کې د شاوخوا اووه میلیارده ډالرو په ارزښت پوځي تجهیزات، چې د افغانستان د جمهوري نظام امنیتي او دفاعي ځواکونو ته ورکړل شوي وو، پاتې دي.

په دغو تجهیزاتو کې سپکې او درنې وسلې، مهمات، وسایط، الوتکې او هلیکوپټرونه شامل دي.

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو، د سه‌شنبې په ورځ (د دلوې ۹مه) حیاتي بشري مرستې، د امریکا د نړیوالو مرستو د ځنډیدو په اړه د ولسمشر ډونالډ ټرمپ د ادارې له پریکړې استثنا کړي دي.

د اسوشیتید پریس خبري اژانس وايي هغه سند یې لیدلی چې د مارکو روبیو له خوا لاسلیک شوی او په کې د امریکا د بهرنیو چارو وزیر موافقه کړې چې حیاتي بشري مرستې، لکه اړین درمل، روغتیایي خدمات، خواړه، سرپناه، او نور معیشتي ملاتړ، لږ تر لږه موقتاً، پر بهرنيو مرستو د امریکا د بندیز څخه مستثنی کړي.

طالبان وایي، د امریکا د بهرنيو مرستو ځنډ د افغانستان د بشري پروژو پر فعالیتونو هم اغېز کړی.

د طالبانو د اقتصاد وزارت مسلکي مرستیال، عبداللطیف نظري، ویلي چې د امریکا له لوري د مرستو تر بندېدو وروسته، د افغانستان په ۲۸ ولایتونو کې د ۵۰ نړیوالو موسسو فعالیتونه درېدلی دی.

نظري دا خبره د سه‌شنبې په ورځ (د دلوې ۹مه) له یو شمېر افغان رسنیو سره شریکه کړې.

هغه زیاته کړه، چې ډېری دغو موسسو د کرنې، پوهنې، طبیعي پېښو پر وړاندې مبارزې، او د روغتیایي خدماتو په برخو کې فعالیت کاوه.

د امریکا ولسمشر، ډونالډ ټرمپ، تېره اوونۍ، یوازې څو ساعته وروسته له دې چې واک ته ورسېد، د خپلې ادارې له لوري د بهرنيو مرستو د ځنډ پرېکړه اعلان کړه او ویې ویل چې باید دا مرستې له سره وکتل شي، څو معلومه شي چې آیا د "لومړی امریکا" پالیسۍ سره مطابقت لري که نه.

د طالبانو حکومت دوه هغه دیني علمان نیولي چې تېره ورځې یې پر دوی نیوکې کړې وې.

د دیني عالمانو محمود حسن او عبدالقادر قانت د کورنیو غړو او خپلوانو ازادي راډیو سره خبرو کې وویل چې د طالبانو د حکومت استخباراتو تېره شپه په کابل کې دغه عالمان نیولي او بندیان کړي یې دي.

دوی وایي دا دیني عالمان له پرون سه شنبې ماښام راهیسې په کابل کې د طالبانو د حکومت د استخباراتو په شپږم ریاست کې بندیان دي.

د دیني عالم مولوي محمود حسن د کورنۍ یو غړي چې د موضوع د حساسیت له امله یې نه غوښتل په راپور کې یې نوم خپور شي ازادي راډیو ته وویل "هو زموږ ورور پرون شپه نیول شوی، تر سهاره یې ټلیفون روښانه و، کورنۍ ته یې احوال ورکړ او خپلې مېرمن ته یې وویل چې نیول شوی یم، د دې لپاره چې زموږ یو مشر ورور د زړه تکلیف لري هغه په تشویش کېږي، بیا یې ټلیفون بند شوی، نو دومره پوهېږو چې د استخباراتو شپږم ریاست کې دی، د طالبانو له حکومته مو غوښتنه ده چې دی ژر تر ژره ازاد کړي."

دغه شان د بل دیني عالم مولوي عبدالقادر قانت یو خپلوان چې ده هم نه غوښتل په راپور کې یې نوم واخیستل شي ازادي راډیو ته یې وویل " موږ ترې احوال واخیست، دوی (طالبانو) وویل چې د استخباراتو په ۶ ریاست کې دي په شش درک سیمه کې، او ویې ویل چې له عبدالقادر قانت سره یو بل دیني عالم هم دلته دی، تحقیقات ترې روان دي."

که څه د طالبانو د حکومت د استخباراتو عمومي ریاست ویاند خلیل همراز د دغو ادعاوو په اړه د ازادي راډیو پوښتنې ځواب نه کړې، خو د دې دیني عالمانو کورنیو ازادي راډیو ته وویل چې طالبانو وروته ویلي چې دوی دا مهال تر پوښتنو ګروېږنو لاندې دي.

د یادونې ده چې دغو دیني عالمانو پرون سه شنبه د جنورۍ په ۲۸ په کابل کې د “سولې او یو بل منلو” په نوم یوه غونډه کې د ویناوو پر مهال د طالبانو د حکومت د مشرانو لخوا د واک د انحصار ادعا کړې وه.

مولوي محمود حسن چې اوس یې د طالبانو له خوا د نیول کېدو ادعا کېږي، په یاده غونډه کې یې ویلي و چې د طالبانو د حکومت د مشر ملا هبت الله اخندزاده په ګډون د دوی ۱۳ تنه چارواکي یوازې له کندهار ولایته دي چې په ټکو یې دا د قدرت انحصار دی.

تېر کال د دیني عالم عبدالقادر قانت د نیول کېدو راپورونه خپاره شوي وه، خو هغه مهال هم د طالبانو حکومت دا راپورنه نه رد او نه تایید کړي وو.

د یادونې ده چې د طالبانو حکومت مخکې هم د پوهنتون یو شمیر استادان، مدني او د بشري، ښځو او زدکړو د حقونو فعالان چې د دوی د حکومت پر کړنلارو یې نیوکې کړې وې، نیولي او بندیان کړي چې ورسته بېرته خوشې شوي دي.

د طالبانو د حکومت رییس الوزرا له خوا په یوه نوي فرمان کې ټولو مسافرو، په ځانګړې توګه سوداګرو او صرافانو ته امر شوی چې د هوايي ډګرونو له لارې له ۵۰۰۰ او ځمکنیو بندرونو له لارې دې له ۵۰۰ څخه زیات ډالر بهر ته نه انتقالوي.

دا فرمان نن، چهارشنبه ( د سلواغۍ ۱۰مه) د طالبانو د حکومت د چارو د عمومي ریاست لخوا پر ایکس پاڼه / پخواني ټویټر خپور شوی دی.

دغه فرمان له افغانستان سره د امریکا د مرستو له ځنډولو وروسته صادر شوی، هغه فرمان چې له امله یې د ډالرو په وړاندې د افغانیو ارزښت کم شو.

په دې شپږ ماده ییز فرمان کې، طالبانو په افغانستان کې دننه په راکړه ورکړه کې د بهرنیو اسعارو کارول منع کړي او له ټولو افغان اتباعو یې وغوښتل چې په ټولو معاملو کې افغانۍ وکاروي.

دا په داسې حال کې ده چې په تیرو دوو اونیو کې د امریکایي ډالر په وړاندې د افغانیو ارزښت د پام وړ کم شوی دی او یو ډالر شاوخوا اتیا افغانیو ته ختلی دی.

د طالبانو د اقتصاد وزارت مسلکي مرستیال عبداللطیف نظري وايي چې له افغانستان سره د امریکا د مرستو له ځنډېدو وروسته، د افغانستان په ۲۸ ولایتونو کې د ۵۰ نړیوالو سازمانونو فعالیتونه ځنډول شوي دي.

نظري دغه څرګندونې پرون سه شنبه ( د جنورۍ ۲۸مه) ځینو ځایي رسنیو ته کړې دي.

هغه زیاته کړه چې ډیری دا موسسې د کرنې، پوهنې، طبیعي پیښو سره د مبارزې او روغتیایی خدماتو وړاندې کولو په برخو کې فعالې وې.

خو رویټرز راپور ورکړی چې د امریکا د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو د سې شنبې په ورځ په یوه یادښت کې د حیاتي بشري مرستو لېږل استثنا کړل او دا یې د ټرمپ ادارې لخوا د لګول شوي درې میاشتني بهرني مرستو په کنګل کې شاملې مرستې ونه ګڼلې.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ تېره اونۍ، د واک له ترلاسه کولو څو ساعته وروسته اعلان وکړ چې هیواد به یې بهرنۍ مرستې وځنډوي، او ویې ویل چې دا به بیاکتنې ته اړتیا ولري ترڅو وګوري چې"امریکا تر ټولو لومړی" تګلارې سره سمون لري او که نه.