د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړې استازې دیبرا لاینز پرون په کابل کې د افغانستان له پخواني ولسمشر حامد کرزي او د سولې د عالي شورا له پخواني رئیس عبدالله عبدالله سره جلا جلا وکتل.

یوناما پر خپله ټویټرپاڼه د دغو لیدنو کتنو پخلی کړی او له دواړو مشرانو سره‌یې خبرې ګټورې بللې دي.

یوناما ویلي چې دیبرا لاینز او ښاغلي کرزي د راتلونکي کال په اړه چې د ملګرو ملتونو کورنۍ څرنګه کولای شي، د افغانانو د هیلو او ملاتړ په برخه کې نوره مرسته وکړي، خبرې وکړې.

یوناما له ښاغلي عبدالله سره د دیبرا لاینز د کتنې په اړه ويلي چې په دې کتنه کې د افغانستان پر وړاندې د ننګونو او دا چې ملګري ملتونه په څه ډول کولای شي د افغان ولس لپاره د نړیوال ملاتړ جلبولو ته دوام ورکړي، خبرې اترې وکړې.

دواړه مشران، حامد کرزی او عبدالله عبدالله له کله چې طالبان بیا په افغانستان کې واک ته رسېدلي، په کابل کې په خپلو کورونو کې اوسي او اکثره وختونه د بهرنیو دولتونو چارواکي او د مرستندویه ټولنو استازي ورسره لیدنې کتنې کوي.

د کندهار د سوداګرۍ خونې مسوولین وایي چې سږکال نژدې درویشت زره ټنه انار بهرنیو هیوادونو ته د څه باندې لس نیم میلیونه ډالرو په ارزښت صادر شوې دي.

د کندهار د سوداګرۍ خونې مرستیال عبدالباقي بینا د پنجشنبې په ورځ کورنیو رسنیو ته وویل چې روان کال د انارو د صادراتو په پیل کې د پاکستان لارې وتړل شوې او بیا هند، ازبکستان، قزاقستان، متحد عربي اماراتو، روسیې او یوشمیر نورو هیوادو ته صادر شول.

پاکستان د اکتوبر له نیمایي وروسته د کندهار د سپین بولدک په شمول نورې تجارتي لارې له یوې جګړې وروسته وتړلې چې لاهم دا لارې بندې دي.

اروپایي ټولنې اعلان وکړ چې د ملګرو ملتو د نړیوال خوراکي پروګرام له لارې یې له افغانانو سره پنځه ویشت میلیونه یورو مرسته کړې ده.

په افغانستان کې د اروپایي ټولنې شارژدافیرې ویرونیکا بوسکوویچ پوهار وویل چې دا مرسته له افغانانو سره په ځانګړې ډول له ښځو، ماشومانو او نورو زیانګالو سره د اروپایي ټولنې دوامداره ژمنتیا ښیي.

د راپور له مخې د دې مرستو لویه برخه به د اوبه خور په چارو ولګول شي او یوه برخه به یې په ښوونځیو کې نجونو او هلکانو ته د مغذي خوړو پر چمتو کولو مصرف شي.

په افغانستان کې د خوړو د نړیوال پروګرام استازي جان ایلیف د اروپایي ټولنې د مرستې مننه کړې او ویلي یې دي چې دا مرستې به د ښځو او ځوانانو لپاره د ډیرو کاري فرصتونو د رامنځته کیدو سبب شي.

د ملګرو ملتونو لپاره د چین استازي د طالبانو له حکومته وغوښتل چې د تاجیکستان او افغانستان پولې ته نژدې د چینایي اتباعو د وژلو د پېښې تحقیقات وکړي.

فو ګونګ په ورته وخت کې تیره شپه په نیویارک کې د امنیت شورا غونډې ته د خبرو پرمهال پر طالبانو غږ وکړ چې له تاجکستان سره د پولې امنیت ټینګ کړي.

د تاجکستان حکومت ویلي دي چې د نومبر په شپږ ویشتمه او دیرشمه د دغه هیواد پر شمس الدین شاهین او دوراز ولسوالیو کې پنځه چینایان وژل شوي او پنځه نور ټپيان شوې دي.

تاجکستان وایي چې پر دغو چینایانو د افغانستان له خاورې دننه بریدونه شوې دي.

په ملګرو ملتو کې د چین استازي دا هم وویل چې طالبان دې په افغانستان کې ترهګرې ډلې لکه داعش، د ختیځ ترکستان اسلامي تحریک او تحریک طالبان پاکستان ډلې وځپي.

په بدخشان کې د طالبانو د امنیه قومانداني ویاند احسان اله کامګار ویلي دي چې د چینایانو د وژلو د پیښې په تړاو دوه تنه تورن کسان نیول شوې دي.

تر اوسه د دې برید مسوولیت چا نه دی منلی.

د کمال الدین بهزاد د میناتوري هنري طرز د ملګرو ملتو د تعلیمي، علمي او کلتوري سازمان( یونیسکو) د نړیوالو میراثونو په لست کې شامل شو.

دا پریکړه د یونیسکو د هغې درې ورځنۍ غونډې په ترڅ کې وشوه چې د پنجشنبې په ورځ د هند په پلازمینه نوي ډیلي کې پای ته ورسیده.

په دې غونډه کې د اته اویا هیوادونو په لسګونه فرهنګي میراثونه وارزول شول چې ځیني یې د یونسکو د فرهنګي میراث برخه شول.

د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي په خواله رسنیو کې په یوه پيغام کې وویل چې دا د افغانانو لپاره د ویاړ ځای دی چې یونسکو د کمال الدین بهزاد د میناتوري طرز په نړیوالو کلتوري میراثونو کې شامل کړ.

د پاکستان د استخباراتو پخوانی مشر فیض حمید نن په څوارلس کاله بند محکوم شو.

د ده محکمه پروسږکال د اګست په دولسمه پوځي محکمې پیل کړه. د پاکستان د پوځ د عامه اړیکو څانګې نن پر فیض حمید د لګیدلو تورونو په اړه وویل چې ده په سیاسي فعالیتونو کې مداخله کوله او د پاکستان رسمي رازونه یې افشا کړي وو.

دا قضیې په پاکستان کې له پوځي چلند او امنیتي پروتوکولونو څخه سرغړونه بلل کیږي.

وروسته تر دې چې د دوه زره یو ویشتم کال په اګست کې طالبان بیا ځلي واکمنان شول، فیض حمید کابل ته ولاړ او د سرینا په هوټل کې یې داسې عکس واخیست چې د چای پیاله یې جګه نیولې وه، ځینو له دې عکسه داسې سیمبولیکه معنا اخیسته چې پاکستان په افغانستان کې بریالی شوی.

د جرمني د کورنیو چارو وزارت وایي، دولت یې هوډ لري چې د یوشمېر هغو افغانانو د پنا غوښتنې په رسمي ډول رد کړي چې اوسمهال پاکستان کې منتظر دي.

د جرمني خبري اژانس ( ډي.پي.اې) تېر ماښام د دغه وزارت په حواله لیکلي، دغه شمېر افغانانو ته به، چې کره شمېر یې اعلان شوی نه دی، وویل شي چې " د منلو لپاره یې هیڅ سیاسي لیوالتیا نشته".

که څه هم معلومه نه ده چې جرمني ولې دغه شمېر افغانان نه مني، خو وړاندې تر دې جرمن چارواکو ویلي، اسلام اباد کې جرمني ته د تګ په تمه د میشتو افغانانو امنیتي شالید څیړي او که چیرته شک ورته پيدا شي، غوښتنلیک یې ردوي.

وزارت زیاته کړې چې پاکستان کې د پاته ۹۰ هغو افغانانو چې د جرمني له موسسو سره یې کار کړی او شاوخوا ۵۸۰ نورو کسانو، چې ژوند یې خطر کی دی، د منلو چارې روانې دي.

دې لړ کې به راتلونکۍ اونۍ هم یو شمېر افغانان په چارتر الوتکه کې له اسلام اباده جرمني ته ولیږدول شي.

ملګري ملتونه وایي، د افغانستان او ایران پر پوله یې د راستنیدونکو کډوالو د لاسنیوي د ځنډول شویو چارو یوه برخه بیرته پېل کړه.

دا چارې هغه مهال وځنډول شوې چې طالبانو په اسلام کلا بندر کې د راستنیدونکو د هرکلي په یوه مرکز کې د نژدې ټولو ښځینه کارکوونکو د کار مخه ونیوله.

د ملګرو ملتونو د بشري چارو مشر ټام فلېچر تېر ماښام د امنیت شورا غونډې ته وویل، دوی توانیدلي چې د ښځینه روغتیایي کارکوونکو یوه وړه ډله اسلام کلا ته ولیږي چې ژوند ژغورونکي خدمتونه وړاندې کړي.

اسلام کلا له ایرانه د اخراجېدونکو کډوالو اصلي لاره ده، فرانس پریس لیکلي د سږکال له پيله یو اعشاریه دوه میلیونه کډوال پر دې لارې افغانستان ته اړول شوي چې ۶۰ فیصده یې ښځې او ماشومان دي.

طالبانو د روان کال د سپتمبر میاشتې په پيل کې دفترونو ته د ملګرو ملتونو د افغان ښځینه کارکوونکو د تګ مخه ونیوله.

د ملګرو ملتونو د ښځو څانګې تازه ویلي، د دغه بندیز له کبله یې د ژوند ژغورنې خدمتونه ټکني شوي او ورځ تر بلې له خطر سره مخامخ کیږي.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد د یوناما د څرګندونو په ځواب کې نن وویل چې په افغانستان کې د ټولو خلکو حقونه د اسلامي شریعت په چوکاټ کې تامین دي.

مجاهد زیاته کړه، افغانان مکلف نه دي چې د نورو ټولنو هغه بشري حقونه چې ډول ډول تعریفیږي هغه خپل حقوق وګڼي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتو سیاسي استازولۍ( یوناما) نن چهارشنبه د بشري حقونو د نړیوالې ورځې په مناسبت ویلي و چې بشري حقونه اختیاري نه دي، ضروري دي او لاهم ډیر افغانان په ځانګړي ډول ښځې او نجونې په افغانستان کې ترې بې برخې دي.

یوناما له طالبانو وغوښتل چې له نړیوالو مکلفیتونو سره سم د افغانانو د حقونو د خوندیتوب په تړاو جدي ګامونه واخلي.

د طالبانو د لوړو زده کړو وزیر ندا محمد ندیم د ایران د سفر پرمهال د دغه هیواد د علومو له وزیر حسین سیمایي صراف سره لیدلي دي او هغه ترې پوښتنه کړې ده چې دا ممکنه ده چې د یوه هیواد نیمایي کسان حذف شي.

د ایران ایلنا خبرې اژانس د ښاغلي سیمایي خبرې رااخیستې دي چې ندا محمد ندیم ته یې ویلي دي چې د ایران په پوهنتونونو کې نجونې او هلکان یوځای درس وایي او په دین او روایتونو کې د ښځې او نر ترمنځ هیڅ توپیر نه شته.

د طالبانو د لوړو زده کړو د وزارت ویاند حافظ ضیا الله هاشمي بي بي سي ته ویلي دي چې د دواړو لوریو ترمنځ دا ډول خبرې نه دې شوي.

د طالبانو د لوړو زده کړو وزیر د اونۍ په پيل کې د نژدې یوې اونۍ په مخه ایران ته په سفر تللی دی.

د بشري حقونو په ګډون څه باندې ۲۵۰ سازمانونو پرون سې شنبې د جرمني حکومت ته په یوه استولي پرانیستي لیک کې غوښتنه کړې چې ټول هغه له خطرسره مخ افغانان ژر ترژره جرمني ته ولیږدوي چې مخکې ورسره د منل کیدو ژمنې شوې دي.

د جرمني ډي پي آې خبري آژانس د راپورله مخې دغو سازمانونو په دغه لیک کې چې د بشري حقونو له نړیوالې ورځې څخه یې یوه ورځ مخکې د جرمني د کورنیو او بهرنیو چارو وزیرانو په نومونو استولی، ویل شوي: "اوس خپل ټول توان وکاروئ چې هغه افغانان چې د منلو ژمنې ورسره شوي د دي کال تر پای ته رسیدو مخکې جرمني ته ولیږدي."

د جرمني ایتلافي حکومت د مې میاشتې په پیل کې له افغانستان څخه د خلکو د منلو پروګرامونه ځنډولي وو.

خو په وروستیو اوونیو کې، جرمني په څو الوتنو کې هغه افغانان چې په محکمو کې یې دعواوې ګټلې وې، له پاکستانه هغه هیواد ته ولیږدول. د راپورنو له مخې نژدې ۱۹۰۰ افغانان لا هم دې ته منتظردي چې د بېلابېلو پروګرامونو له لارې جرمني ته ولیږدي.

په دوی کې هغه پخواني محلي کارکوونکي او د هغوی کورنۍ هم شامل دي چې پرافغانستان د طالبانو له بیا واکمنیدو مخکې یې د جرمني له ادارو سره کار کړی و.

په دغه لیک کې همدارنګه غوښتنه شوې چې د جرمني حکومت ته پکارده چې د پاکستان له حکومت سره په خبرو کې له خپلو ټولو امکانانو کارواخلي ترڅو ډاډ حاصل شي چې پاکستان له خطرسره مخ افغانان د هغوی د کیسونو تربشپړېدو پورې بیرته افغانستان ته ونه لیږي.