افغانستان د روان لمریز کال له پیل راهیسې د ۱۱۲ میلیونه امریکایي ډالرو په ارزښت انځر بهر ته صادر کړي.

د طالبانو حکومت د سوداګرۍ سرپرست وزیر نورالدین عزیزي نن پنجشنبه (د لړم په ۲۰مه) رسنیو ته وویل، د روان کال له پیل راهیسې د افغانستان په بېلابېلو ولایتونو کې ۱۸ زره ټنه انځر تولید شوي وو چې له دې شمېرې ۷۰ سلنه یې هند او ۳۰ سلنه یې هم پاکستان ته صادر شوي دي.

ښاغلی عزیزي زیاتوي چې له دې صادراتو افغانستان ۱۱۲ میلیونه ډالر عاید درلوده.

دا په داسې حال کې ده چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنۍ راهیسې بهرنیو هېوادونو ته د دې هېواد صادرات بند شوي وو، خو تېره اوونۍ د طالبانو حکومت خبر ورکړ چې چین ته د افغانستان د جلغوزیو صادارات پیل شوي دي.

نورې نړۍ ته د افغان صادراتو پیل ښایي د بزګرانو لپاره یو ښه خبر وي، ځکه په کور دننه د وچې او تازه میوې او افغانیو غالیو ته په هغه اندازه مارکیټ نه وي موجود چې څومره تمه کیږي؟

د بریتانیا پارلمان په یوه غونډه کې له ښځو او نجونو سره د طالبانو چلند «وحشتناک» بللی او ویلي یې دي چې د طالبانو فرمانونه «وحشیانه» دي او باید لغوه شي.

په هغه خبرپاڼه کې چې د بریتانیا پارلمان په دې اړه د چهارشنبې په ورځ خپره کړې، راغلي دي: «موږ له خپلو نړیوالو شریکانو سره په جدي توګه کار کوو، چې پر طالبانو ګډ فشار وساتو. د طالبانو ظلم او غیر انساني چلند باید ټول موږ ته وحشتناک ښکاره شي، او بې له شکه، موږ ټول پر طبي زده کړو د طالبانو بندیز غندوو.»

د بریتانیا پارلمان زیاتوي چې د طالبانو چلند له ښځو او نجونو سره د کرکې وړ دی، او باید د دې چلند په وړاندې جدي فشار راوړل شي.

طالبانو له بیا واک ته رسیدو وروسته، د ښځو ډېری حقونه او ازادۍ محدودې یا منع کړې دي، او ښځې او نجونې یې د کار او زده کړو په شان له لومړنیو حقونو بې برخې کړي دي.

د امریکا د کانګریس دوه غړي، ټیم برچټ او مارجوري ټیلر ګرین، وايي چې لا هم هره اوونۍ ۴۰ میلیون ډالر افغانستان ته استول کېږي.

د تنسي ایالت استازي، ټیم برچټ، ادعا وکړه چې افغانستان ته په چارتر الوتکو کې وړل کېدونکې نغدې پیسې په نهایت کې د طالبانو او القاعده لاس ته لوېږي.

برچټ د امریکا د کانګریس د غړیو په منځ کې د طالبانو سخت منتقد دی.

له بلې خوا د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا پخواني سرمفتش جان سوپکو د سې شنبې په ورځ د هسپانیا په مادرید کې د هرات په امنیتي کنفرانس کې وویل چې په افغانستان کې د طالبانو له بیا واک ته رسیدو راوروسته متحدو ایالتونو پر افغانستان تر ۲۱ میلیارد ډالره زیاتې پیسې لګولي دي.

د جان سوپکو اشاره هغو پیسو ته هم ده چې له افغانستانه د لسګونو زره افغانانو په ایستلو او په متحدو ایالتونو کې د هغو پر ځای پر ځای کولو یې لګولي دي.

سوپکو په عین حال کې وویل، سره له دې چې د ولسمشر ټرمپ حکومت بهرنۍ مرستې ځنډولي، امریکا لا هم هره اوونۍ افغانستان ته مرستې لیږي.

د پاکستان ګمرکي چارواکو پرون (چهارشنبې) وویل چې د پاکستان او افغانستان ترمنځ د یوه مهم مځکني بندر د بندېدو له کبله دوه اړخیز تجارت ته ۱۲ میلیوه ډالره زیان اوښتی دی.

د تورخم بندر، چې خیبر پښتونخوا ایالت له ننګرهار ولایت سره نښلوي، د شنبې له ورځې راهیسې تړل شوی دی. د دې لارې د بندېدو دلیل د افغان لوري له خوا د نوې امنیتي پوستې د جوړولو پر سر شخړه بلل شوې ده.

د دواړو خواوو ترمنځ د دې لارې د پرانیستلو پر سر خبرو تراوسه نتیجه نه ده لرلې.

په تورخم کې د پاکستان د ګمرک یوه چارواکي، د نوم د نه ښودلو په شرط جیونیوز تلویزیون ته وویل چې په تېرو پنځو ورځو کې د دواړو هېوادونو سوداګرۍ ته ۱۲ میلیون ډالره زیان اوښتی دی.

تورخم د دواړو ګاونډیو هېوادونو له ۱۸ سرحدي دروازو څخه یوه ده.

د چمپینز ترافۍ یا اتلانو جام د لوبو په دوام، افغانستان انګلستان ته د ۳۲۶ منډو هدف ورکړ.

افغان لوبډلۍ د نننۍ لوبې پچه وګټله او د بیټینګ یا توپ وهلو پریکړه یې وکړه.

که څه هم افغان لوبډله په لومړي سر کې یو څه تر فشار لاندې وه او درې ویکټې یې ژر ژر ولوېدې، خو وروسته بیا دوی لوبه کنټرول کړه او نسبتا ښه هدف یې سیالې لوبډلې ته ورکړ.

ابراهیم ځدراڼ ۱۷۷ منډې وکړې او د لوبې فشار یې تر ډيره پر خپله اوږه واخیسته.

لږه شیبه وروسته به انګلستان توپ وهنه پيلوي.
نننۍ لوبه د دواړو دغو لوبډلو لپاره مهمه ده او بریا یې په دغه جام کې د پاته کېدو لامل کیږي.

د خوړو نړیوال پروګرام یا (WFP) وايي، چې افغانستان ته د بشري مرستو کمښت تر ټولو زیاتې ښځې زیانمنوي.

د ملګرو ملتونو دې ادارې د سې شنبې په ورځ، د فبروري په ۲۵مه، ټینګار وکړ چې نړیواله ټولنه باید افغانستان هېر نه کړي.

د آسیا پاسفیک حوزې لپاره د خوړو نړیوال پروګرام مرستیال سمیر وانملي په یوه ویډیویي پيغام کې ویلي، دوی باید ډاډ ترلاسه کړي چې نړۍ افغانان نه دي هیر کړي او خپلو مرستو ته دوام ورکوي.

دا په داسې حال کې ده، چې د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر یا (OCHA) په خپل وروستي راپور کې ویلي ، چې د دوی ځینې بشري پروګرامونه د زده کړې، خوراکي مرستو، روغتیا، خوارځواکۍ او په افغانستان کې د اړمنو خلکو لپاره د سرپناه په برخو کې د ۲۰۲۵ کال د جنوري او مارچ ترمنځ د تمویل کمښت له خطر سره مخ دي.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو وجهي صندوق (یونیسف) وايي چې دوی او شریکان یې په افغانستان کې داسې یوه پروژه پر مخ بیایي چې د روغتیایي خدمتونو ۷۵ سلنه ملاتړ په کې کیږي.

دوی وایي چې د دغې پروژې ډير تمرکز پر ښځو او ماشومانو دی.

دې سازمان په یوه راپور کې چې د سې شنبې په ورځ، د فبروري په ۲۵مه خپور شو، ویلي چې دا اقدام یې له بدلونونو په ډکو حالاتو کې یې د روغتیایي سیستم د ساتنې په هدف ترسره کړی دی.

د راپور له مخې، دا پروژه به په ټول افغانستان کې ۲۴۰۰ روغتیايي مرکزونه پرانیستي وساتي، چې په هغو کې ۹۶ هغه بشپړ مجهز روغتونونه شامل دي چې د ولایتونو په مرکزونو کې دي.

تر دې مخکې، د " هیلټ کلسټر" په نوم د روغتیایي خدمتونو وړاندې کوونکي سازمان تېره اونۍ په یوه راپور کې وویل چې د امریکا د مرستو د ځنډېدو له امله ۲۰۴ میلیونه افغانان له روغتیايي خدماتو بې برخې شوي دي.

د چمپینز ټرافي یا اتلانو جام د سیالیو په دوام، د افغانستان او انګلستان د کرکټ ملي لوبډلو ترمنځ لوبه نن پیل شوه.

د افغانستان د کرکټ ملي لوبډلې پچه وګټله او لومړی یې د توپ وهنې پریکړه وکړه.

دا لوبه د پاکستان د لاهور ښار په قذافي لوبغالي کې ترسره کیږي.

د نن ورځې لوبه د افغانستان او انګلستان لوبډلو لپاره مهمه ګڼل کېږي ځکه چې بایلونکې لوبډله به د چمپینز ټرافي څخه بهر شي.

تر دې وړاندې د افغانستان د کرکټ ملي لوبډلې خپله لومړۍ لوبه د سویلي افریقا پر وړاندې د ۱۰۷ منډو په توپیر وبایلله.

د انګلستان لوبډلې هم په دې جام کې په خپله لومړۍ لوبه کې د اسټرالیا په وړاندې ماتې وخوړه.

۱۵۵ تنه افغانان پرون (د کب ۷مه) په یوه چارتر الوتنه کې له اسلام آباد څخه د جرمني پلازمېنې برلین ته ولاړل.

د جرمني د کورنیوچارو وزارت پرون وویل چې د دې افغانانو له نیمايي ډېرو ته د زیانګالو خلکو د منلو د یوه ځانګړي پروګرام په ترڅ کې د جرمني ویزې ورکړل شوې دي.

د راپورونو له مخې د جرمني حکومت د یکشنبې ورځې له پارلماني انتخاباتو مخکې دې هېواد ته د افغان کډوالو د لېږد بهیر په موقتي ډول ځنډولی و، چې په نتیجه کې یې له اسلام آباد څخه دوه الوتنې کنسل شوې.

د جرمني د بهرنیوچارو وزارت د معلوماتو له مخې پر افغانستان د طالبانو له بیاواکمنېدو وروسته په تېرو څه باندې دریو کلونو کې له ۳۵ زرو ډېر افغانان د جلا پروګرامونو په ترڅ کې دې هېواد ته تللي دي. د دې پروګرام په اساس ۳ زره افغانانو ته چې ژوند یې په افغانستان کې په خطر کې دی ډاډ ورکړل شوی چې جرمنې ته به انتقالېږي.

په عین حال کې له جرمني څخه د افغان کډوالو د ایستلو غوښتنې په تېرو څو اونیو کې وروسته له هغه زیاتې شوې چې د افغانانو په ګډون بهرنیو کډوالو په خونړیو حملو لاس پورې کړ. په وروستي مورد کې یوه ۲۴ کلن افغان کډوال د سلواغې یا دلوې په ۲۵مه لسګونه کسان تر موټر لاندې او ټپیان کړل چې دوو تنو یې وروسته په روغتون کې سا ورکړه.

په فراه ولایت کې نن (د کب ۷مه) د یوه ماین په چاودنه کې د یوې کورنۍ دوو غړو خپل ژوند له لاسه ورکړ.

د کورنیو رسنیو د راپورونو له مخې د فراه د سرې میاشتې ادارې چې طالبان یې اداره کوي، ویلي دي چې دا چاودنه د ګلستان ولسوالۍ په دهک کلي کې د بهرنیو ځواکونو په یوه پخواني مرکز کې دننه شوې ده.

راپور زیاتوي چې په پېښه کې همداراز د استوګنې درې کورونه هم ویجاړه شوي دي. د چاودنې د څرنګوالي په اړه نور جزییات نه دي ورکړل شوي.

په فراه ولایت کې تېره میاشت هم په یوه چاودنه کې درې کسان مړه او دوه نور ټپیان شوي وو. دا چاودنه د سلواغې په ۲۲مه هغه مهال وشوه چې د ابونصر فارابي بندر ته نژدې یو موټر د سړک د غاړې پر یوه ماین برابر شو.

د ماینونو او د جګړې له مهاله د پاتې چاودیدونکو موادو چاودنې د افغانستان په بېلابېلو سیمو کې تل د خلکو د مرګ ژوبلې سبب کېږي.

د تورخم لاره نن د څلورمې پرله پسې ورځې لپاره بیاهم بنده ده.

د طالبانو یوه سیمه ایز چارواکي ویلي دي چې د دې لارې د خلاصولو په اړه د خبرو لپاره له پاکستاني چارواکو سره د دوی خبرې پرون (د کب ۶مه۹ بې نتیجې پای ته ورسېدې.

په تورخم کې د طالبانو کمیسار عبدالجبار حکمت پرون وویل چې د پاکستان لوری له دوی څخه غواړي چې د ډیورنډ د کرښې په اوږدو کې دې تاسیسات نه جوړوي او د پاکستان له لوري د تاسیساتو د جوړولو مخه دې نه نیسي.

د هغه په وینا د ننګرهار د مرستیال والي عزیزالله مصطفی په مشرۍ د طالبانو پلاوي د پاکستان دا غوښتنه رد کړه. پاکستاني چارواکو تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

د تورخم لاره تېره جمعه د کب په دریمه نېټه بنده شوه. ښاغلي حکمت مخکې ویلي و، چې دا لاره پر ډیورنډ کرښه د طالبانو د ځواکونو له خوا د تاسیساتو د جوړولو له کبله د پاکستان له لوري بنده شوې ده.

د افغانستان د سوداګرۍ او صنایعو خونه وايي چې د دې لارې له بندېدو سره د تورخم دروازې دواړو خواوو ته شاوخوا دوه زره موټر ولاړ پاتې دي.

په عین حال کې د راپورونو له مخې سلګونه کسان چې ناروغان او د هغو پایوازان پکې دي، هم د تورخم په دروازه کې بند پاتې دي.