د بې‌پولې ډاکترانو سازمان (اېم‌اېس‌اېف) په افغانستان کې د جګړو د زیاتوالي په اړه جدي اندېښنه څرګنده کړې ده.

دې سازمان په یوه اعلامیه کې ویلي چې له مې راهیسې جګړو زور اخیستی، خو په وروستیو اوونیو کې د افغان ځواکونو او طالبانو ترمنځ شخړو کې لا پسې ډېروالی راغلی او شخړې د هلمند ولایت د لښکرګاه په شان ښاري سیمو ته ننوتي.

په هلمند کې د (اېم‌اېس‌اېف) همغږې کوونکې سارا لیهي ویلي: "په ګڼ مېشتو سیمو کې د مرمیو انداخت، هوایي بریدونه او د هاوانونو توغول په دوامداره توګه ترسره کېږي. کورونه بمبارېږي او ډېر شمېر خلک له سختو ټپونو ځورېږي."

مېرمن سارا زیاته کړې چې په ښاري سیمو کې د جګړو زیاتېدو د «اېم‌اېس‌اېف» کارکوونکي وېرولي دي.

«اېم‌اېس‌اېف» ویلي که څه هم د سختو ټپیانو درملنه د دوی په غاړه نه‌وه، خو اوس په ورځ کې د ۱۰ ټپيانو جراحي عملیات کوي.

د بې‌پولې ډاکترانو د بیان له مخې په ټوله کې، د مې میاشتې له ۳مې بیا د جولای تر ۳۱مې، د «اېم‌اېس‌اېف» ټیمونو د شخړو له کبله د ۴۸۲ ټپي شویو کسانو درملنه وکړه چې نږدې ۹۲ سلنه کسان د چرو او مرمیو له کبله ټپیان شوي وو او نږدې څلورمه برخه یا ۲۶٪ سلنه له ۱۸ څخه کم عمره کسان وو.

د طالبانو حکومت نن ( پنجشنبه د زمري ۲۳مه) د هرات د پاشدان د اوبو بند د خپلې واکمنۍ د څلورمې کلیزې په مناسبت پرانست.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد پر خپله ایکس پاڼه لیکلي چې دوی " اقتصاد محوره" تګلارې لري او دې ډول کارونو ته به دوام ورکوي.

د پاشدان بند د هرات له ښاره ختیځ لور ته په پنځه ویشت کیلومترۍ کې د کرخ په ولسوالي کې دی.

دا بند څلور اویا متره لوړوالی لري او د څلور پنځوس میلیونه مترمکعب اوبو ظرفیت لري چې دوه میګاواټه برښنا به تولید کړي او شاوخوا دیارلس زره هکتاره مځکه به خړوبه کړي.

د پاشدان د بند د جوړیدو چارې په تیر جمهوري نظام کې په دوه زره یولسم کې پيل شوې چې بیا د جګړو له امله یې کله چارې مخته تللي، کله ځنډیدلې خو اوس اوس یې کارونه بشپړ شول.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، د طالبانو په تیره څلور کلنه واکمنۍ کې يې د خبریالانو او رسنیو له حقونو او ازادیو د سرغړونې ۱۹۰ قیضې ثبت کړي دي.

د دغه مرکز د راپور له مخې، طالبانو "د رسنیو د ځپلو پالیسۍ پراځې او شدیدې کړي دي".

وړاندې په راپور کې راغلي، طالبانو په تیر یو کال کې ۳۲تلویزیوني شبکې تړلي او ۴۵ د رسنیو کارکوونکي يې نیولي دي.

د طالبانو حکومت بیا وايي، د اسلامي شریعت او افغاني کلتور په چوکاټ کې "رسنیو ته ازادي" ورکړي، دا هغه ادعا ده چې بشري حقونو او له رسنیو د ملاتړ سازمانونو په کلکله رد کړې ده.

د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا د ځانګړي مفتش اداره (سیګار) وايي، طالبان د "زور په کارولو" سره د هېواد په بیلابیلو برخو کې د مرستو رسولو بهیر ګډوډوي او له دغو بشري مرستو "لږکۍ محروموي".

سیګار په خپل تازه راپور کې ویلي،" دا اطلاعات يې په افغانستان کې د امریکا د متحده ایالاتونو او د ملګرو ملتونو له ۹۰ پخوانیو او اوسنیو کارکوونکو ترلاسه کړي دي".

په راپور کې راغلي، طالبان " د زور په ګډون له هرې ممکنې وسیله ګټه اخلي څو دغه بشري مرستې هغه ځای او کسانو ته ورسیږي چې دوی يې غواړي".

د سیګار په ټکو، د طالبانو دا کړنه د بهرنیو تمویل کوونکو د اصولو خلاف ده.

طالبانو په ځلونو د بشري مرستو د رسولو په بهیر کې خپله مداخله رد کړی، خو د بشري مرستو رسونکو سازمانونو بیا د مرستو د رسولو په بهیر کې د طالبانو له مداخلې په ځلونو شکایتونه کړي دي.

یو شمیر اړمنو کسانو ازادي راډیو سره خبرو کې شکایت کړی چې طالبان په خپله بشري مرستې ویشي او اړمنو او مستحقو کسانو ته نه رسیږي.

د طالبانو د حکومت د اداري چارو مرستیال مولوي عبدالسلام حنفي په سعودي عربستان کې د افغانستان د قونسلګرۍ له چارواکو غوښتي چې له سعودي عربستان سره اړیکې پراخې کړي.

پر ایکس په خپاره شوي یوه پیغام کې راغلي چې مولوي حنفي د سعودي عربستان په جده کې د طالبانو د حکومت له جنرال قونسل مولوي عمران افغان سره ولیدل.

په معلوماتو کې راغلي چې مولوي عمران افغان په دې غونډه کې ویلي چې په جده کې قونسلګري په سعودي عربستان کې د میشتو افغانانو د ستونزو د حل لپاره هر ډول هڅې کوي.

د مایګریشن پالیسي خپرونې د معلوماتو له مخې سعودي عربستان یو له هغو هیوادونو دی چې د افغانانو لویه برخه پکښي اوسي او د دباندي هیوادونو کې د ټولو افغانانو اته فیصده په سعودي عربستان کې ژوند کوي.

ټاکل شوې ده چې نن د هرات د پاشدان د اوبو بند رسما افتتاح شي. د طالبانو د انرژي او اوبو وزارت له لورې رسنیو ته په استولي بلنلیک کې راغلې دي چې د پاشدان د اوبو بند او د بریښنا د تولید فابریکه به د پنجشنبه په ورځ د طالبانو د بیا واکمنۍ په ویاړ پرانیستل شي.

د پاشدان بند د هرات له ښاره ختیځ لور ته په پنځه ویشت کیلومترۍ کې د کرخ په ولسوالي کې دی. دا بند څلور اویا متره لوړوالی لري او د څلور پنځوس میلیونه مترمکعب اوبو ظرفیت لري چې دوه میګاواټه برښنا به تولید کړي او شاوخوا دیارلس زره هکتاره مځکه به خړوبه کړي.

د پاشدان د بند د جوړیدو چارې په تیر جمهوري نظام کې په دوه زره یولسم کې پيل شوې چې بیا د جګړو له امله یې کله چارې مخته تللي، کله ځنډیدلې او اوس یې کارونه بشپړ شول.

د طالبانو حکومت او د قرغزستان حکومت اقتصادي او د سوداګریزې همکارۍ دوه اړخیزه موافقه لاسلیک کړې.

د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت او د قرغزستان جمهوریت د اقتصاد او سوداګرۍ وزارت ترمنځ دا موافقه د قرغزستان پلازمینې بشکیک ته د دغه وزارت د سرپرست وزیر نورالدین عزیزي په مشرۍ پلاوي د سفر په جریان کې وشوه.

د راپورونو له مخې د دوه اړخیزې سوداګرۍ د تسهیل تر څنګ قرغزستان ژمنه کړې چې سوداګریزې ویزې به اسانه کړي، بانکي اړیکې به ښه کړي او د افغان سوداګرو لپاره به د ترانسپورت لارې اسانه کړي.

مخکې تر دې قرغزستان سږ کال طالبان د ترهګرو سازمانونو له لیست څخه لرې کړل.

د دې تر څنګ په منځنۍ اسیا هیوادونو کې ترکمنستان له افغانستان سره د ګازو د پایپ لاین پر یوه لویه پروژه کار بیا پیل کړی دی او ازبکستان په اګست میاشت کې له کابل سره د 2.5 ملیارد ډالرو په ارزښت د همکارۍ تړونونه لاسلیک کړي دي.

ټاکل شوې ده چې سبا د هرات د پاشدان د اوبو بند رسما افتتاح شي. د طالبانو د انرژي او اوبو وزارت له لورې رسنیو ته په استولي بلنلیک کې راغلې دي چې د پاشدان د اوبو بند او د بریښنا د تولید فابریکه به د پنجشنبه په ورځ د طالبانو د بیا واکمنۍ په ویاړ پرانیستل شي.

د پاشدان بند د هرات له ښاره ختیځ لور ته په پنځه ویشت کیلومترۍ کې د کرخ په ولسوالي کې دی. دا بند څلور اویا متره لوړوالی لري او د څلور پنځوس میلیونه مترمکعب اوبو ظرفیت لري چې دوه میګاواټه برښنا به تولید کړي او شاوخوا دیارلس زره هکتاره مځکه به خړوبه کړي.

د پاشدان د بند د جوړیدو چارې په تیر جمهوري نظام کې په دوه زره یولسم کې پيل شوې چې بیا د جګړو له امله یې کله چارې مخته تللي، کله ځنډیدلې او اوس یې کارونه بشپړ شول.

د طالبانو تر واک لاندي د کلیو د بیارغونې او پراختیا وزارت په یوه اعلامیه کې ویلي چې په نیمروز ولایت کې د اوبو رسولو د دوو شبکو جوړولو کار د ۱۰ ملیون افغانیو په ارزښت پیل شوی دی.

په اعلامیه کې چې د سې شنبې په ورځ خپره شوې، ویل شوي چې د اوبو رسولو شبکې به په دلارام ولسوالۍ کې جوړې شي چې ۴۰۴ کورنیو ته به د څښاک پاکې اوبه برابرې کړي.

دا په داسي حال کې ده چې د ملګرو ملتونو د بشري چارو د همغږۍ دفتر (اوچا) خبرداری ورکړی چې افغانستان اوس مهال د وچکالۍ له شدیدې څپې سره مخامخ دی.

دې ادارې ویلي، د بارانونو کمښت، د مځکې سخت وچوالي او نورمال لوړې تودوښې د افغانستان په بېلابېلو سیمو کې پر للمي غنمو منفي اغېز کړی او د څارویو لپاره د وښو کمښت جدي تهدید دی.

اوچا د باران کچه تر منځنۍ کچې ټیټه، د تودوښې درجه تر نورمال لوړه او د خاورې رطوبت خورا ټیټ یاد کړی دی.

د بخښنې نړیوال سازمان د چارشنبې په ورځ یو وار بیا د پښتون ژغورنې غورځنګ لوړپوړي غړي علي وزیر د ازادۍ غوښتنه وکړه.

دغه سازمان پر ایکس پاڼه په اعلامیه کې ویلي چې علي وزیر د ۲۰۲۴ کال د اګست راهیسي چې یو کال کیږي، په ناحقه توقیف کې دی. په اعلامیه کې زیاته شوې چې دی پرته له عادلانه محاکمې بندي دی او د ده د بند د اوږدولو په خاطر پر ده بې ځایه قضیې ثبت شوې دي.
د بخښنې نړیوال سازمان په وینا، علي وزیر مخکې له۲۰۲۰ کال څخه تر ۲۰۲۳م کال پوري تر دوو کلونو زیاته موده په غیرقانوني توقیف کې تیره کړی ده.
د اسلام اباد پولیسو علي وزیر د ۲۰۲۴م کال د اګست په درېيمه نیولی و. هغه مهال پر نوموړي د موټر د ټکر او له پولیسو سره د نښتې تور پورې شوی و. وروسته محکمې ده ته په دغو قضیو کې ضمانت ورکړ خو دی بیا هم د ازادېدو پر ځای له اسلام اباده- راولپېنډۍ، بیا د پنجاب په بېلابېلو زندانونو او وروسته د بلوچستان په حب کې بندي شو.

علي‌ وزير د پاکستان پر امنیتي پالیسیو د سخت انتقاد لپاره پېژندل کېږي. هغه تور پورې کوي چې د پاکستان پوځ د ترهګرۍ د ختمولو پر ځای، د وسلوالو د رامنځته کولو لامل شوی دی.

خو د پاکستان پوځ او حکومت تل دا تور رد کړی او وايي د ترهګرۍ پر ضد په جګړه کې یې ډېره قرباني‌ ورکړې ده.

د ملګروملتونو پراختیايي پروګرام د افغانستان په شپږو ولایتونو کې د اړمنو خلکو د لاسنیوي په موخه یو کلنې پروژې پیل کړي دي.

دغه پروژې د جنوبي کوریا د لسو میلیونو ډالرو د مالي ملاتړ پر بنسټ په بدخشان، زابل، دایکنډي، فاریاب، خوست او ننګرهار ولایتونو کې د لنډ مهاله کاري فرصتونو، د زېربناو جوړولو او د خوړو خوندیتوب د ښه کولو په برخو کې ۳۵۰ زره کسانو سره مرستې کوي.

د ملګرو ملتونو پراختیايي پروګرام پرون سه شنبې پر خپلې ایکس پاڼې د دغو پروژو د پیل موخه په روان بشري او اقتصادي بحران کې له اړمنو افغانانو سره مرسته یاد کړې ده.