د ملګرو ملتونو د ماشومانو وجهي صندوق (یونیسف) وايي، په ۲۰۲۴ کال کې تر ۵۰۰ ډېر ماشومان له جګړو څخه د پاتې شویو ماینونو او مهماتو په چاودنو کې وژل شوي یا هم ټپیان شوي دي.

نن (یکشنبه د مرغومې ۱۶مه) د افغانستان د یونیسف ادارې پر خپله ایکس پاڼه (پخواني ټویټر) کې دا خبر ورکړی دی ، خو دا یې څرګنده نه کړه چې په دغو ماشومانو کې څومره یې وژل شوي او څومره ټپیان دي.

د ملګرو ملتونو دغې ادارې زیاته کړې، چې په ۲۰۲۴ کال کې یې شاوخوا ۳ میلیونه ماشومانو او د هغوی پالنه کوونکو ته د چاودېدونکو توکو د خطرونو په اړه ښوونه کړې، چې په کې د هغوی د پېژندلو، مخنیوي او راپور ورکولو څرنګوالی هم شامل دی.

دا په داسې حال کې ده، چې په دې وروستیو کې په افغانستان کې د ماین پاکۍ یو شمېر بنسټونه په دې برخه کې د بودیجې کمښت او په روان کال کې له جګړو څخه د پاتې شویو ماینونو او مهماتو د چاودنو له امله د تلفاتو د زیاتوالي په اړه اندېښمن وو.

د ملګرو ملتونو یوې چارواکې په افغانستان کې پر ښځو او نجونو د روانو محدودیتونو په باب اندېښنه وښوده.

د ملګرو ملتونو د سرمنشي مرستیالې امینې محمد پرون پر خپله ایکسپاڼه لیکلي، چې «په افغانستان کې د ښځو او نجونو پر حقونو په پرله پسې ډول تېری کېږي.»

د هغې په لیکنه سږکال نورو شاتګونو دوی نور هم له عزتمن ژوند څخه بې برخې کړي دي. د ملګرو ملتونو د سرمنشي مرستیالې لیکلي، چې نه تسلیمېږو او په اسلام کې د افغان ښځو او نجونو د حقونو د دفاع لپاره د هغې تعهد نه خوځېدونکی دی.

طالبانو په خپله څه کم درې نیم کلنه واکمنۍ کې پر ښځو او نجونو ډول- ډول محدودیتونه لګولي دي.

نجونې تر شپږم ټولګي پورته د نور تعلیم اجازه نه لري، په پوهنتونونو کې یې زده کړې منع شوي او طالبانو په وروستي مورد کې په طبي انستیتیوتونو کې هم د ښځو او نجونو زده کړې منع اعلان کړې.

طالبانو ښځې په ډېری دولتي او ټولو نادولتي ادارو کې له کار کولو هم منع کړې دي.

د طالبانو ټولګټو وزارت وايي، چې د سالنګونو د لویې لارې د پاکولو چارې لا هم روانې دي او دغه لار له پرون د ټولو موټرو پرمخ تړلې ده.

د دغه وزارت ویاند محمد اشرف حق شناس تېره شپه پر خپله ایکسپاڼه لیکلي، چې جنوبي سالنګ په ځینو برخو کې د واورې اندازه ۲ متره او ۳۰ سانتي ته رسېدلې او په شمالي سالنګ کې څه کم درې متره واوره اورېدلې ده.

حق شناس لیکلي، چې د واورې له پاکولو وروسته که د واورې ښویېدو خطر نه وي، دغه لار د ټرافیکو پرمخ پرانیستل کېږي. هغه له خلکو او چلوونکو غوښتنه کړې، چې د دغې لارې د وضعیت په اړه د ټولګټو وزارت له رسمي سرچینو اطلاعات تعقیب کړي، لازمې سپارښتنې په پام کې وساتي او له غیرضروري سفرونو ډډه وکړي.

د طالبانو د ټولګټو وزارت ویاند ویلي، خلک دې د سفر پر مهال د ژمي لازم تجهیزات له ځان سره ولري.

د افغانستان او زیمبابوې د کرکټ د ملي لوبډلو ترمنځ د دوهمې ټسټ لوبې دوهمه ورځ پرون داسې مهال پای ته ورسېده چې افغانستان له سیال زیمبابوې څخه ۲۰۵ منډې مخکې دی.

افغانستان د لوبې په دوهمه پاڼۍ کې د رحمت شاه د ۱۳۹ او د عصمت علم د ۶۴ ناسوځېدلو منډو په مټ د ۷ لوبغاړو په زیان ۲۹۱ منډې وکړې او نن به د دوهمې پاڼۍ په بشپړولو سره د زیمبابوې سیالې لوبډلې ته د منډو هدف ټاکي.

د دې لوبې په لومړۍ پاڼۍ کې افغانستان ۱۵۷ او زیمبابوې ۲۴۳ منډې کړې وې.

د افغانستان او زبمبابوې ترمنځ لومړۍ ټسټ لوبه مساوي شوه.

اټکل کېږي چې له سبا څخه به د پنجشنبې تر ورځې پورې د افغانستان په ځینو ولایتونو کې د تودوخې درجه ټیټه او یخني ډېره شي.

د هواپېژندنې نړیوالې ادارې اټکل کوي چې د بدخشان ولایت په ځینو سیمو کې به نن د تودوخې ټیټه درجه منفي ۱۳ او لوړه منفي ۸ وي خو د پنجشنبې په ورځ به هلته د تودوخې ټیټه درجه منفي ۲۲ او لوړه منفي ۱۰ وي.

په بامیان ولایت کې به نن د تودوخې ټیټه درجه منفي ۱۸ او لوړه منفي ۹ وي او په میدان وردګو کې به نن د تودوخې ټیټه درجه منفي ۱۶ او لوړه منفي ۵ وي.

د هېواد په نورو سیمو کې هم د هوا د ناڅاپه سړېدو احتمال شته. د طالبانو د حکومت د ترانسپورت او هوايي چلند وزارت د هوا پېژندنې ادارې پرون په یوه بیان کې خبرداری ورکړ چې د پنجشنبې تر ورځې پورې به د سالنګونو په ګډون د هېواد د مرکز او شمال ختیځ په اړوندو سیمو کې هوا ډېره سړه شي.

د ایران د کورنیو چارو وزارت سلاکار وايي چې په تېرو دریو کلونو کې درې میلیون افغان کډوال له ایرانه ایستل شوي دي خو په افغانستان کې د ناوړه شرایطو له کبله بېرته دې هېواده ته ستانه شوي.

نادریار احمدي وايي چې ’’د کلک هوډ په نتیجه کې به له ایرانه د افغان وګړو د پوره وتلو شاهدان واوسو.’’ احمدي افغان کډوال په دوو برخو وویشل. د هغه په وینا یوه ډله افغانان په ایران کې د استوګنې قانوني اسناد لري چې د روغتیايي برخې شاوخوا ۷۰۰ تنه متخصصان چې په ایران کې کار کوي له همدې ډلې دي.

خو د دې ایراني چارواکي په وینا دوهمه ډله، هغه غیرقانوني کډوال دي چې د افغانستان د جګړه ایزو شرایطو له کبله یې دې هېواد ته پناه وروړې ده.

ښاغلی احمدي وايي چې حکومت به د محدودیتونو په لګولو سره د غیرقانوني وګړو ستونزه حل کړي.

د کډوالۍ د نړیوال سازمان د راپور له مخې په ایران کې د دېره افغان کډوالو شمېر له درې میلیون او ۷۰۰ زرو اوړي. د دې سازمان په وینا همداراز له دوو میلیون ډېر افغانان اوس مهال په پاکستان کې دېره دي.

د یوه بل خبر له مخې د ایران د سراوان د سرحدي سیمې د پولیسو یوه چارواکی په دې سیمه کې د ۱۱۵ افغان کډوالو د نیولو خبر ورکړی دی.

د پاکستان په پلازمېنه اسلام اباد کې دېره افغان کډوال وايي نن شنبه هم د افغان کډوالو د نیولو لړۍ روانه وه.

په اسلام اباد کې د افغان کډوالو د شورا مشر میوند عَلَمي له ازادۍ راډیو سره په خبرو کې وویل، هره ورځ افغان کډوال تر نیول کېدو وروسته افغانستان ته د اخراج لپاره حاجي کمپ ته لېږل کېږي:

«هره ورځ له ۲۰ تر ۲۵ پورې کسان نیول کېږي او حاجي کمپ ته لېږل کېږي. دقیقې شمېرې نه لرو خو په تېرو پنځو ورځو کې ښايي شا و خوا ۱۴۰ یا هم ۱۵۰ افغان کډوال نیول شوي وي.

ځینې یې افغانستان ته لېږل شوي او نور یې په حاجي کمپ کې توقیف دي.» په اسلام اباد کې د افغانانو د نیولو او کور پر کور تلاشۍ لړۍ له تېرې سې شنبې پیل شوې او دا مهال لسګونه نیول شوي افغان کډوال په حاجي کمپ کې ساتل کېږي، چې ځینې یې ښايي افغانستان ته وایستل شي. پاکستان د ۲۰۲۳م کال د نومبر میاشتې له لومړۍ نېټې د بې اسناده افغان کډوالو ډله ییز اخراج پیل کړی، له ایرانه هم د افغان کډوالو د اخراج لړۍ روانه ده.

د هواپېژندنې ریاست سر له سبا دوشنبې د سالنګونو په ګډون د هېواد په مرکزي او شمال ختیځو ولایتونو کې د هوا د درجې د ټیټېدو اټکل کړی دی.

د طالبانو د ټرانسپورټ او هوايي چلن وزارت د هواپېژندنې ریاست نن په خپل خبرداري کې نه دي ویلي چې هوا په څو درجو ته راټیټېږي.

په همدې حال کې د طالبانو ټولګټو وزارت د درنې واورې له کبله د څو لارو د تړل کېدو خبر ورکړی دی.

د دغه وزارت ویاند محمد اشرف حق‌شناس ویلي، د سالنګونو لویه لاره د ټرافیکو پر مخ تړل شوې، دغه راز «د غزني مالستان او ناور، د جاغوري او اجرستان ولسوالیو سړکونه او د بامیان د قوناق، اب قول کرمان او شاتو کوتلونه او د دې ولایت د پنجاب ولسوالۍ د دهن سیاه مسیرونه هم د واورې ورښت له امله تړل شوې دي.»

نن شنبه هم د افغانستان په ۲۷ ولایتونو کې د باران او واورې د دوام اټکل شوی دی.

افغانستان ته له ګاونډیو هېوادونو ایران او پاکستان څخه د اته اویا (۷۸) کورنیو د ستنېدو خبر ورکړل شوی دی.

باختر خبري اژانس چې د طالبانو په کنټرول کې دی نن شنبه خبر ورکړی، چې «پرون د تورخم له لارې۴ کورنۍ، د کندهار د سپین بولدک له لارې ۱، د نيمروز د ورېښمو پله له لارې ۳۵ او د هرات د اسلام کلا له لارې ۳۸ کورنۍ هېواد ته راستنې شوې دي.»

په دغه خبر کې نه دي ویل شوي چې دغه کورنۍ په خپله خوښه ستنې شوي، که په جبري ډول افغانستان ته ایستل شوي دي. پاکستان د ۲۰۲۳م کال د نومبر میاشتې له لومړۍ نېټې د بې اسناده افغان کډوالو ډله ییز اخراج پیل کړی، له ایرانه هم د افغان کډوالو د اخراج لړۍ روانه ده.

له بلې خوا د ایران یوه چارواکي ویلي چې په وروستیو ۹ میاشتو کې د ایران پر پوله ۳۰زره ۸۳۰ بې اسناده افغان کډوال نیول شوي دي.

اسماعیل بقايي د جمعې په ورځ ویلي، د دواړو هېوادونو د روابطو ټینګښت او دوام د متقابلو ګټو پر احترام او له یواړخیزو اقداماتو پر ډډې کولو ولاړ دی.

بقايي ویلي، د افغانستان او ایران ګډ سیندونه چې له پېړیو راهیسې د دواړو هېوادونو د سمسورتیا سرچینې دي باید د حقوقي اصل او دوه اړخیزو معاهدو پر بنسټ مدیریت شي.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند پر طالبانو انتقاد وکړ، چې غواړي د دغو اوبو پر سر بندونه جوړ او اوبو عادي جریان مختل کړي.

د هغه په وینا ایران د طالبانو له چارواکو سره ایران ته د ور روانو اوبو د کمېدو او د سیندونو د طبیعي مسیر د بدلون په اړه خپل اعتراض او اندېښنه شریکه کړې ده.

طالبانو د ایران د دغه چارواکي پر تازه څرګندونو تبصره نه ده کړې مخکې یې ویلي وو، چې ایران ته د ورروانو سیندونو اوبه په عادي ډول روانې وي.