د افغانستان د متشبثینو عالي بورډ وايي د افغان صادراتو په وړاندې د پاکستان دروازو تړل لامل شوي چې افغان سوداګرو ته نږدې ۱۰۰ میلیونه امریکايي ډالره مالي زیان ورسېږي.

د دې بورډ رئیس رحم‌الدین حاجي اغا نن ازادي راډيو ته وویل په داسې حال کې چې اوس‌مهال په افغانستان کې د تازه مېوو د حاصل وخت دی پاکستاني حکومت د کندهارـسپین بولدک لاره د افغان صادراتو په وړاندې تړلې چې دې چارې افغان بزګران او سوداګر له ستونزو سره مخ کړي دي.

دی وايي اوس‌مهال په تورخم او سپین بولدک یوازې واردات کېږي او هره ورځ په اوسط ډول له ۴۰ تر ۵۰ لارۍ سوداګریز مالونه له پاکستانه دې خوا راتېرېږي، خو له تېرو څلورو میاشتو راهیسې د افغان صادراتو په وړاندې دا لارې تړل شوې دي.

د متشبثینو عالي بورډ په ټینګار سره وايي که دغه لارې د افغان تولیداتو په وړاندې خلاصې نه‌شي، نو افغان سوداګرو ته به لوړ مالي زیانونه ورسېږي.

رحم‌الدین حاجي اغا له حکومت غواړي چې د دې ستونزې د حل په هدف ژر تر ژره لاس په کار شي.

دا په داسې حال کې ده چې څو ورځې وړاندې په کابل کې د افغان سوداګرو او امریکا سفارت په ګډه ناسته کې هم په دې مسئله بحثونه شوي وو او د امریکا سفارت مرستیالې ژمنه کړې وه چې یاده موضوع به په کابل کې د پاکستان سفارت او په ټوله کې له پاکستاني حکومت سره بحث کړي، خو د افغان سوداګرو په وینا لا هم دغه ستونزه نه‌ده حل شوې.

د خوړو نړیوال پروګرام WFP خبرداری ورکړی چې که بېړنۍ مالي مرسته ترلاسه نه کړي نو د افغانستان په ختیځو ولایتونو کې د وروستۍ زلزلې له مصیبت ځپلو سره د مرستې لپاره به یې سرچینې ژر پای ته ورسېږي.

په افغانستان کې د WFP مشر جان علییف نن (د وږي په ۱۲مه) رویټرز خبري آژانس ته وویل چې یوازې د ۴ اونیو لپاره بودیجه او د خوړو زېرمې لري.

د افغانستان لپاره د خوړو د نړیوال پروګرام بودیجه د طالبانو له بیاواکمنېدو یوکال وروسته په ۲۰۲۲ کال کې ۱،۷ میلیارد ډالره وه خو د ملګروملتونو د دې اړوندې ادارې بودیجه سږکال یوازې ۳۰۰ میلیون ډالره ده.

د ناروې د کډوالو شورا وايي چې د افغانستان د ختیځ په زلزله ځپلو سیمو کې سیمه ایز امکانات ترډېره لګول شوي او د بودیجې د کمښت له وجې د مرستو د رسولو کچه او سرعت خورا ډېر محدود شوي دي.

دې خیریه ټولنې نن (د وږي ۱۲مه) د زلزلې د مصیبت ځپلو د وضعیت په اړه د یوه راپور په خپرولو سره ویلي دي چې په زلزله ځپلو سیمو کې په جوړو شویو موقتي خیمو کې د پنځوسو او سلو ترمنځ ښځو او ماشومانو له صحي خدماتو او نورو ضروري امکاناتو پرته پناه اخیستې ده.

په راپور کې راغلي دي چې له زلزلې ژغورل شوي خلک د سرپناه، خوړو، د څښاک د پاکو اوبو او د روغتیايي خدماتو بېړنیو مرستو ته اړتیا لري.

د ناروې د کډوالو شورا له نړیوالو مرستندویانو غوښتي دي چې په افغانستان کې له دې نوي راغلي بحران سره د مبارزې لپاره دې د مرستو ژمنې ډېرې کړي او د اوږد مهال په مخه په سیمه کې پاتې شي.

رویټرز خبري آژانس د طالبانو په حکومت کې د طبیعي پېښو پرضد د مبارزې د ادارې د رییس احسان الله احسان له قوله خبر ورکوي چې وايي، نن سهار وختي د کومانډو لسګونه سرتېري په هغو سیمو کې راکښته شول چې هیلیکوپټرې په هغو ځایونو کې کېناستلی نه شي.

ښاغلی احسان وايي چې دوی له خوا په یوه جوړ شوي کمپ کې مرستندویې او خدماتي کمیټې د اکمالاتو او بېړنیو مرستو د رسېدو چارې همغږې کوي.

د هغه په وینا د قربانیانو د خښولو، د ټپیانو د لېږد او د پاتې کسانو د ژغورنې لپاره هم دوه مرکزونه فعال دي.

په عین حال کې د سیمې ځینې اوسېدونکي وايي چې سرپناه نه لري. هغوی خوراکي موادو، د څښاک د پاکو اوبو، خیمو او نورو بېړنیو مرستو غوښتنه کوي.

د تېرې یکشنبې په ماښام د افغانستان ختیځ او تر ډېره کونړ ولایت یوې زلزلې چې شدت یې د ریښتر په کچه ۶،۱ درجې و، ولړزاوه. دې زلزلې نور ټکانونه هم لرل. د طالبانو د حکومت د چارواکو په وینا په دې زلزله کې تراوسه له ۱۴۰۰ ډېر کسان مړه او شاوخوا درې زره نور ټپیان شوي دي. خو ملګري ملتونه وايي چې ښايي دا ارقام تردې زیات وي.

یوې بلې زلزلې چې شدت یې ۵،۵ درجې و، پرون یوځل بیا د هېواد ختیځې سیمې ولړزولې خو د تلفاتو په اړه یې څه نه دي ویل شوي دي.

هند د افغانستان له زلزله ځپلیو سره په راتلونکو ورځو کې د نورو مرستو ژمنه وکړه.

د هندي رسنیو په وینا د هند د بهرنیو چارو وزیر ایس جې شنکر دا ژمنه پرون ناوخته وکړه او کابل ته یې د هند د لومړۍ مرستې د رسیدو خبر ورکړ.

ښاغلي شنکر په ایکسپاڼه کې لیکلي، چې د افغانستان له زلزله ځپلیو سره یو ویشت ټنه مرستې چې په دغو کې کمپلې، خیمې، د پخلنځي وسایل، بسترې او یوشمیر نور وسایل د درملو په شمول شته، کابل ته رسیدلې دي.

د هند د بهرنیو چارو وزیر زیاته کړه چې وضعت ته په کتو به په راتلونکو ورځو کې خپلې ځانګړې مرستې د افغانستان په ختیځ کې له زلزله ځپلیو سره وکړي.

د کونړ په لرې پرتو سیمو کې نن هم د ځینو سرچینو په وینا د زلزله ځپلیو د پلټنې عملیات روان دي.

د افغانستان په ختیځ کې د یکشنبې د شپې د شپږ ریښتر کچې د زلزلې د قربانیانو شمیر تر څوارلس سوه اوښتی دی او د ټپیانو شمیرې تر درې زرو زیاتې شوې دي. په ورته وخت کې ملګرو ملتو اندیښنه ښکاره کړې ده چې ښایي د افغانستان په ختیځ کې د دې زلزلې د مرګ ژوبلې شمیرې لوړې شي.
بل لور ته پرون ناوخته په سیمه کې یو ځل بیا د زلزلې ټکانونه احساس شوې دي.

د افغانستان د کرکټ ملي لوبډلې د پاکستان ملي ټیم ته د شل اورونو په لوبه کې د اتلس منډو په توپیر ماتې ورکړه.

دا لوبه د افغانستان، پاکستان او کوربه متحده عربي اماراتو ترمنځ د درې اړخیزې شل اووره لړۍ په ترڅ کې تیر ماښام په شارجه کې ترسره شوه.

افغان ټیم تر اوسه د دې لړۍ په ترڅ کې خپله لومړۍ لوبه چې د جمعې په ورځ یې له پاکستان سره وکړه، د نهه دیرش منډو په توپیر وبایلله او د دوشنبې په ورځ یې کوربه هیواد، متحد عربي اماراتو ته د اته دیرش منډو په تفاوت ماتې ورکړه.

افغان ټیم به له متحد عربي اماراتو سره خپله دوهمه لوبه د جمعې په ورځ وکړي.

د افغانستان د کرکټ بورډ چارواکي وایي چې د دې درې اړخیزو لوبو هدف اسیایي جام ته چمتوالی دی چې راتلونکې اونۍ سې شنبې په متحد عربي اماراتو کې پيلیږي.

په اسیایي جام کې د دغو دریو لوبډلو ترڅنګ، د هند، عمان، هانګ کانګ او بنګله دیش ملي لوبډلې برخه اخلي.

د ریښتر په کچه ۵ اعشاریه ۵ درجې زلزلې نن د افغانستان ختیځې سیمې یو ځل بیا ولړزولې.

د جرمني د جیولوجیکي موندنو یوې ادارې د دغې زلزلې مرکز د جلال اباد شاوخوا ته په ځمکه کې لس کیلو متره ژور ښودلی دی.

د طالبانو د حکومت رسمي سرچینو تراوسه د نننۍ زلزلې په اړه څه نه دي ویلي.
دا په داسې حال کې ده چې دوه ورځې وړاندې د ریښتر په کچه ۶ درجې زلزلې د افغانستان ختیځې سیمې په ځانګړې توګه کونړ ولایت وځاپه چې خلکو ته یې د سر او مال دروند زیان واړوه.

د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد نن سه شنبه وویل چې د کونړ په زلزله کې د قربانیانو شمیر ۱۴۱۱ ته پورته شوی او په خبره یې لا هم د ژغورنې او پلټنې هڅې دوام لري.

د شانګهای همکارۍ سازمان د خپلې سرمشریزې په ګډه اعلامیه کې ټینګار کړی چې په افغانستان کې د تلپاتې سولې او ثبات د ترلاسه کولو یوازینۍ لاره د ټولو سیاسي ډلو په ګډون د یو ټول شموله حکومت جوړول دي.

د شانګهای همکارۍ سازمان دوه ورځنۍ غونډه د دوشنبې په ورځ د چین په تیانجین بندر کې د نړۍ له ۲۰ څخه د زیاتو مشرانو په ګډون پای ته ورسیده.

دې غونډې ته د طالبانو استازي نه و بلل شوي.

د دې سازمان په ګډه اعلامیه کې په افغانستان کې د سولې او پرمختګ لپاره د نړیوالې ټولنې د هڅو ملاتړ ته چمتوالی څرګند شوی دی.

د شانګهای همکارۍ سازمان، چې په ۲۰۰۱ کال کې تاسیس شو، روسیه، چین، هند، قزاقستان، قرغزستان، تاجکستان، پاکستان، ایران او ازبکستان پکې شامل دي، بیلاروس په ۲۰۲۴ کال کې ورسره یوځای شو. افغانستان او منګولیا په دې سازمان کې څارونکي غړي دي.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد نن سې شنبې وویل چې په کونړ کې د وړمې شپې د زلزلې د قربانیانو شمېر ۱۴۱۱ ته ورسېد.

مجاهد پر خپله ایکسپاڼه لیکلي چې د ټپيانو شمیر ۳۱۲۴ ته رسیدلی او په دغه ولایت کې زلزلې نژدې پنځه نیم زره کورونه ویجاړ کړي دي.

د مجاهد په وینا مرګ ژوبله د کونړ په نورګل، چپه دره، څوکۍ، پیچ درې، وټه پور ولسوالیو او اسعد اباد کې اوښتې ده.

د راپورونو له مخې د ژغورنې چارې لا هم روانې دي.

د طالبانو ویاند زیاته کړه چې د بهرنیو مرستو یوه برخه د بیړنیو حالاتو کمیټې ته رسېدلې ده.

بل لور ته په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږه کوونکي اندریکا راتواټ نن وویل، موږ فکر کوو چې په احتمالي توګه اغیزمن شوي کسان به نژدې سلګونو زرو ته ورسیږي ، نوموړي زیاته کړه، هیڅ شک نشته چې د تلفاتو کچه به لوړه شي.

د طالبانو دفاع وزارت ویلي چې د دوشنبې په ورځ یې د هیلیکوپترو په ۸۳ پروازونو کې ۱۰۰۰ تنه ټپيان له زیانمنو شویو سیمو انتقال کړي.

په کونړ کې چې د دوشنبې په شپه زورورې زلزلې ولړزاوه ځینو زیانمنو سیمو ته ځمکنۍ لارې ډېرې پېچلې دي او یواځې د هوا له لارې ورتګ ممکنه دی.

د طالبانو حکومت ویلي چې دوی هڅه کوي د ډېرو پروازونو په ترسراوي سره په سیمه کې ایسار ټپیان او مړي صحي مراکزو ته انتقال کړي.

د لارو خرابولي په سیمه کې د مرستو د رسولو بهیر هم ټکنی کړی او د دوشنبې تر ناوخته هم په زلزله کې د مړو شویو خلکو جسدونه تر خاورو لاندې پاتې وو.