د افغان سولې لپاره د امریکا ځانګړي استازي زلمي خلیل‌زاد پرون د پاکستان د پوځ له لوی درستیز جنرال قمر جاوېد باجوه سره په اسلام‌اباد او وروسته له هغه د طالبانو د سیاسي دفتر له مشر عبدالغني برادر سره په دوحه کې کتلي دي.

د پاکستان د پوځ د مطبوعاتو دفتر "ای‌اس‌پي‌ار" په یوه بیان کې ویلي چې خلیل‌زاد او باجوه د افغانستان سولې او پخلاینې په پروسه کې پر اخیستل شویو ګامونو بحث کړی او د ګډو ټاکل شویو هدفونو لپاره‌یې د کار په دوام ټینګار کړی دی.

د "ای‌اس‌پي‌ار" بیان زیاتوي چې دوی همداراز په دوه اړخیزو مسایلو، د سیمې امنیتي حالاتو او افغان کډوالو باندې خبرې کړي.

اخوا د قطر په پلازمینه دوحه کې د طالبانو د سیاسي دفتر ویاند سهیل شاهین د یکشنبې په شپه ناوخته په خپل ټویټر لیکلي چې زلمي خلیل‌زاد او جنرال سکاټ مېلر له ملا عبدالغني برادر او پلاوي سره‌یې د بندیانو د چټک خلاصون او د بین‌الافغاني خبرو د پيل په اړه خبرې وکړې.

د افغان سولې لپاره د امریکا خاص استازي زلمي خلیل‌زاد د جمعې له ورځې دوحې، اسلام‌اباد او بیا کابل ته خپل تازه سفر پيل کړی دی.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت په یوه بیان کې ويلي چې ښاغلی خلیل‌زاد به له ښکېلو افغان ډلو سره د بین‌الافغاني خبرو د پيل په اړه په عملي اقداماتو بحث وکړي.

په بیان کې دا هم راغلي و چې ښاغلی خلیل‌زاد به د خپلو تېرو سفرونو په تعقیب دا وار د امریکا–طالبانو د تړون او د امریکا او افغانستان د ګډې اعلامیې د پلي کېدو په تېره بیا د تاوتریخوالي د کموالي او د بندیانو د ازادۍ موضوع‌ګانې وارزوي.

د دې خبر تر لیکلو پورې زلمي خلیل‌زاد د خپلو لیدنو په اړه څه نه‌و لیکلي او ښايي له معمول سره سم لږ په ځنډ معلومات خپاره کړي.

په دې غونډه کې د بشري حقونو کارپوهان، وکیلان، د ښځو د حقونو مدافعان او د مدني ټولنې فعالان ګډون لري.

د غونډې تنظیموونکي وايي چې د غونډې ګډونوال به نن بیا هم پر افغانستان د واکمنو طالبانو له خوا د ښځو پر وړاندې د تاوتریخوالي د قربانیانو کیسې او د څارنوالانو څرګندونې واوري.

د پلان له مخې سبا د غونډې په دریمه او وروستۍ ورځ به د طالبانو چارواکو ته نیم ساعت فرصت ورکړل شي څو پر دوی د لګول شویو تورونو پر وړاندې د ځان دفاع وکړي. که څه هم قضايي پلاوی وايي، د طالبانو له لوري یې تردې دمه کوم رسمي ځواب نه دی ترلاسه کړی.

د د تنظیموونکو په وینا دې غونډې هدف په ځانګړې توګه افغان ښځو او نجونو ته د دې فرصت برابرول دي څو د زده کړو، کار او په ټولنه کې د دوی پر ګډون د بندیز او د طالبانو د نورو پراخو محدودیتونو په اړه شاهدي ورکړي.

د هند د بهرنیوچارو وزارت وايي چې د طالبانو د حکومت د بهرنیوچارو له وزیر امیرخان متقي سره د هندي چارواکو خبرې به له افغانستان سره د دوه اړخیزو اړیکو او سیمه ایزو مسایلو په اړه متمرکزې وي.

دا خبره د هند د بهرنیوچارو وزارت ویاند رندهیر جیسوال نن پر خپله ایکس پاڼه د ښاغلي متقي د رسېدو له خبر سره یوځای ورکړ.

د طالبانو د حکومت د بهرنیوچارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیا احمد بېګا ناوخته پر خپله ایکس پاڼه په یوه غږیز پیغام کې وویل، متقي د هند په رسمي بلنه نوې ډيلي ته روان شوی او تمه ده چې له خپل هندي سیال ایس جې شنکر او نورو چارواکو سره به پر سیاسي، اقتصادي، تجارتي او د افغانستان او سیمې د اړیکو د پراختیا په اړه بحثونه وکړي.

دا په ۲۰۲۱ کال کې پر افغانستان د طالبانو له بیاواکمنېدو وروسته هند ته د طالبانو د ترټولو جګپوړي ډيپلومات لومړنی سفر دی. د هندي رسنیو د راپور له مخې دا سفر پنځه ورځنی دی.

د افغانستان او پاکستان د فوټبال ملي لوبډلې د ۲۰۲۷ کال د آسیايي جام د غوراوي په دریم ګروپي پړاو کې نن لوبه کوي.

دا لوبه نن د کابل په وخت د ماسپښین په یوه نیمه بجه د اسلام اباد په جناح لوبغالي کې په پام کې ده.

د راپورونو له مخې افغان لوبغاړي او د ملي لوبډلې تخنیکي کدر پرون د تلې په ۱۶مه اسلام آباد ته روان شول.

په همدې حال کې یوشمېر روزونکي افغان لوبغاړو ته د ویزو په ورکولو کې د ځنډ له کبله پر پاکستان انتقادونه کړي دي.

د جرمني د فوټبال په فدراسیون کې د فیفا نړیوال روزونکي علي عسکر لعلي پر خپله فیسبوکپاڼه لیکلي چې د ویزو د ځنډېدو له کبله افغان لوبغاړو دا فرصت نه درلود چې د دې حساسې لوبې لپاره تمرین وکړي، خپله دمه جوړه کړي او یا لوبډله لوبې ته چمتو کړي.

د افغانستان د فوټبال فدراسیون په وروستیو کې اعلان وکړ چې لوبغاړو ته د پاکستان د ویزو په ورکړه کې د ځنډ له کبله یې د آسیا د فوټبال فدراسیون ته شکایت کړی دی.

ټاکل شوې چې دواړه لوبډلې د تلو راتلو په دې پړاو کې یوځل نن او بل ځل د سه شنبې په ورځ د اکتوبر په ۱۴مه سره مخامخ شي.

د افغانستان د کرکټ ملي لوبډلې د پنځوس اوره سیالیو لومړۍ لوبه له بنګله دیش څخه د پنځو ویکټو په توپیر وګټله.

دا لوبه پرون چهارشنبې د دوبۍ په شیخ زاید ستډیوم کې ترسره شوه.

د بنګله دیش لوبډلې پچه ګټلې او بیټنګ یا توپوهنه یې غوره کړې وه چې د ټولو لوبغاړو په سوځیدو سره یې افغانستان ته د ۲۲۱ منډو هدف ټاکلی و. افغان لوبډلې د پنځو لوبغاړو په سوځیدو، په ۴۷ اور کې دغه هدف پوره کړ.

د دې لوبلړۍ دوهمه سیالي د اکتوبر په ۱۱مه او درېیمه او وروستۍ هغه یې د اکتوبر په ۱۴مه ترسره کیږي.

د یو ورځنیو لوبو دا لوبلړۍ داسې مهال پیلیږي چې بنګله دیش له افغانستان څخه درې واړه شل اوره سیالۍ وګټلې.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیا احمد د چهارشنبې د ورځې ناوخته په یوه غږیز او لیکلي پیغام کې چې پرخپله ایکس پاڼه یا پخواني ټویټرکې خپورکړی ویلي چې د بهرنیو چارو وزیر په مسکو کې له ناستو وروسته د هند په رسمي بلنه د نوي ډیلي پرلور روان شو. د هغه په ټکو ښاغلی متقي به هند ته په دې سفرکې له خپل هندي سیال ایس جې شنکر او نورو چارواکو سره پرګڼو سیاسي، اقتصادي، تجارتي او د افغانستان او سیمې د اړیکو د پراختیا په اړه بحثونه وکړي.

دا د ۲۰۲۱ کال په دوبي کې پرافغانستان د طالبانو له بیاواکمنیدو وروسته هند ته د طالبانو د حکومت د ترټولو جګپوړي چارواکي لومړنی سفردی چې هندي رسنیو هغه پنځه ورځنی سفریاد کړی دی.

متقي، چې امنیت شورا بهرنیو هیوادونو ته د هغه پر سفر بندیز لګولی، وروسته له دې هند ته ځي، چې د نوي ډیلي په غوښتنه، د امنیت شورا د بندیزونو کمېټې، په موقت ډول د نوموړي سفر ته اجازه ورکړه.

د افغان ښځو لپاره د ولسي محکمې په نوم فعالانو نن خپله لومړۍ عمومي غونډه د اسپانیا په پلازمینه مادرید کې پیل کړه.

په دې غونډه کې د بشري حقونو کارپوهان، وکیلان، د ښځو د حقونو مدافعان او د مدني ټولنې فعالان ګډون کوي.

د غونډې تنظیموونکي وايي چې د دوی هدف په افغانستان کې قربانیانو، په ځانګړې توګه ښځو او نجونو ته د دې فرصت برابرول دي چې د زده کړې، کار او په ټولنه کې پرګډون د بندیز په ګډون د طالبانو د پراخو محدودیتونو په اړه شاهدي ورکړي.

دا غونډه د بشري حقونو د فعالانو د هغو هڅو یوه برخه هم ده چې د طالبانو مشران مسوول ګڼي او غواړي په افغانستان کې د ښځو د حقونو پراخه سرغړونې مستندې کړي. د دې غونډې شواهد به له بیا کتنې وروسته د هیوادونو رسمي محکمو ته وسپارل شي.

دې ولسي محکمې چې د جنګي جرمونو، سیستماتیکې ځپنې او له بشري حقونو د سرغړونو په څیر قضیې څیړي، له مخکې په ټوله نړۍ کې پنځوس غونډې جوړې کړې دي.

د طالبانو سترې محکمې د چهارشنبې په ورځ په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې دغه کس د اخلاقي فساد په جرم په عام محضرکې په ۲۵ دُرو ووهل شو.

د خبرپاڼې له مخې مجرم ته دغه راز د یوه کال تنفیذي بند سزا هم ورکړل شوې ده. د بشري حقونو ډلې د طالبانو له خوا په عام محضرکې مجرمینو ته د بدني سزاګانو ورکول له انساني کرامت سره په ټکرکې بولي. د افغانستان د بشري حقونو ځانګړې راپورورکوونکي ریچارډ بینیټ په اګسټ میاشت کې ویلي و چې په روان کې د طالبانو له خوا اعدامونه او بدني سزاګانې دوه چنده شوي او د هغو د فوري دریدو غوښتنه یې وکړه.

په افغانستان کې د ټولنیزو شبکو ځینو کاروونکو ازادي راډیو ته ویلي چې ټولنیزې شبکې، په ځانګړي ډول «انستاګرام» د پخوا په شان په اسانه نه شي لیدلی.

دوی زیاتوي چې د سې شنبې له ماښامه پرته له وي پي این VPN پرته خپلو ټولنیزو شبکو ته داخلېدای نه شي، او نه هم «انستاګرام» او «سنیپ‌چټ» پرانستلی شي.

د طالبانو حکومت تر اوسه د ټولنیزو شبکو د بندېدو یا محدودېدو په اړه رسماً څه نه دي ویلي.

خو له دې وړاندې د افغانستان په کچه د دوو ورځو لپاره انټرنېټ بشپړ پرچاو شوی و، او تازه راپورونه ښيي چې په کندهار ولایت کې د نوري فایبر انټرنېټ شبکه هم له خنډ سره مخامخ شوې ده.

د ازبکستان د انرژۍ وزیر جوره بېک میرزامحمودوف ویلي چې د ازبکستان شرکتونو د افغانستان له حکومته د هایدروکاربوني سرچینو د پلټنې او تولید رسمي جوازونه ترلاسه کړي دي.

د ازبکستاني رسنیو د پروني راپور له مخې، نوموړی دا څرګندونې د ازبکستان دولتي تلویزیون ته وکړې.

د میرزامحمودوف په وینا، افغان چارواکو ازبک شرکتونو ته اجازه ورکړې چې د افغانستان په خاوره کې د تېلو او ګازو د زېرمو پلټنه او استخراج پیل کړي. د ده په وینا، کار د سپتمبر په نیمايي کې د توتي‌میدان د ګازو په حوزه کې، چې د جوزجان ولایت په شمال کې موقعیت لري، له ازبک شرکت ایریل کام Eriell KAM سره د ۲۵ کلن قرارداد پر اساس پیل شوی دی.

میرزامحمودوف زیاته کړه:

دا به لومړی پړاو وي، او د پایلو له مخې به دوی همکاري نورو ځایونو ته وغځوي.

د ده په وینا دا پروژه داسې نوښت ده چې دواړو هېوادونو ته —اقتصادي ګټه رسوي.

د افغانستان د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزارت د معلوماتو له مخې، د توتي‌میدان حوزه شاوخوا ۷،۵۰۰ مربع کیلومتره پراخوالی لري او نږدې ۳۰ څاګانې پکې شاملې دي. تمه ده چې ازبکستان به په راتلونکې لسیزه کې هر کال شاوخوا ۱۰۰ میلیونه ډالر پانګونه وکړي او د ایستلو شوې ګازه به په خپل هېواد کې تصفیه کړي.

د لسو هیوادونو استازو چې د افغانستان په اړه د مسکو د فارمت د مشورتي غونډې په اووم پړاو کې یې ګډون کړی وو، په ګډه اعلامیه کې د یوه باثباته او خپلواک افغانستان ملاتړ څرګند کړی او په دغه هېواد یا د هغه په ګاونډیو کې یې د بهرنیو پوځي اډو له ځای پر ځای کېدو سره مخالفت کړی دی.

دا ناسته پرون (د تلې په ۱۵مه /اکتوبر ۷مه) په مسکو کې جوړه شوه، چې پکې د افغانستان، هند، ایران، قزاقستان، چین، قرغیزستان، پاکستان، روسیې، تاجکستان او ازبکستان جګپوړي چارواکي او ځانګړي استازي برخه‌وال وو، او د بیلاروس استازي د مېلمنو په توګه ګډون کړی وو.

دا لومړی ځل و چې د بهرنیو چارو وزیر، امیر خان متقي په مشرۍ، د طالبانو پلاوي هم په رسمي ډول په دې غونډه کې برخه اخیستې ده.

ګډونوالو څرګنده کړه چې د بهرنیو ځواکونو حضور په افغانستان یا ګاونډیو هېوادونو کې «د منلو نه دی» او ټینګار یې وکړ چې دا ډول اقدامات به «د سیمې د سولې او ثبات په ګټه نه وي». دا څرګندونې په داسې حال کې کېږي چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ څو ځلي ویلي، غواړي د افغانستان بګرام هوايي اډه بېرته ترلاسه کړي — هغه اډه چې په ۲۰۲۱ کال کې امریکایي ځواکونه ورڅخه ووتل.