د کابل او نوې ډېلي ترمنځ د پروازونو په ټپه درېدل!

د افغانستان او هندوستان ترمنځ د پروازونو ځنډ په هند کې یو شمېر افغانان له ستونزو سره مخ کړي.

دوی وايي، هندوستان ته د درملنې لپاره راغلي و، خو د پروازونو له ځنډېدو وروسته اوس د استوګن‌ځای له نشتوالي او مالي ستونزو سره مخ دي.

مصطفی موسوي چې له خپلې کورنۍ سره د درملنې لپاره هندوستان ته تللی د بنجشنبې په ورځ «۱۳۹۸ کال د کب ۲۹» له ازادي راډيو سره په خبرو کې د خپل نامعلوم برخلیک په اړه داسې وايي: "دوه درې اوونۍ کېږي چې د درېیو ناروغانو سره هند ته راغلی یم، درملنه‌یې تکمیل شوه، ټکټ مې اخیستی، اوس چې شرکت ته ځم وايي پروازونه کنسل شوي دي، زه نه‌پوهېږم چې څه وکړم؟ دلته مصرف هم زیاد دی، د اتاق کرایه ده، د ډوډۍ پسې دي او زموږ پیسې هم خلاصې شوي."

هندوستان هېواد دغه پرېکړه د کرونا ویروس د مخنیوي لپاره کړې.

هند ته دغه تللي افغان مسافر وايي، حکومت دې د یادې ستونزې د حل لپاره اقدام وکړي.

په ورته وخت کې د افغانستان د ملکي هوايي چلند خپلواکه اداره وايي، که څه هم هندوستان پرېکړه کړې چې د حمل تر ۲۹مې نېټې پورې به پروازونه بندوي، خو هڅې روانې دي چې هلته بند پاتې شوي افغانان خپل هېواد ته را انتقال شي.

د کرونا ویروس د مخنیوي لپاره نه‌یوازې د افغانستان او هندوستان ترمنځ پروازونه درول شوي، بلکې د نړۍ اکثرو هېوادونو یو شمېر ښارونو او هغو هېوادونو ته چې له کرونا ویروس ډېر اغېزمن دي خپل پروازونه بند کړي او یو شمېر نورو خپلې پولې تړلې دي.

د امریکا د متحدو ایالتونو ولسمشر ډونالډ ټرمپ وایي، که چیرې حماس له اسراییل سره د اوربند تړون ته غاړه کښینږدي نو واشنګټن به په غزه کې د پوځي عملیاتو پر بیا پیلولو غوروکړي. حماس د امریکا او اروپايي اتحادیې لخوا یو ترهګریز سازمان نومول شوی دی.

ټرمپ د چهارشنبې په ورځ، د اکتوبر په ۱۵مه،CNN ته وویل "کله چې زه ووایم، اسرایلي ځواکونه کولی شي سمدستي جګړه بیا پیل کړي."

دا څرګندونې وروسته له هغه کیږي چې اسراییل حماس د اوربند له تړون څخه چې له مخې یې حماس باید ټول پاتې یرغمل (مړه او ژوندي ) دواړه ور و سپاري، په سرغړونه تورن کړ.

د چهارشنبې تر سهار پورې، حماس ټول ژوندي ۲۰ اسراییلي یرغمل خوشې کړي، خو د وژل شویو ۲۸ یرغملو و له ډلې څخه یې یوازې د اوو جسدونه تراوسه پورې ورسپارلي دي.

حماس ویلي دي چې د اسراییلي یرغمل شویو پاتې جسدونو موندل او بیرته ترلاسه کول به ډیرو هڅو او ځانګړي تجهیزاتو ته اړتیا ولري.

په ورته وخت کې، اسراییل ملګرو ملتونو ته خبر ورکړی چې له همدې امله به غزې ته د بشري مرستو د رسولو لپاره د رفح لارې پرانیستل له ځنډ سره مخامخ شي.

د خوړو نړیوال پروګرام WFP خبرداری ورکړی چې د افغانستان په ګډون په نړۍ کې شپږ هیوادونه د روان کال ترپایه د بودیجې د کموالي له امله له سختې لوږې سره مخ دي.

WFP د چهارشنبې په ورځ د اکتوبر په ۱۵ په یوه راپورکې ویلي چې نژدې ۱۴ ملیون وګړي په افغانستان، کانګو، سومالیا، جنوبي سودان، هایتي او سودان کې د روان کال ترپایه لوږې ته ورنژدې دي.

د راپورله مخې په افغانستان کې نهه نیم ملیون وګړي د خوړو له نه خوندیتوب سره مخامخ دي، چې دغې لوړې شمیرې د خوړو نړیوال پروګرام اندیښمن کړی ځکه دی چې په را روان ژمي کې به وکولای شي یوازې اته سلنه بشري هدف پوره کړي.

د خوړو نړیوال پروګرام همدارنګه ویلي چې د دې پروګرام سترتمویلونکي متحدو ایالتونو له کله چې دونالډ ټرمپ د ولسمشرپه توګه دنده پیل کړې، نړیوالې مرستې زښتې زیاتې کمې کړي دي.

د ملګروملتونو د ماشومانو وجهي صندق، یونیسف نن، پنجشنبې خبرداری ورکړ چې د افغانستان په ختیځ کې د ریښترپه کچه د ۶،۳ درجې له ویجاړونکې زلزلې او څو نورو ټکانونو یوه میاشت وروسته، په ځپل شویو سیمو کې د اوبو، روغتیا ساتنې او حفظ الصحوي تاسیساتو د پراخې ویجاړتیا له امله له ۲۱۲،۰۰۰ څخه زیات ماشومان د وژونکو ناروغیو د خپریدو له جدي خطر سره مخ دي.

د ریلیف ویب پاڼې د راپورله مخې د اوبو ۱۳۲ سرچینې ویجاړې شوې دي، چې کورنۍ یې د پاکو اوبو او لاس مینځلو اسانتیاوو ته له لاسرسي څخه بې برخې کړې دي. د ډیری تشنابونو په ویجاړیدو سره، له پنځو څخه څلور ټولنې اوس په خلاصه فضا کې حاجت کوي. ډیری ژوندي پاتې شوي کسان د صابون په څیر اړینو حفظ الصحوي توکو ته هم لاسرسی نلري. د حاد اوبو لرونکي اسهال د خپریدو لپاره چې په سیمه کې عام دی او هم د اوبو له لارې رامینځته کیدونکو نورو ناروغیو د خپریدو لپاره مناسب شرایط برابرشوي. همدارنګه ویل شوي چې روغتیایي مرکزونه د مختلفو ډولونو د پوستکي د خارښت، ډیهایډریشن او د حاد اوبو لرونکي اسهال د پیښو د ډیرزیاتوالي راپور ورکوي. یونیسف وایي، د بشپړ روغتیایی بیړني حالت څخه د مخنیوي لپاره بیړني اقداماتو ته اړتیا ده. یونیسف وایي، د غوښتل شوې څه کم ۲۲ ملیون ډالرو بودیجې یوازې نیمایي یې ترلاسه شوې او له مرستندویانو غواړي چې بیړنیو حالاتو ته د رسیدګي لپاره د دوی لازمه بودیجه تامین کړي.

د افغانستان لپاره د امریکا پخوانی ځانګړی استازی زلمی خلیلزاد د افغانستان او پاکستان ترمنځ اعلان شوي لنډ مهاله اوربند ته په اشاره وایي، د ۴۸ ساعتونو لپاره په اوربند موافقه دا یوښه ګام دی. هغه بیګا په خپله ایکس پاڼه کې ویلي که دا رښتیا وي، هغه د ډیپلوماسۍ لپاره ورپرانیزي. د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت پرون چهارشنبې د دغه اوربند په اړه چې پرون ماښام په سیمه ییز وخت په شپږو بجو نافذ شوی، په یوه بیان کې هم دې ټکي ته اشاره کړې او ویلي یې دي چې “پدې موده کې به دواړه خواوې د رغنده خبرو اترو له لارې د دې پیچلې خو حل کیدونکې مسلې لپاره د مثبت حل موندلو په موخه صادقانه هڅې وکړي.”

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد هم پرون په خپله ایکس پاڼه کې په یوه بیان کې وویل چې دوی به ترهغو اوربند رعایت کړي چې د ده په خبره چا تجاوز نه وي کړی.

ازادي راډیو د دواړو لورو ترمنځ د پولې په اوږدو کې د نویو احتمالي نښتو په اړه چې هغه دې له نافذ شوي اوربند څخه سرغړونه وانګیرل شي، راپورونه ندي ترلاسه کړي خو پرون چهارشنبې د کابل په څلورمه ناحیه کې یوه زوروره چاودنه وشوه چې د طالبانو د حکومت ویاند یې لامل د تیلو په ټانکرکې اورلګیدل په ګوته کړل. په کابل کې د ایمرجنسي روغتون چارواکو وویل چې د دغې چاودنې پنځه وژل شوي جسدونه او ۳۵ ټپیان ور وړل شوي دي.

د افغانستان د آزادو ژورنالیستانو ټولنه پر ډیورنډ کرښه د پاکستاني ځواکونو او طالبانو په جګړه کې د یو افغان خبریال د وژل کېدو او د بل د ټپې کېدو خبر ورکوي.

دې ټولنې نن په یوه بیان کې وویل پاکستاني ځواکونو د پکتیا د ملي ټلویزیون خبریالان عبدالغفور عابد او تواب ارمان په عمدي ډول د هوايي او ځمکنیو عملیاتو په نتیجه کې په نښه کړي دي، چې په نتیجه کې یې عبدالغفور عابد وژل شوی او تواب ارمان ټپي شوی دی.

نوموړې ټولنه وايي چې دا خبریالان د سیمې د وضعیت او له خلکو سره د خبرو لپاره سیمې ته تللي وو.

د افغانستان د آزادو ژورنالیستانو ټولنې په دې برخه کې د خبریالانو د ملاتړ د نړیوالو ټولنو له خوا د تحقیقاتو غوښتنه کړې.

د افغانستان کرکټ بورډ د زیمبابوې پر وړاندې د لوبو د لړۍ لپاره د لوبډلې نوملړ اعلان کړی دی.

په پام کېده چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د یوې ټسټ او دریو شل اووریزو لوبو لړۍ راروانه اونۍ د دوشنبې په ورځ (د اکتوبر په ۲۰مه) پیل شي.

کرکټ بورډ نن پر خپلو ټولنیزو پاڼو په یوه بیان کې د ټسټ او شل اووریزو لولو لپاره نوملړ خپور کړی دی. د ټسټ لوبو لپاره به حشمت الله شهیدي او د شل اووریزو لوبو لپاره به راشدخان لوبډلمشر وي.

افغانستان تازه له بنګلدیش سره د یوورځنیو لوبو لړۍ د درې واړو لوبو په ګټلو سره پای ته ورسوله خو له هغه مخکې یې درې شل اووریزې لوبې بنګلدیش ته وبایللې.

د سوریې موقت ولسمشراحمد الشرع به روسیې ته په خپل لومړي سفرکې له مسکوڅخه وغواړي چې پخوانی ولسمشربشارالاسد ور وسپاري. دا خبره د سوریې یوه چارواکي په دې شرط چې نوم یې په ډاګه نشي، فرانسپرس آژانس ته کړې ده. دې چارواکي ویلي چې الشرع به د روسیې له ولسمشر ولادمیرپوتین څخه وغواړي چې د اسد په ګډون ټول هغه افراد ور وسپاري چې جنګي جنایتونه یې ترسره کړي دي. د مسکو نژدې متحد بشارالاسد چې د تیرکال په ډسمبرکې یې په سوریه کې د اوږدې مودې واکمنۍ ته د پای ټکی کښیښودل شو، په روسیه کې پناه اخیستې ده.

د سوریې د دولتي خبري آژانس سانا د راپورله مخې الشرع به نن چهارشنبې په یوه رسمي سفرروسیې ته لاړشي او له خپل سیال ولادمیرپوتین سره به د دواړو هیوادونو ترمنځ د دوه اړخیزو اړیکو او په سیمه ییزو او نړیوالو چارو کې د خپلو ګډوګټو په اړه خبرې وکړې.

د طالبانو د اوبو او انرژۍ وزارت وايي چې روسیې د افغانستان د اوبو او انرژۍ په پروژو کې پانګونې ته چمتووالی ښودلی دی.

دې وزارت نن چهارشنبې په یوه بیان کې وویل چې په کابل کې د روسیې سفارت استازو او د دریو معتبرو روسي شرکتونو چارواکو د طالبانو د اوبو او انرژۍ د وزارت له مرستیال عبدالهادي یعقوب سره په کتنه کې د پنجشیرله سیند څخه کابل ته د اوبو د لیږد په پروژه کې د ونډې اخیستو لپاره چمتوالی وښود.

د طالبانو حکومت مخکې ویلي وو چې دا پروژه به درې کاله وخت ونیسي او د کابل شاوخوا دوه میلیونه اوسیدونکو ته به د څښاک اوبه برابرې کړي.

روسیه په نړۍ کې یوازینی هیواد دی چې د طالبانو حکومت په رسمیت پیژندلی.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړي راپورورکونکي ریچارډ بینیټ د افغانستان – پاکستان په پوله د وسله والو نښتو په نتیجه کې یوشمیرملکیانو ته د اوښتې مرګ ژوبلې او د خلکو د بې ځایه کیدو راپورونو ته ژوره اندیښنه ښکاره کړې ده.

بینیټ نن چهارشنبې په خپله ایکس پاڼه کې له ټولو لوروغوښتي چې له اعظمي زغم څخه کارواخلي، د ملکي وګړو ساتنه وکړي او نړیوال قانون ته غاړه کښیږدي.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړې راپور ورکونکي د افغانستان او پاکستان د پولې په اوږدو کې وروستیو نښتو ته اندیښنه داسې مهال ښکاره کوي چې د طالبانو د حکومت ویاند وویل چې په سپین بولدک کې تیره شپه د پاکستاني ځواکونو له لوري په بریدونو کې دولس ولسي وګړي وژل شوي اوله سلو زیات نور ټپیان دي.

خو د پاکستان پوځ بیا ادعاکړې چې په سپین بولدک کې یې د طالبانو بریدونه په شا تمبولي او په ځوابي بریدونو کې له ۱۵ نه ترشلو پورې افغان طالبان وژل شوي او یوزیات شمیریې ټپیان دي. طالبانو د دغې اعا په اړه تراوسه څرګندونې ندي کړي.

د بریتانیا د ریفورم ګوند مشر، نایجل فراج، چې یوه افغان وګړي د مرګ ګواښ ورته کړی و، د جرمني د سیاست ملاتړ وکړ چې له مخې یې مجرم مهاجر له هېواده شړل کېږي.

فراج پرون سې‌شنبې خبریالانو ته وویل: «جرمني موږ ته وښوده چې دا کار ممکن دی.»

پرون د جنوبي لندن یوې محکمې یو افغان کډوال فیاض خان، د ریفورم ګوند د مشر د مرګ په ګواښ محکوم کړ او هغه ته یې د پنځو کلونو بند سزا واوروله.

د فیاض خان ویډیو په ټیک‌ټاک کې د ۲۰۲۴ کال د اکتوبر په میاشت کې خپره شوې وه.

نایجل فراج د محکمې له پرېکړې وروسته وویل چې مجرم به د بند له پای ته رسېدو وروسته یو ځل بیا د بریتانیا په سړکونو آزاد ګرځي.

هغه وړاندیز وکړ چې د فیاض خان د بېرته ستنېدو د مخنیوي لپاره یوازینۍ لار دا ده چې د افغانستان له حکومت سره د مجرمانو د استرداد یا بېرته لېږلو تړون وشي.

له دې وړاندې جرمني لسګونه افغانان چې د محکمو له لوري مجرم پېژندل شوي وو، بېرته افغانستان ته لېږلي دي.

دغه اقدام د مهاجرو د حقونو د ملاتړ سازمانونو غبرګونونه پارولي، ځکه دوی باور لري، هغه کسان چې بېرته د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته استول کېږي، ژوند یې له جدي خطر سره مخامخ کېدای شي.