د هرات والي د دې ولایت د ښاروالۍ پوهنې او ټرانسپورت ادارو ته لارښوونه کړې چې دغلته دې د لویو راټولېدو او غونډو مخه ونیسي.

د هرات د والي ویاند جېلاني فرهاد ازادي راډیو ته وویل، د سې شنبې له ورځې به د ولایتي ادارې د پرېکړې سره سم د حمامونو او نورو هغو عامه ځایونو چېرې چې د خلکو ګڼه ګوڼه جوړېږي، دروازې تړلې وي.

ښاغلي فرهاد د پوهنې ریاست ته د والي د لارښونې په اړه وویل: "همدارنګه د پوهنې ریاست ته سپارښتنه شوې چې د کورسونو په شمول ښوونیز مرکزونه دې وتړي، ځکه دلته ډېر ماشومانو او ځوانان د زده‌کړو لپاره راټولېږي. همدارنګه په ټولو هغو ځایونو کې به اقدامات وشي چې په‌کې د خلکو د ګڼې ګوڼې له کبله د کرونا وایروس د چټک خپرېدو وېره وي."

د هرات والي د ټرانسپورت له ریاست هم غوښتي چې په دې ولایت کې دې د ښاري ټرانسپورت لپاره د ملي بسونو پر ځای بدیله چاره ولټوي.

دا په داسې حال کې ده چې د افغانستان د عامې روغتیا وزارت په هرات ولایت کې د کرونا وایروس د یوې مثبتې پېښې له ثبتېدو وروسته دغلته بېړنی روغتیايي وضعیت اعلان کړی او ټینګار یې کړی چې له عمومي غونډو او راټولېدو باید ډډه وشي.

نسیم راډیو اعلان وکړ چې له ۱۳ کلونو وروسته به په دایکندي او بامیان ولایتونو کې خپل فعالیت ودروي.

دې رسنۍ په خپله فیسبوک پاڼه کې په یوه بیان کې ویلي، ځیني وختونه د غږ د زغملو نه وي.

په دې بیان کې هیله څرګنده شوې ده، که شرایط برابر شي، ښایي دا راډیو بیا خپلې خپرونې پیل کړي.

تیره چهارشنبه، د طالبانو استخباراتو په دایکندي کې د نسیم راډیو رییس او دوه خبریالان ونیول او د راډیو ځینې تجهیزات یې ضبط کړل.

د افغانستان د ژورنالیستانو مرکز په وینا، د نسیم راډیو کارمندان د داعش او د وسله والو طالبانو د مخالفینو په اړه د ملګرو ملتونو د راپور د خپریدو په تور نیول شوي او تحقیقات ترې شوي دي.

له هغه وخته چې طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې کابل نیولی، دوی په افغانستان کې په خبریالانو او ازادو رسنیو سخت بندیزونه لګولي دي، سلګونه رسنۍ یې بندې کړې دي او زرګونه خبریالان او د رسنیو کارمندان له افغانستانه وتلي دي. اوس مهال یو شمېر افغان خبریالان د خپل ژورنالیستیکي کار لپاره د طالبانو په زندانونو کې دي، چې د کورنیو او نړیوالو سازمانونو او د خبریالانو ملاتړ کونکو ادارو لخوا یې سختې نیوکې راپارولي دي.

ملګري ملتونه وايي چې د طالبانو له واکمنۍ څخه څلور کاله وروسته، د افغان ښځو روغتیایي وضعیت خراب شوی دی.

ملګرو ملتونو په خپله ویب پاڼه کې په یوه پوسټ کې دا هم ویلي چې طالبانو په دې موده کې د ښځو ضد شاوخوا سل فرمانونه صادر کړي ، چې د افغان ښځو او نجونو لپاره یې "ویجاړونکې" پایلې درلودې.

د ملګرو ملتونو په وینا، له اته اویا سلنې څخه زیاتې افغان ښځې نه تعلیم لري او نه هم کار ته لاسرسی لري.

نژدې څلور کاله مخکې چې د اګست په پنځلسمه طالبانو کابل ونیو، له شپږم ټولګي ورپورته یې د نجونو زده کړې منع کړې، بیا یې پوهنتون ته د دوی د تګ مخه ونیوله او په ډیری دولتي دفترونو او غیردولتي موسسو کې یې د ښځو کار منع کړی دی.

د طالبانو د حکومت د صنعت او سوداګرۍ د سرپرست وزیر نورالدین عزیزي په مشرۍ یو پلاوی د قرغیزستان په اقتصادي فورم کې د ګډون په موخه دې هېواد ته تللی دی.

دغه وزارت پرون دوشنبې پر خپلې ایکس پاڼې ویلي، "پلاوی د قرغیزي چارواکو سره د دواړه اړخیزو اقتصادي اړیکو پر پراختیا خبرې کوي".

بل پلو، د صعنت او سوداګرۍ وزارت مرستیال احمدالله زاهد په کابل کې له چینايي سوداګرو سره کتلي دي.

دغه لیدنه پرون دوشنبې ترسره شوې.

د صعنت او سوداګرۍ وزارت په یو خبرپاڼه کې ویلي، "چینايي سوداګر لیوالتیا لري چې د افغانستان د انرژۍ، د برېښنا د کارخونو په جوړیدو او ساختماني سکتور کې پانګونه وکړي.

که څه هم چینايي سوداګر وخت ناوخت په افغانستان کې له پانګونې سره لیوالتیا ښيۍ خو هم د طالبانو حکومت او هم چینايي پانګوالو په دې برخه کې کړې ژمنې چې بې کاره خلکو ته د پانګونې له لارې د دندې موندل دي پوره کړې نه دي.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزارت د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت ( یوناما) ته خبرداری ورکړی چې د دوی په ټکو " بې بنسټه راپورونو" په تړاو به یې " مناسب اقدام" وکړي.

دوی پرون یکشنبه په یوه خبرپاڼه کې دغه څرګندونې د یوناما د بشري حقونو څانګې د هغه راپور په غبرګون کې کړي چې له ایران او پاکستانه د ایستل شویو افغانانو پر وضعیت څرخېده.

یوناما د زمري میاشتې په لومړیو کې په یوه راپور کې وویل، هغه کډوال چې په زوره له ایران او پاکستانه افغانستان ته ایستل کېږي، د طالبانو له‌ خوا له شکنجې، ناوړه چلند، بې ‌دلیله نیونو او امنیتي ګواښونو سره مخ دي.

د طالبانو بهرنیو چارو وزارت ویلي، د یوناما "دغه راپور زیاتره د هغو محدودو اشخاصو انفرادي تجربې انځوروي چې د ادعاوو پر اساس له ستونزو سره مخ شوي، حال دا چې د هغو میلونونو افغانانو مثبتو تجربو ته چې په امن، باعزته او باثباته شرایطو کې خپل هېواد ته راستانه شوي دي، انعکاس نه دی ورکړل شوی".

دا لومړی ځل نه دی چې د طالبانو حکومت د ملګرو ملتونو له څیړونکو سره په نانندریو اوړي، دوی تیر کال د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو د ځانګړي راپورتر پر راپورونو نیوکې وکړې او افغانستان ته یې د هغه پر سفر بندیز ولګوه.

د کابل د کورونو کرايه په تېر يو کال کې دوه برابره لوړه شوې ده. ايران او پاکستان څخه د څه دپاسه دوه ميليونه ستنو شویو افغانانو په راتګ سره د کورونو کمښت لا پسې شديد شوی دی.
د جایدادونو دمعاملاتو ځینې دفترونه وايي ځينو مالکانو د کډوالو له راستنېدو وروسته کرايې دوه برابره کړي دي.
د طالبانو چارواکي د کورونو د کمښت بحران نه مني، خو داسې ښکاري چې په ځینو مواردو کې د سړک جوړونې د پروژو لپاره د کورونو ورانولو د کورونو عرضه کمه کړې ده.
کابل ته راستنېدونکي او پلازمینه کې پخواني اوسېدونکي، په ځانګړي ډول هغه کورنۍ چې ډېر ټيټ عايد لري، د کرايې په پرې کولو له جدي ستونزو سره مخ دي

یوناما ،په افغانستان کې د بشري حقوقو د وضعیت په اړه خپل تازه رپوټ کې وايی برحاله چارواکي زده کړو ته دښځو او نجونو دلاسرسي په مخنیوي ، د ښځو د تګ راتګ په محدودولو او په بدني سزاګانو د بشري حقوقو نقض ته دوام ورکوي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه پلاوی ، یوناما، خپل نوي رپوټ کې وايی برحاله چارواکو له شپږم ټولګی څخه پورته زده کړو ته د نجونو او ښځو د لاسرسي مخنیوي ته دوام ورکړی او د لیسو د فارغانو او کانکور آزموینو کې یې د ښځو او نجونو ګډون ته هیڅ اشاره نه ده کړې.

رپوټ وړاندې په هرات او ارزګان ولایتونو کې د می او جون میاشتو کې د مثالونو په یادونې سره لیکي داسې ښکاري چې برحاله واکمنو د حجاب لارښود ته هم د ښځو پابندي څخه څارنه شدیده کړی ده.

رپوټ وايی په هرات کې ښځې مکلفې شوې چې چادري واغوندي ، دوی مارکیټونو ته له ننوتلو او د عامه ترانسپورت څخه له استفادې منع شوې او ځینې یې د امر بالمعروف ادارې لخوا ترهغو توقیف شوې وې چې خپلوانو یی ورته چادری یا څادرونه راوړل.

او جون میاشت کې محتسبینو په ترینکوټ ښار کې هغه ښځې نیولې وې چې دبرقعی په ځای یې حجاب اغوستی وو.

رپوټ زیاتوي چې په مې میاشت کې محتسبینو او پولیسو په غور او هرات ولایتونو کې یو شمیر کورنۍ تفریح ځایونو ته له ورتګ منع کړي.

یوناما وايي په داسې حال کې چې طالبان په عام ډول دامني چې اسلام ښځو ته د کسب اوکار اجازه ورکړې خو داسې رپوټونه یې ترلاسه کړي چې دوی یوشمیر ښځې له کار منع کړي دي.

یوناما وايی سره لدې دامربالمعروف او نهی عن المنکر ادارې په خپله ایکس پاڼه کې د ښځو د میراث ، ملکیت او مهر د حقوقو په اړه دیوشمیر قضیو دحل یادونه کړې خو پوره معلومات نشته چې دغې ادارې او سترې محکمې دغه قضیې څنګه حل کړي.

رپوټ وايي طالب چارواکو په عام محضر کې بدني سزا ته ادامه ورکړې او په بادغیس، نیمروز او فراه ولایتونو کې داعدام سزا په عام محضر کې تطبیق شوې.

د طالبانو حکومت د یوناما ددغه نوي رپوټ په هکله غبرګون نه دی ښودلی.

رپوټ د روان ۲۰۲۵ میلادي کال د اپریل میاشتې څخه ترجون موده رانغاړي.

د امریکا متحده ایالتونه داسې شواهد لري چې ښيي افغان الاصله امریکایی محمود شا حبیبي د طالبانو د مخفي پولیسو له خوا په کابل کې نیول شوی دی.

رویټرز خبري اژانس د شنبې په ماښام ( د زمري ۱۸) لیکلي چې دغه شواهد دوی هم کتلي دي.

د طالبانو حکومت بیا د شاوخوا درې کلونو په تیرېدو د ښاغلي حبیبي چې د جمهوریت پر مهال د هوایي چلند وزیر و، د نیولو راپورونه ردوي او وایي د ځای ځایږي په اړه یې معلومات نه لري.

د حبیبي کورنۍ د طالبانو د ځینو غړو د معلوماتو په حواله مخکې ازادۍ راډیو ته ویلي و چې حبیبي د طالبانو له خوا القاعده شبکې ته سپارل شوی دی.

د ولسمشر ډونالډ ټرمپ اداره د حبیبي د موندلو او خوشې کېدو هڅه کوي او د هغه د موندلو لپاره یې ۵ میلیونه ډالر جایزه اعلان کړې ده.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد ویلي، د حبیبي په نوم کوم امریکایي تبع دوی سره بندي نه دی.

د افغانستان د ښځو د سیاسي مشارکت شبکه وایي، طالبانو د بیا واکمنۍ په څلورو کلونو کې د ښځو سیستماتیکې ځپنې او له سیاسي، ټولنیز او روزنیز ژونده د هغوی ګوښه کولو ته دوام ورکړی دی.

دغې شبکې دا خبره نن شنبه ( د اګست ۹مه) په هغې خبرپاڼه کې کړې چې د طالبانو د بیا واکمنۍ د ۴مې کلیزې په درشل کې یې خپره کړې.

شبکې له نړیوالې ټولنې غوښتي چې د طالبانو حکومت دې په رسمیت نه پيژنی او مشرتابه دې له بندیزونو سره مخامخ او قانوني چلند باید ورسره وشي.

طالبان د ۱۴۰۰ لمریز کال د اسد په ۲۴مه د جمهوري نظام تر سقوط وروسته په افغانستان کې د دویم ځل لپاره واک ته ورسېدل.

دوی د واک په لومړنیو اونیو کې د ښځو لپاره د جمهوریت د نظام ځانګړی شوی وزارت او د بشري حقونو کمیسیون منحل او پر ښځو یې له شپږم ټولګي پورته تحصیل په ګډون بیلابیلو برخو کې بندیزونه ولګول.

د بې پولې خبریالانو ټولنه وایي، په وروستیو کې په افغانستان کې د خبریالانو نیول او په جبر له هغوی نه د اعترافاتو اخیستل، د ازادو رسنیو د ځپلو لپاره د طالبانو د کمپاین شدت ښيي.

دغې ټولنې د جمعې په ورځ ( د اګست ۸مه) په یوه خبرپاڼه کې د رسنیو او خبریالانو ځپل غندلي او د نیول شویو خبریالانو د سملاسي ازادۍ غوښتنه یې کړې ده.

خبرپاڼه کې راغلي چې د روان میلادي کال د جولای له ۲۲مې تراوسه( په تیرو دریو اونیو کې) په کابل کې لږ تر لږه څلور خبریالان او رسنیز کارکوونکي د طالبانو د استخباراتو او یا هم امربالمعروف او نهی عن المنکر د کارکوونکو له خوا په خپل سر نیول شوي دي.

دوی ویلي چې دغه ډول توقیفونه د بیان ازادۍ ګواښي او هم عادلانه محکمې ته د لاسرسي حق نقضوي.

د بې پولې خبریالانو سازمان پر نړیوالې ټولنې غږ کړی چې د بیان ازادۍ په وړاندې د طالبانو د حکومت پر کړنو چوپ پاته نه شي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د جمعې په ورځ وویل چې د طالبانو استخباراتو په بامیانو کې د ( نسیم راډیو) مسول مدیر او دوه خبریالان نیولي دي.

د پاکستان اردو ادعا کوي چې امنیتي ځواکونو هغه ۳۳ وسلوال چې هڅه یې کوله له افغانستانه د پاکستان جنوب لویدیځې نا آرامې سیمې ته داخل شي وژلي دي.

د پاکستان د اردو د جمعې ورځې اعلامیې وویل چې دغه شپني عملیات د بلوچستان په ژوب په ولسوالۍ کې هغه مهال وشول چې عسکر له خوارجو سره مخامخ سول.

د پاکستان حکومت پاکستاني طالبانو او بلوڅ بیلتون پالو ته د خوارج اصطلاح کاروي.

د پاکستان اردو وايی د پاته وسله والو د موندنې او له مینځه وړلو لپاره د پلټنې او تعقیب عملیات روان دي.

اسلام آباد وايي پاکستانی طالبان د افغانستان له خاورې په پاکستان کې بریدونه کوي خو کابل تل دغه ادعا بی اساسه ګڼلې او رد کړې.

د پاکستان اردو پرته لدې چې کوم دلیل وړاندې کړي دا هم ویلي چې وژل شوي وسلوال دهند له ملاتړه برخمن وو.

پاکستانی طالبانو یا کومې بلې ډلې هم د پوځ د ادعا په غبرګون کې څه نه دي ویلي او ازادي راډیو په خپلواکه توګه د پوځ ادعا نه شي تاییدولای.