په هرات ولايت کې په کرونا ويروس د ۳ کسانو د اخته مشکوکې پېښې تائيد شوې دي.

د هرات د حوزوي روغتون د انتاني ناروغيو د څانګې مشر محمد ابراهيم بسيم نن ازادۍ راډيو ته وويل، دغه کسان په وروستيو کې له ايرانه راستانه شوي دي.

ښاغلي بسيم زياته کړه، دغه درې کسان د تشخيص لپاره کابل ته لېږل شوي، خو د معاينې نتايج يې لا معلوم نه دي.

بلخوا د هرات په اسلام کلا بندر کې د صحي مرکز مسوول نور احمد محمدي ويلي، هغه ٣٦ کسان چې په وروستيو کې د ايران له قُم ښار څخه راستانه شوي وو، د دوو اوونيو لپاره قرنطين شوي دي.

د ايران په قم ښار کې د کرونا ويروس د خپرېدو پېښې تر نورو سيمو زياتې وي.

کرونا ویروس لومړی ځل د چین په ووهان ښار کې پیدا او په بیا د هغه هېواد نورو ښارونو او یو شمېر هېوادونو ته خپور شو.

د افغنستان د عامې روغتیا وزارت ویاند وحیدالله مایار تېره ورځ له ازادي راډيو سره په خبرو کې ويلي و چې د عامې روغتیا وزیر په دې اړه له بېلابېلو ارګانونو سره بیړنۍ غونډه کړې او روغتیايي ټيمونو ته یې دنده سپارلې چې جدې څارنه وکړي.

روغتیا پالان وايي،حکومت باید د نورو تدابیرو ترڅنګ د سرحد تړل هم د یو ممکنه اقدام په سترګه وګوري.

افغان حکومت تر دې مخکي اعلان کړی و چې د چین له ووهان ایالته افغان محصلین پلازمېنې کابل ته رالېږدوي.

خو د افغانستان د عامې روغتیا وزارت تېره ورځ ویلي چې، دوی په ایران کې د کرونا ویروس د پېښو له ثبتېدو وروسته یو ځل بیا په دې اړه غور کوي، څو دغه محصلین په خوندي ډول انتقال شي.

د راپورنو پر بنسټ ویل شوي چې تر اوسه له دېرشو په ډېرو هېوادونو کې خلک په دې ویروس اخته شوي دي.

د پاکستان صدراعظم خبرداری ورکړی چې که طالبان د شخړې حل غواړي، نو په ۴۸ ساعتونو کې دې د اسلام آباد غوښتنې ومني.

شهبازشریف نن د کابینې غونډې ته د وینا پرمهال وویل چې د دایمي اوربند لپاره توپ اوس د افغانستان په میدان کې دی. هغه ټینګار وکړ چې پاکستاني طالبان باید له منځه یوړل شي او وسله وال یې باید د افغان خاوره ونه کاروي.

شریف دا څرګندونې داسې مهال کوي چې افغانستان او پاکستان پرون ماښام د ۴۸ ساعتونو په مخه پر اوربند موافقه وکړه.

په عین حال کې د افغانستان او پاکستان ترمنځ په خونړیو نښتو کې د اوربند له اعلان یوه ورځ وروسته نوې ډيلي له کابل څخه خپل ملاتړ اعلان او پاکستان یې د تروریستي ډلو په کوربه توب تورن کړ.

د هند د بهرنیوچارو وزارت ویاند رندهیر جیسوال نن د دواړو هېوادونو ترمنځ وروستیو نښتو ته د اشارې په ترڅ کې ویل چې هند روان وضعیت له نژدې څاري. د نیوز اتلس خبري چینل د راپور له مخې ښاغلي جیسوال ویلي دي چې پاکستان د تروریستي ډلو کوربه دی او د تروریستي فعالیتونو ملاتړ کوي؛ له ډېر پخوا راهیسې یې همدا کار دی چې د خپلو کورنیو ناکامیو پړه پر ګاونډیانو اچوي او افغانستان ته په خپل قلمرو کې د اقداماتو له کبله په غوسه دی.

د طالبانو حکومت د پاکستاني او هندي چارواکو د څرګندونو په اړه تراوسه څه نه دي ویلي.

په جرمني کې د هغه افغان کډوال محاکمه پیل شوې ده چې پر یوه ډله کوچنیو ماشومانو د برید په قضیه کې تورن دی.

دا پېښه د جنوري په ۲۲مه نېټه هغه مهال وشوه چې تورن د باویریا ایالت په یوه ښارګوټي کې په پارک کې د دوو ښوونکو په حضور کې د یوه وړکتون پر ۵ ماشومانو د چړې په وسیله برید وکړ. یو دوه کلن ماشوم او یو سپین ږیری سړی یې ووژل او یوبل ماشوم یې ټپي کړ.

دې پېښې په جرمني کې د کډوالو پر وړاندې سخت حساسیتونه پارولي دي.

د جرمني د قوانینو له مخې د دې ۲۸ کلن تورن بشپړ نوم نه دی افشا شوی او یوازې د انعام الله او په نامه یاد شوی دی.

ویل شوي چې تورن له اوږدې مودې راهیسې د دماغي ناروغۍ سابقه لري او د روغتیايي متخصصینو ارزونه دا ده چې نوموړی د خپل رواني حالت له وجې له جنايي پلوه مسوول نه شي ګڼل کېدای.

په افغانستان کې د ملګروملتونو مرستندوی ماموریت- یوناما د افغانستان او پاکستان ترمنځ جګړه کې د ښځو او ماشومانو په ګډون د ۱۸ ملکي وګړو د وژل کېدو او د لسګونه نورو د ټپي کېدو خبر ورکوي.

په داسې حال کې چې د راپورونو له مخې له تېرماښام راهیسې اعلان شوی اوربند په دواړو خواوو کې تر ډېره ټینګ دی، یوناما په یوه بیان کې چې نن یې رسنیو ته واستاوه ویلي دي چې د کندهار ولایت په سپین بولدک ولسوالۍ کې لږترلږه اولس تنه ولسي وګړي وژل شوي او ۳۴۶ تنه نور ټپیان دي چې دا د افغانستان لوري ته د ملکي تلفاتو تر ټولو لوړه شمېره ده.

بیان زیاتوي چې یوناما په پکتیا، پکتیکا، کونړ او هلمند ولایتونو کې پر ډیورنډ کرښه په پرتو سیمو کې د یوه ملکي وګړي د وژل کېدو او د ۱۵ نورو د ټپي کېدو راپورونه هم کره کړي دي.

یوناما د افغانستان او پاکستان ترمنځ د اوربند هرکلی کړی او په عین حال کې یې پر دواړو لورو غږ کړی چې د ملکي وګړو د خوندیتوب او نورې مرک ژوبلې د مخنیوي لپاره جګړه د تل لپاره پای ته ورسوي.

پرون د اوربند له اعلان وروسته په کابل کې د څو چاودنو غږونه واورېدل شول خو د طالبانو د حکومت چارواکو یې پړه پر پاکستان وانه چوله.

په پام کې ده چې په جرمني کې دېره یو افغان کډوال د چړې په وسیله پر یوه ډله کوچنیو ماشومانو د برید په قضیه کې نن محکمې ته حاضر شي.

دې پېښې په جرمني کې د کډوالو پر وړاندې سخت حساسیتونه پارولي دي.

دا پېښه د جنوري په ۲۲مه نېټه هغه مهال وشوه چې تورن د باویریا ایالت په یوه ښارګوټي کې په پارک کې د دوو ښوونکو په حضور کې د یوه وړکتون پر ۵ ماشومانو د چړې په وسیله برید وکړ خو ځای پرځای ونیول شو.

د جرمني د قوانینو له مخې د دې ۲۸ کلن تورن بشپړ نوم نه دی افشا شوی او یوازې د انعام الله او په نامه یاد شوی دی.

ویل شوي چې تورن له اوږدې مودې راهیسې د دماغي ناروغۍ سابقه لري او د روغتیايي متخصصینو ارزونه دا ده چې نوموړی د خپل رواني حالت له وجې له جنايي پلوه مسوول نه شي ګڼل کېدای.

د ملګروملتونو د بشري حقونو لوی کمیشنر وولکر تورک د افغانستان او پاکستان ترمنځ په خونړیو شخړو کې د اوربند هرکلی کړی دی.

په داسې حال کې چې د راپورونو له مخې له تېرماښام راهیسې اعلان شوی اوربند په دواړو خواوو کې تر ډېره ټینګ دی، ښاغلي تورک پر ښکېلو لورو غږ وکړ چې ملکي وګړو ته له زیان اړولو ډډه وکړي او د اوربند دوام ته ژمن واوسي.

پرون د اوربند له اعلان وروسته په کابل کې د څو چاودنو غږونه واورېدل شول خو د طالبانو د حکومت چارواکو یې پړه پر پاکستان وانه چوله.

په عین حال کې د چین د بهرنیوچارو وزارت ویلي چې پېکېنګ چمتو دی د کابل او اسلام آباد ترمنځ د اړیکو د بیارغونې په برخه کې مثبت رول ولوبوي.

د دواړو هېوادونو ترمنځ جګړه وروسته له هغه پیل شوه چې د راپورونو له مخې د پاکستان الوتکو پر کابل او پکتیکا ولایت کې حملې وکړې او ورپسې د طالبانو ځواکونو د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د پاکستاني پوځیانو پر مورچو برید وکړ.

د خوړو نړیوال پروګرام WFP خبرداری ورکړی چې د افغانستان په ګډون په نړۍ کې شپږ هیوادونه د روان کال ترپایه د بودیجې د کموالي له امله له سختې لوږې سره مخ دي.

WFP د چهارشنبې په ورځ د اکتوبر په ۱۵ په یوه راپورکې ویلي چې نژدې ۱۴ ملیون وګړي په افغانستان، کانګو، سومالیا، جنوبي سودان، هایتي او سودان کې د روان کال ترپایه لوږې ته ورنژدې دي.

د راپورله مخې په افغانستان کې نهه نیم ملیون وګړي د خوړو له نه خوندیتوب سره مخامخ دي، چې دغې لوړې شمیرې د خوړو نړیوال پروګرام اندیښمن کړی ځکه دی چې په را روان ژمي کې به وکولای شي یوازې اته سلنه بشري هدف پوره کړي.

د خوړو نړیوال پروګرام همدارنګه ویلي چې د دې پروګرام سترتمویلونکي متحدو ایالتونو له کله چې دونالډ ټرمپ د ولسمشرپه توګه دنده پیل کړې، نړیوالې مرستې زښتې زیاتې کمې کړي دي.

د ملګروملتونو د ماشومانو وجهي صندق، یونیسف نن، پنجشنبې خبرداری ورکړ چې د افغانستان په ختیځ کې د ریښترپه کچه د ۶،۳ درجې له ویجاړونکې زلزلې او څو نورو ټکانونو یوه میاشت وروسته، په ځپل شویو سیمو کې د اوبو، روغتیا ساتنې او حفظ الصحوي تاسیساتو د پراخې ویجاړتیا له امله له ۲۱۲،۰۰۰ څخه زیات ماشومان د وژونکو ناروغیو د خپریدو له جدي خطر سره مخ دي.

د ریلیف ویب پاڼې د راپورله مخې د اوبو ۱۳۲ سرچینې ویجاړې شوې دي، چې کورنۍ یې د پاکو اوبو او لاس مینځلو اسانتیاوو ته له لاسرسي څخه بې برخې کړې دي. د ډیری تشنابونو په ویجاړیدو سره، له پنځو څخه څلور ټولنې اوس په خلاصه فضا کې حاجت کوي. ډیری ژوندي پاتې شوي کسان د صابون په څیر اړینو حفظ الصحوي توکو ته هم لاسرسی نلري. د حاد اوبو لرونکي اسهال د خپریدو لپاره چې په سیمه کې عام دی او هم د اوبو له لارې رامینځته کیدونکو نورو ناروغیو د خپریدو لپاره مناسب شرایط برابرشوي. همدارنګه ویل شوي چې روغتیایي مرکزونه د مختلفو ډولونو د پوستکي د خارښت، ډیهایډریشن او د حاد اوبو لرونکي اسهال د پیښو د ډیرزیاتوالي راپور ورکوي. یونیسف وایي، د بشپړ روغتیایی بیړني حالت څخه د مخنیوي لپاره بیړني اقداماتو ته اړتیا ده. یونیسف وایي، د غوښتل شوې څه کم ۲۲ ملیون ډالرو بودیجې یوازې نیمایي یې ترلاسه شوې او له مرستندویانو غواړي چې بیړنیو حالاتو ته د رسیدګي لپاره د دوی لازمه بودیجه تامین کړي.

د افغانستان لپاره د امریکا پخوانی ځانګړی استازی زلمی خلیلزاد د افغانستان او پاکستان ترمنځ اعلان شوي لنډ مهاله اوربند ته په اشاره وایي، د ۴۸ ساعتونو لپاره په اوربند موافقه دا یوښه ګام دی. هغه بیګا په خپله ایکس پاڼه کې ویلي که دا رښتیا وي، هغه د ډیپلوماسۍ لپاره ورپرانیزي. د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت پرون چهارشنبې د دغه اوربند په اړه چې پرون ماښام په سیمه ییز وخت په شپږو بجو نافذ شوی، په یوه بیان کې هم دې ټکي ته اشاره کړې او ویلي یې دي چې “پدې موده کې به دواړه خواوې د رغنده خبرو اترو له لارې د دې پیچلې خو حل کیدونکې مسلې لپاره د مثبت حل موندلو په موخه صادقانه هڅې وکړي.”

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد هم پرون په خپله ایکس پاڼه کې په یوه بیان کې وویل چې دوی به ترهغو اوربند رعایت کړي چې د ده په خبره چا تجاوز نه وي کړی.

ازادي راډیو د دواړو لورو ترمنځ د پولې په اوږدو کې د نویو احتمالي نښتو په اړه چې هغه دې له نافذ شوي اوربند څخه سرغړونه وانګیرل شي، راپورونه ندي ترلاسه کړي خو پرون چهارشنبې د کابل په څلورمه ناحیه کې یوه زوروره چاودنه وشوه چې د طالبانو د حکومت ویاند یې لامل د تیلو په ټانکرکې اورلګیدل په ګوته کړل. په کابل کې د ایمرجنسي روغتون چارواکو وویل چې د دغې چاودنې پنځه وژل شوي جسدونه او ۳۵ ټپیان ور وړل شوي دي.

د افغانستان د آزادو ژورنالیستانو ټولنه پر ډیورنډ کرښه د پاکستاني ځواکونو او طالبانو په جګړه کې د یو افغان خبریال د وژل کېدو او د بل د ټپې کېدو خبر ورکوي.

دې ټولنې نن په یوه بیان کې وویل پاکستاني ځواکونو د پکتیا د ملي ټلویزیون خبریالان عبدالغفور عابد او تواب ارمان په عمدي ډول د هوايي او ځمکنیو عملیاتو په نتیجه کې په نښه کړي دي، چې په نتیجه کې یې عبدالغفور عابد وژل شوی او تواب ارمان ټپي شوی دی.

نوموړې ټولنه وايي چې دا خبریالان د سیمې د وضعیت او له خلکو سره د خبرو لپاره سیمې ته تللي وو.

د افغانستان د آزادو ژورنالیستانو ټولنې په دې برخه کې د خبریالانو د ملاتړ د نړیوالو ټولنو له خوا د تحقیقاتو غوښتنه کړې.

د افغانستان کرکټ بورډ د زیمبابوې پر وړاندې د لوبو د لړۍ لپاره د لوبډلې نوملړ اعلان کړی دی.

په پام کېده چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د یوې ټسټ او دریو شل اووریزو لوبو لړۍ راروانه اونۍ د دوشنبې په ورځ (د اکتوبر په ۲۰مه) پیل شي.

کرکټ بورډ نن پر خپلو ټولنیزو پاڼو په یوه بیان کې د ټسټ او شل اووریزو لولو لپاره نوملړ خپور کړی دی. د ټسټ لوبو لپاره به حشمت الله شهیدي او د شل اووریزو لوبو لپاره به راشدخان لوبډلمشر وي.

افغانستان تازه له بنګلدیش سره د یوورځنیو لوبو لړۍ د درې واړو لوبو په ګټلو سره پای ته ورسوله خو له هغه مخکې یې درې شل اووریزې لوبې بنګلدیش ته وبایللې.