ملګري ملتونه وايي له فساد سره د مبارزې په برخه کې د افغانستان لاس ته راوړنې ستايي خو په دې برخه کې په لا زیاتو پرمختیاوو ټینګار کوي.

په کابل کې د ملګرو ملتونو مرستندویه دفتر یا یوناما دا خبره نن د فساد په وړاندې د مبارزې د نړیوالې ورځې په مناسبت یوه خبرپاڼه کې کړې ده.

په خبرپاڼه کې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړي استازي تدامیچي یاماموتو له خولې ویل شوي: "ملګري ملتونه د هغو حقوقي کړنلارو، پالیسیو او بنسټیزو پرمختګونو هرکلی کوي، چې له فساد سره د مبارزې لپاره په افغانستان کې رامنځ ته شوی چوکاټ پیاوړی کوي. "

د یماموتو له خولې وړاندې ویل شوي: ”ډیره مهمه ده چې اوس د قوانینو په عملي کولو تمرکز وشي او له فساد سره د مبارزې د هوډ څرګندولو په خاطر له هغو کسانو سره حساب کتاب وشي، چې سرغړونه کوي."

ملگري ملتونه وايي، د جزا د نوي قانون، اطلاعاتو ته د لاس رسي قانون، د فساد په وړاندې د مبارزې قانون او د ۲۰۱۷ کال د فساد پرضد ستراتیژۍ په ګډون د فساد په وړاندې د افغان حکومت د پورته شویو ګامونو ملاتړ کوي خو پر عملي کیدو یې هم ټینګار کوي.

د یوناما خبرپاڼه زیاتوي، ملګري ملتونه هغه ستونزمن امنیتي وضیعت درک کوي چې افغان قاضیان او څارنوالان په کې فعالیت کوي او د قضايي چارواکو هدفي وژنې غندي.

د ملګرو ملتونو په وینا په داسې حال کې د فساد پر ضد د مبارزې عدلي مرکز د درغلیو قضیې څیړي خو دا مرکز لا هم په لوړ کچ د درغلیو د موثرې څیړنې په برخه کې موثر پرمختګ نه لري.

د یوناما په وینا د اداري فساد د اړوندو څیړنو په اړه د نیونې او احضار یو شمیر امرونه او د ممنوع الخروج حکمونه نه دي عملي شوي او ډیر محکوم شوي باید ونیول شي او سزا پرې عملي شي.

ملګرې ملتونه د 2003 میلادي کال راهېسې هر کال د ډیسمبر 9مه د اداري فساد پر ضد د نړېوالې ورځې په نوم لمانځي.

په پاکستان کې د سیلابونو له کبله د مړو شویو کسانو شمیر ۳۴۴ ته پورته شو.

فرانس پریس تیره شپه ناوخته د چارواکو په حواله خبر ورکړ چې د ژغورنډلو شاوخوا دوه زره غړي لا هم په تري تم شویو او تر خاورو لاندې شویو کسانو پسې پلټنه کوي.

د سړکونو او پلچکونه د ویجاړۍ له کبله د ژغورونکو هڅې هم له خنډ سره مخامخ شوي، خو چارواکو ویلي چې زیانمنو شویو سیمو ته د ژغورنې ټیمونه پلي رسیدلي دي.

تر ټولو زیاته مرګ ژوبله افغانستان سره پر پوله د خیبرپښتونخوا ایالت په بونېر، باجوړو، سوات، شنګله، مینسیره او بټګرام سیمو کې رامنځته شوې ده.

په دغو سیلابونو کې چې د جمعې په ورځ له موسمي شړکنده باران وروسته راووتل، لږ تر لږه ۱۲۰ کسان ټپيان شوي دي.

د برتانیا د دفاع وزارت پورې تړلي یو شرکت ویلي چې یو ځل بیا، د زرګونو افغان اتباعو، برتانوي پوځيانواو ملکي مامورینو د شخصي معلوماتو افشا کیدو سره مخ شوي.

جیټ سنټر، چې مسافرینو ته د الوتنې دمخه خدمات وړاندې کوي، وویل چې په ثبت شویو معلوماتو کې یې پرون ناوخته هغه مهال درز رامینځ ته شو چې د یاد شرکت "محدود شمیر" بریښنالیکونو ته د غیر مجاز اشخاصو لخوا لاسرسی ولیدل شو.

ویل کیږي چې لدغې معلوماتي رخنې څخه تقریبا ۳۷۰۰ کسان اغیزمن شوي دي.

په دوی کې بریتانیې ته انتقال شوي افغانان، نظامی تمریناتو ته ګمارل شوي سرتیري ، خبریالان ، او وزیرانو سره د سفرونو ملګري کسان شامل دي.

په یوې ورته بلې پخوانۍ پیښه کې، د برتانوي ځواکونو د همکارو افغانانو معلومات د برتانیا د دفاع وزارت د یوه کارمند لخوا "په غلطۍ سره" خپاره شوي وو.

دا پیښه د ۲۰۲۲ کال د فبروري په میاشت کې را مینځ ته شوه او له امله یې ۱۸ زرو څخه زیات خلک اغیزمن شوي.

د د غو کسانو د شخصي معلوماتو خپریدو، د برتانیا په حکومت کې جدي بحث راپورته کړي، چې د لاملونو په اړه یې د پلټنې پیل اعلان شوی دی.

تمه ده چې روانه اونۍ په کابل کې د طالبانو، پاکستان او چین د بهرنیو چارو وزیران غونډه وکړي.

د پاکستان جیو نیوز راپور ورکړ چې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي، د چین د بهرنیو چارو وزیر وانګ یي او د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر او د صدراعظم مرستیال اسحاق ډار به د چهارشنبې په ورځ په کابل کې سره وویني.

د پاکستاني سرچینو په وینا د دې غونډې اجنډا د ترهګرۍ ضد مبارزه او د چین-پاکستان اقتصادي دهلیز( کمربند او لارې) پروژې پراختیا ده.

د اګست په پیل کې ټاکل شوې وه چې امیرخان متقي پاکستان ته ولاړ شي او هلته په دې درې اړخیزه غونډه کې برخه واخلي خو هغه مهال دا غونډه لغوه شوه، وروسته څرګنده شوه چې ملګرو ملتو امیرخان متقي ته چې نوم یې د بندیزونو په لست کې لیکل شوی دی، د دې سفر اجازه نه ده ورکړې.

جرمني له افغانستان سره په بشري چارو کې د نږدې اووه میلیونه ډالرو مرستې اعلان وکړ.

د جرمني د بهرنیو چارو وزارت پرون( د اګست پنځلسمه) په یوه بیان کې وویل چې د افغانستان خلک له سخت بشري ناروین سره مخامخ دي، د دغه هیواد شاوخوا درویشت میلیونه خلک سم خواړه، د څښاک اوبه او دارو درمل نه شي ترلاسه کولی.

په دې بیان کې راغلې دي چې شپږ اعشاریه اته اویا میلیونه ډالر بشري مرستې به له افغانانو سره وکړي.

په تیرو څلورو کلونو کې چې طالبانو کابل نیولی دی، نړیوالو دا ډول بشري مرستې د ملګرو ملتو او نورو بشري موسسو له لارې ترسره کړې دي.

د بشري حقونو د مدافعانو دوو موسسو د افغانانو په ارتباط د جرمني د بهرنیو چارو او کورنیو چارو وزیرانو پرضد یوه جنایي دوسیه ثبت کړه چې له پاکستانه د هغو افغانانو د ایستلو په مخنیوي کې پاتې راغلې دي چې برلین د هغوی د منلو ژمنه کړې ده.

پاکستان ویلي دي د سپتمبر له لومړۍ نیټې وروسته ګڼ افغانان له خپلې خاورې باسي، خو د رویټرز اژانس د راپور له مخې د افغان کډوالو د ایستلو بهیر سر له اوسه پيل شوی دی.

د دغو کډوالو په منځ کې تر دوه زره ډیر داسې افغانان دي چې جرمني په خپله خاوره کې د هغوی د بیامیشتیدنې ژمنه کړې ده.

د کډوالو د ملاتړ یوې ټولنې او د کډوالو د حمایت یوې شبکې د بهرنیو چارو د وزیر یوهان وادفول او کورنیو چارو وزیر الکساندر دوبریندت پر وړاندې په برلین کې خپل جرمي شکایت د جمعې په ورځ ثبت کړ.

دې موسسو ویلي دي چې پاکستان ته دا اجازه ورکول چې دا افغانان له خپلې خاورې وباسي د جزا د قانون د دوه سوه یو ویشتمې مادې له اصولو څخه سرغړونه ده.

د بشري حقونو دغو مدافعانو ویلي دي، په پاکستان کې د دغو افغانانو له ډلې په وروستیو اونیو کې لږ تر لږه څلور سوه تنه نیول شوې دي او څلور دیرش تنه نور افغانستان ته استول شوې دي، هغه ځای ته چې ممکن له زندان او مرګ سره مخامخ شي.

د جرمني نوي محافظه کار حکومت د انتخاباتي مبارزې پرمهال ویلي و چې جرمني ته به د کډوالو د مخنیوي هڅې زیاتې کړي.

د افغانستان په اتو ولایتونو کې نن د سختو بارانونو او ناڅاپی سیلابونو اټکل شوی دی .

د طالبانو د حکومت د ترانسپورت او هوایي چلند وزارت خبرپاڼه وايي چې په نورستان ، کنړ، ننګرهار ، غزني ، لوګر، خوست، پکتیا او پکتیکا کې د بارانونو او سیلابونو امکانات شته.

ورته وړاندوینه پرون هم شوې وه، خو ازادي راډیو داسې راپور نه دی ترلاسه کړی چې تیره ورځ دې په دغو ولایتونو کې سخت سیلونه بهیدلي وي او چا ته دې د سر یا مال زیان اوښتی وي.

وچکالي او بې وخته بارانونه د اقلیمي بدلون لویې نښې ګڼل کیږي.

د طالبانو مرستیال ویاند حمد الله فطرت په کابل کې د لویې جرګې په تالار کې د طالبانو د څلور کلنې واکمنۍ د ورځې د لمانځلو په غونډه کې د خپل مشر ملا هبت الله اخندزاده پيغام ولوست او په هغه کې د دوی مشر دا غوښتنه کړې ده چې د سرپرست کلمه دې له دې وروسته د کابینې ټولو غړیو او وزیرانو ته نه کارول کیږي.

د سرپرست حکومت د ختمیدو لپاره طالبانو د هیڅ ډول تغییر رامنځته کیدو ژمنه نه ده کړې.

له نن څخه څلور کاله مخکې د اګست په پنځلسمه د طالبانو ځواکونه کابل ته ننوتل او جمهوري نظام سقوط شو.

د بخښني نړیوال سازمان په افغانستان کې له طالبانو غوښتې دي چې د قانون حاکمیت دې رامنځته کړي او نوره دې دا څلور کلنه بې عدالتي ختمه کړي.

دغه سازمان نن په یوه خبرپاڼه کې د طالبانو له چارواکو دا هم غوښتې دي چې رسمي حقوقي نظام دې جوړ کړي چې عدالت تامین شي.

د بخښني د نړیوال سازمان په خبرپاڼه کې، چې د طالبانو د بیاځلي واکمنۍ د څلورم کال په مناسبت خپره شوې ده تر ډیره د طالبانو پر قضایي چارو تمرکز شوی دی.

طالبان وایي چې د دوی محکمې اسلامي شریعت پلی کوي، خو د بخښني نړیوال سازمان ویلي دي چې طالبان له اسلامي شریعته د خپل تعبیر له مخې سخت تفسیر لري.

د افغانستان په اتو ولایتونو کې نن او سبا د سختو بارانونو او ناڅاپی سیلابونو اټکل شوی دی .

د طالبانو د حکومت د ترانسپورت وزارت د هوا شناسي ادارې خبرپاڼه وايي چې په نورستان ، کنړ، ننګرهار ، غزني ، لوګر، خوست، پکتیا او پکتیکا د بارانونو او سیلاوونو اټکل کیږي.

دغه راز په شمال لویدیځو ، لویدیځو ، جنوب ختیځو او مرکزي ولایتونو کې د شدیدو بادونو اټکل شوی دی.

افغانستان په نړۍ کې د اقلیمي بدلون له کبله د زیانمنو شویو هېوادونو د کتار په سر کې ځای لري.

وچکالي او بې وخته بارانونه د اقلیمي بدلون لویې نښې ګڼل کیږي.

په داسې حال کې چې طالبانو د خپلې واکمنۍ د څلورم کال په مناسبت په کابل او نورو ولایتونو کې مراسمو ته آمادګی نیولې، د ملګرو ملتونو کارپوهانو په نړیوالې ټولنې غږ وکړ چې ددوی استبدادي واکمني رد کړي.

دکارپوهانو په اعلاميه کې راغلي چې د طالبانو په څلور کلنه واکمنۍ کې افغانان، په ځانګړي ډول ښځې او نجونې،د خپلو اساسي حقونو او ازاديو په وړاندې د پرله‌پسې او زياتېدونکو بريدونو سره مخ شوي دي.

طالبان په افغانستان کې واک ته ستندیل د فتحې ورځ بولي اوټاکل شوې ده نن یې د یو لړ مراسمو په ترځ کې په کابل او ولایاتو کې تجلیل کړي.

بلخوا له هیواده بهر د طالبانو مخالفینو تابیا نیولې ده چې په دې ورځ په څو هیوادونو کې دغونډو په ترځ کې د طالبانو واکمني وغندي.