په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر په افغانستان کې د کورنیو بې ځایه شویو د وضعیت په اړه خبرداری ورکړی دی.

په افغانستان کې د جنګ جګړو له امله د بې ځایه شویو کورنیو په اړه د ملګرو ملتونو جدي اندېښنه.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر "اوچا" دغه کورنیو ته د جدي مرستو د رسولو غوښتنه کوي.

د افغانستان د بشر حقونو خپلواک کمیسیون هم د هوا په سړېدو سره د بې ځایه شویو کورنیو د میرمنو او ماشومانو وضعیت اندېښمن کړی دی.

د دغه کمیسیون د رسنیو د برخې مسول ذبیح الله فرهنګ ازادي راډيو ته وویل: " موږ د بې ځایه شویو کورنیو د وضعیت په اړه اندېښمن یو، دغه کورنۍ له زیاتو فرصتونو نه بې برخې کیږي، د ژوند د تېرولو لپاره ځای نه لري، د دغه کورنیو د ماشومانو د زده کړې، خوراکي مواد، چاپیریالي ستونزې او د دوی مصونیت اندېښمونکې دي، له حکومته مو په دې برخه کې د جدې مرستو غوښتنه ده."

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر د راپور پربسټ په روان 2019 میلادي کال کې په دې هيواد کې د جنګ جګړو له امله له 375800 کسانو نه ډېر د خپلو مېنو پرېښودو ته اړ شوي چې په روان ژمي کې د ژوند تېرولو په هدف لومړنیو مرستو ته اړتیا لري.

د جګړې ترڅنګ وچکالي بل هغه عامل دی چې له دې شمېر بې ځایه شویو نږدې 245000 کسانو یې له امله خپلې اصلي مېنې پرېښې دي.

د دغه راپور پر بنسټ له دې شمېر څخه 75000 کسان یوازې د هيواد د لوېدیځې څنډې په کمپونو کې ژوند کوي چې بېرته لا خپلو سیمو ته نه دي ستانه شوي.

د دې ترڅنګ له ګاونډیو هيوادونو ایران او پاکستان نه د نږدې 500 زره افغانانو بېرته ستندېدل هغه څه دي چې د بشر حقونو د کمیسیون او د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر يې اندېښمن کړی دی.

په دغه راپور کې دغه شان راغلي، چې افغانستان ته د بهرنیو هيوادونو نه د راستنېدونکو کسانو او هغه پناه غوښتونکو شمېر چې د روان میلادي کال په ترڅ کې له ترکیې نه راویستل شوي هم د زیاتېدو په حال کې دي.

په ورته وخت کې د افغانستان د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت ویاند عبدالباسط انصاري وايي، د کورنیو بې ځایه شویو او د بېرته راستنېدونکو لپاره د ژوند لومړنۍ اړتیاوې په نظر کې نیول شوي دي.

هغه زیاته کړه: "د کورنیو بې ځایه شویو او بېرته راستنېدونکو لپاره چې شمېر يې ۹۵۰۰۰ کسانو ته رسیږي، د خوراکي موادو، د سونګ توکو، او د نورو ژمنیو اړتیاوو مرستې کیږي، دا زموږ د تیاریو له جملې نه دي، له دې شمېر کسانو نه دولس زره او سل کورنیو سره د دې وزارت مرستې شوي دي، او له نورو سره د مرستو په هدف اروپايي ټولنه او نور نړیوال مرسته کوونکي بنسټونه له موږ سره همکاري کوي."

د ژمي د موسم په رارسېدو سره د کورنیو بې ځایه شویو او بېرته راستنو شویو بې سرپنا کډوالو ژوند سخت شوی او بېلابېلې ناروغۍ د دغه کورنیو ماشومان او میرمنې ګواښي.

له زده کړو نه د دغه کورنیو د ماشومانو پاتې کېدل بله هغه ستونزه ده چې د افغانستان د بشر د حقونو کمیسیون ورته اشاره کوي او په دې برخه کې د حوکمت دعاجلې پاملرنې غوښتونکی دی.

د طالبانو مرستیال ویاند حمد الله فطرت په کابل کې د لویې جرګې په تالار کې د طالبانو د څلور کلنې واکمنۍ د ورځې د لمانځلو په غونډه کې د خپل مشر ملا هبت الله اخندزاده پيغام ولوست او په هغه کې د دوی مشر دا غوښتنه کړې ده چې د سرپرست کلمه دې له دې وروسته د کابینې ټولو غړیو او وزیرانو ته نه کارول کیږي.

د سرپرست حکومت د ختمیدو لپاره طالبانو د هیڅ ډول تغییر رامنځته کیدو ژمنه نه ده کړې.

له نن څخه څلور کاله مخکې د اګست په پنځلسمه د طالبانو ځواکونه کابل ته ننوتل او جمهوري نظام سقوط شو.

د بخښني نړیوال سازمان په افغانستان کې له طالبانو غوښتې دي چې د قانون حاکمیت دې رامنځته کړي او نوره دې دا څلور کلنه بې عدالتي ختمه کړي.

دغه سازمان نن په یوه خبرپاڼه کې د طالبانو له چارواکو دا هم غوښتې دي چې رسمي حقوقي نظام دې جوړ کړي چې عدالت تامین شي.

د بخښني د نړیوال سازمان په خبرپاڼه کې، چې د طالبانو د بیاځلي واکمنۍ د څلورم کال په مناسبت خپره شوې ده تر ډیره د طالبانو پر قضایي چارو تمرکز شوی دی.

طالبان وایي چې د دوی محکمې اسلامي شریعت پلی کوي، خو د بخښني نړیوال سازمان ویلي دي چې طالبان له اسلامي شریعته د خپل تعبیر له مخې سخت تفسیر لري.

د افغانستان په اتو ولایتونو کې نن او سبا د سختو بارانونو او ناڅاپی سیلابونو اټکل شوی دی .

د طالبانو د حکومت د ترانسپورت وزارت د هوا شناسي ادارې خبرپاڼه وايي چې په نورستان ، کنړ، ننګرهار ، غزني ، لوګر، خوست، پکتیا او پکتیکا د بارانونو او سیلاوونو اټکل کیږي.

دغه راز په شمال لویدیځو ، لویدیځو ، جنوب ختیځو او مرکزي ولایتونو کې د شدیدو بادونو اټکل شوی دی.

افغانستان په نړۍ کې د اقلیمي بدلون له کبله د زیانمنو شویو هېوادونو د کتار په سر کې ځای لري.

وچکالي او بې وخته بارانونه د اقلیمي بدلون لویې نښې ګڼل کیږي.

په داسې حال کې چې طالبانو د خپلې واکمنۍ د څلورم کال په مناسبت په کابل او نورو ولایتونو کې مراسمو ته آمادګی نیولې، د ملګرو ملتونو کارپوهانو په نړیوالې ټولنې غږ وکړ چې ددوی استبدادي واکمني رد کړي.

دکارپوهانو په اعلاميه کې راغلي چې د طالبانو په څلور کلنه واکمنۍ کې افغانان، په ځانګړي ډول ښځې او نجونې،د خپلو اساسي حقونو او ازاديو په وړاندې د پرله‌پسې او زياتېدونکو بريدونو سره مخ شوي دي.

طالبان په افغانستان کې واک ته ستندیل د فتحې ورځ بولي اوټاکل شوې ده نن یې د یو لړ مراسمو په ترځ کې په کابل او ولایاتو کې تجلیل کړي.

بلخوا له هیواده بهر د طالبانو مخالفینو تابیا نیولې ده چې په دې ورځ په څو هیوادونو کې دغونډو په ترځ کې د طالبانو واکمني وغندي.

د طالبانو حکومت نن ( پنجشنبه د زمري ۲۳مه) د هرات د پاشدان د اوبو بند د خپلې واکمنۍ د څلورمې کلیزې په مناسبت پرانست.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد پر خپله ایکس پاڼه لیکلي چې دوی " اقتصاد محوره" تګلارې لري او دې ډول کارونو ته به دوام ورکوي.

د پاشدان بند د هرات له ښاره ختیځ لور ته په پنځه ویشت کیلومترۍ کې د کرخ په ولسوالي کې دی.

دا بند څلور اویا متره لوړوالی لري او د څلور پنځوس میلیونه مترمکعب اوبو ظرفیت لري چې دوه میګاواټه برښنا به تولید کړي او شاوخوا دیارلس زره هکتاره مځکه به خړوبه کړي.

د پاشدان د بند د جوړیدو چارې په تیر جمهوري نظام کې په دوه زره یولسم کې پيل شوې چې بیا د جګړو له امله یې کله چارې مخته تللي، کله ځنډیدلې خو اوس اوس یې کارونه بشپړ شول.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، د طالبانو په تیره څلور کلنه واکمنۍ کې يې د خبریالانو او رسنیو له حقونو او ازادیو د سرغړونې ۱۹۰ قیضې ثبت کړي دي.

د دغه مرکز د راپور له مخې، طالبانو "د رسنیو د ځپلو پالیسۍ پراځې او شدیدې کړي دي".

وړاندې په راپور کې راغلي، طالبانو په تیر یو کال کې ۳۲تلویزیوني شبکې تړلي او ۴۵ د رسنیو کارکوونکي يې نیولي دي.

د طالبانو حکومت بیا وايي، د اسلامي شریعت او افغاني کلتور په چوکاټ کې "رسنیو ته ازادي" ورکړي، دا هغه ادعا ده چې بشري حقونو او له رسنیو د ملاتړ سازمانونو په کلکله رد کړې ده.

د افغانستان د بیارغونې لپاره د امریکا د ځانګړي مفتش اداره (سیګار) وايي، طالبان د "زور په کارولو" سره د هېواد په بیلابیلو برخو کې د مرستو رسولو بهیر ګډوډوي او له دغو بشري مرستو "لږکۍ محروموي".

سیګار په خپل تازه راپور کې ویلي،" دا اطلاعات يې په افغانستان کې د امریکا د متحده ایالاتونو او د ملګرو ملتونو له ۹۰ پخوانیو او اوسنیو کارکوونکو ترلاسه کړي دي".

په راپور کې راغلي، طالبان " د زور په ګډون له هرې ممکنې وسیله ګټه اخلي څو دغه بشري مرستې هغه ځای او کسانو ته ورسیږي چې دوی يې غواړي".

د سیګار په ټکو، د طالبانو دا کړنه د بهرنیو تمویل کوونکو د اصولو خلاف ده.

طالبانو په ځلونو د بشري مرستو د رسولو په بهیر کې خپله مداخله رد کړی، خو د بشري مرستو رسونکو سازمانونو بیا د مرستو د رسولو په بهیر کې د طالبانو له مداخلې په ځلونو شکایتونه کړي دي.

یو شمیر اړمنو کسانو ازادي راډیو سره خبرو کې شکایت کړی چې طالبان په خپله بشري مرستې ویشي او اړمنو او مستحقو کسانو ته نه رسیږي.

د طالبانو د حکومت د اداري چارو مرستیال مولوي عبدالسلام حنفي په سعودي عربستان کې د افغانستان د قونسلګرۍ له چارواکو غوښتي چې له سعودي عربستان سره اړیکې پراخې کړي.

پر ایکس په خپاره شوي یوه پیغام کې راغلي چې مولوي حنفي د سعودي عربستان په جده کې د طالبانو د حکومت له جنرال قونسل مولوي عمران افغان سره ولیدل.

په معلوماتو کې راغلي چې مولوي عمران افغان په دې غونډه کې ویلي چې په جده کې قونسلګري په سعودي عربستان کې د میشتو افغانانو د ستونزو د حل لپاره هر ډول هڅې کوي.

د مایګریشن پالیسي خپرونې د معلوماتو له مخې سعودي عربستان یو له هغو هیوادونو دی چې د افغانانو لویه برخه پکښي اوسي او د دباندي هیوادونو کې د ټولو افغانانو اته فیصده په سعودي عربستان کې ژوند کوي.

ټاکل شوې ده چې نن د هرات د پاشدان د اوبو بند رسما افتتاح شي. د طالبانو د انرژي او اوبو وزارت له لورې رسنیو ته په استولي بلنلیک کې راغلې دي چې د پاشدان د اوبو بند او د بریښنا د تولید فابریکه به د پنجشنبه په ورځ د طالبانو د بیا واکمنۍ په ویاړ پرانیستل شي.

د پاشدان بند د هرات له ښاره ختیځ لور ته په پنځه ویشت کیلومترۍ کې د کرخ په ولسوالي کې دی. دا بند څلور اویا متره لوړوالی لري او د څلور پنځوس میلیونه مترمکعب اوبو ظرفیت لري چې دوه میګاواټه برښنا به تولید کړي او شاوخوا دیارلس زره هکتاره مځکه به خړوبه کړي.

د پاشدان د بند د جوړیدو چارې په تیر جمهوري نظام کې په دوه زره یولسم کې پيل شوې چې بیا د جګړو له امله یې کله چارې مخته تللي، کله ځنډیدلې او اوس یې کارونه بشپړ شول.

د طالبانو حکومت او د قرغزستان حکومت اقتصادي او د سوداګریزې همکارۍ دوه اړخیزه موافقه لاسلیک کړې.

د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت او د قرغزستان جمهوریت د اقتصاد او سوداګرۍ وزارت ترمنځ دا موافقه د قرغزستان پلازمینې بشکیک ته د دغه وزارت د سرپرست وزیر نورالدین عزیزي په مشرۍ پلاوي د سفر په جریان کې وشوه.

د راپورونو له مخې د دوه اړخیزې سوداګرۍ د تسهیل تر څنګ قرغزستان ژمنه کړې چې سوداګریزې ویزې به اسانه کړي، بانکي اړیکې به ښه کړي او د افغان سوداګرو لپاره به د ترانسپورت لارې اسانه کړي.

مخکې تر دې قرغزستان سږ کال طالبان د ترهګرو سازمانونو له لیست څخه لرې کړل.

د دې تر څنګ په منځنۍ اسیا هیوادونو کې ترکمنستان له افغانستان سره د ګازو د پایپ لاین پر یوه لویه پروژه کار بیا پیل کړی دی او ازبکستان په اګست میاشت کې له کابل سره د 2.5 ملیارد ډالرو په ارزښت د همکارۍ تړونونه لاسلیک کړي دي.