په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر په افغانستان کې د کورنیو بې ځایه شویو د وضعیت په اړه خبرداری ورکړی دی.

په افغانستان کې د جنګ جګړو له امله د بې ځایه شویو کورنیو په اړه د ملګرو ملتونو جدي اندېښنه.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر "اوچا" دغه کورنیو ته د جدي مرستو د رسولو غوښتنه کوي.

د افغانستان د بشر حقونو خپلواک کمیسیون هم د هوا په سړېدو سره د بې ځایه شویو کورنیو د میرمنو او ماشومانو وضعیت اندېښمن کړی دی.

د دغه کمیسیون د رسنیو د برخې مسول ذبیح الله فرهنګ ازادي راډيو ته وویل: " موږ د بې ځایه شویو کورنیو د وضعیت په اړه اندېښمن یو، دغه کورنۍ له زیاتو فرصتونو نه بې برخې کیږي، د ژوند د تېرولو لپاره ځای نه لري، د دغه کورنیو د ماشومانو د زده کړې، خوراکي مواد، چاپیریالي ستونزې او د دوی مصونیت اندېښمونکې دي، له حکومته مو په دې برخه کې د جدې مرستو غوښتنه ده."

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر د راپور پربسټ په روان 2019 میلادي کال کې په دې هيواد کې د جنګ جګړو له امله له 375800 کسانو نه ډېر د خپلو مېنو پرېښودو ته اړ شوي چې په روان ژمي کې د ژوند تېرولو په هدف لومړنیو مرستو ته اړتیا لري.

د جګړې ترڅنګ وچکالي بل هغه عامل دی چې له دې شمېر بې ځایه شویو نږدې 245000 کسانو یې له امله خپلې اصلي مېنې پرېښې دي.

د دغه راپور پر بنسټ له دې شمېر څخه 75000 کسان یوازې د هيواد د لوېدیځې څنډې په کمپونو کې ژوند کوي چې بېرته لا خپلو سیمو ته نه دي ستانه شوي.

د دې ترڅنګ له ګاونډیو هيوادونو ایران او پاکستان نه د نږدې 500 زره افغانانو بېرته ستندېدل هغه څه دي چې د بشر حقونو د کمیسیون او د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر يې اندېښمن کړی دی.

په دغه راپور کې دغه شان راغلي، چې افغانستان ته د بهرنیو هيوادونو نه د راستنېدونکو کسانو او هغه پناه غوښتونکو شمېر چې د روان میلادي کال په ترڅ کې له ترکیې نه راویستل شوي هم د زیاتېدو په حال کې دي.

په ورته وخت کې د افغانستان د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت ویاند عبدالباسط انصاري وايي، د کورنیو بې ځایه شویو او د بېرته راستنېدونکو لپاره د ژوند لومړنۍ اړتیاوې په نظر کې نیول شوي دي.

هغه زیاته کړه: "د کورنیو بې ځایه شویو او بېرته راستنېدونکو لپاره چې شمېر يې ۹۵۰۰۰ کسانو ته رسیږي، د خوراکي موادو، د سونګ توکو، او د نورو ژمنیو اړتیاوو مرستې کیږي، دا زموږ د تیاریو له جملې نه دي، له دې شمېر کسانو نه دولس زره او سل کورنیو سره د دې وزارت مرستې شوي دي، او له نورو سره د مرستو په هدف اروپايي ټولنه او نور نړیوال مرسته کوونکي بنسټونه له موږ سره همکاري کوي."

د ژمي د موسم په رارسېدو سره د کورنیو بې ځایه شویو او بېرته راستنو شویو بې سرپنا کډوالو ژوند سخت شوی او بېلابېلې ناروغۍ د دغه کورنیو ماشومان او میرمنې ګواښي.

له زده کړو نه د دغه کورنیو د ماشومانو پاتې کېدل بله هغه ستونزه ده چې د افغانستان د بشر د حقونو کمیسیون ورته اشاره کوي او په دې برخه کې د حوکمت دعاجلې پاملرنې غوښتونکی دی.

تاجکستان د کونړ له زلزله ځپلو سره څه باندې درې زره ټنه بشري مرسته کړې ده.

د ازادۍ راډيو تاجکستاني څانګې لیکلي چې په دغو مرستو کې چې نن یې کاروان افغانستان خواته روان شوی، اوړه، غوړي، بوره، کمپلې، خیمې او نور لومړني مواد شامل دي.

له زلزله ځپلو سره د چین، قطر او هند په ګډون ګڼ شمیر هېوادونو د لومړنیو موادو او د بریتانیا، جنوبي کوریا او استرالیا په ګډون یوشمیر نورو نقدي مرسته کړې ده.

زلزله ځپلي وایي، لومړنۍ مرستې ور رسیدلي، خو په خبره یې دا لنډمهاله دي او د دایمي ملاتړ لپاره یې باید بیرته سرپناوې او د ژوند امکانات ورته برابر شي.

د ملګرو ملتونو پراختیایي پروګرام ویلي، د زلزله ځپلو د لنډمهالي او اوږدمهاله ملاتړ لپاره شاوخوا ۸ میلیونه ډالرو ته اړتیا لري.

په ملګرو ملتونو کې د افغانستان د دایمۍ استازولۍ سرپرست نصیر احمد فایق یوځل بیا د طالبانو له خوا د ده په ټکو " د پخوانیو پوځیانو د نیولو، شکنجې او وژلو" پر دوام نیوکه کړې ده.

فایق نن دوشنبه ( د سنبلې ۱۷مه) پر خپله ایکس پاڼه/ پخواني ټویټر لیکلي " مستند راپورونه شته چې ښيي له ګاونډیو هېوادونو اخراج شوي پخواني پوځیان افغانستان کې په هدفي ډول وژل شوي".

د فایق په خبره دا د بشریت ضد جنایت دی او عاملان یې باید ځواب ویونکي اوسي.

فایق د بي بي سي هغه راپور ته هم اشاره کړې چې د دوو سرچینو په حواله یې لیکلي، د طالبانو استخباراتو د پخواني جمهوري نظام دوه لوړپوړي قومندانان نیولي دي.

د دغه راپور له مخې نیول شوي قومندانان یو فرید سیدخیلي دی چې پخواني حکومت کې د بغلان د پامیر قل اردو د دریمې لوا قومندان و او بل هم پرویز سیدخیلي دی چې د همدې لوا د پلي کنډک مشر و.
دغه کسان د کابل په ۱۱مه او ۴مه حوزه کې نیول شوي دي.

فرید سیدخیلي وروستیو کې له ایران او پرویز سیدخیلي له پاکستانه افغانستان ته ډیپورت شوي دي.
د طالبانو د حکومت سرچینو تراوسه د دغه خبر د تایید یا رد په اړه په رسمي ډول څه نه دي ویلي.

ټاکل شوې ده چې د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله سبا، سې شنبه، د سپتمبر په ۹مه، د هانګ کانګ لوبډلې پر وړاندې د اسیا شل اوریزه کرکټ جام لومړۍ لوبه وکړي.

دا سیالۍ به د متحده عربي اماراتو په کوربه توب ترسره شي.

د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله به په ب ګروپ کې له هانګ کانګ، بنګله دیش او سریلانکا سره لوبې کوي.

د هند، پاکستان، متحده عربي اماراتو او عمان د کرکټ ملي لوبډلې به په الف ګروپ کې لوبې وکړي.

د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله پرون یکشنبې د اسیا جام په درشل کې د درې اړخیزې سیالۍ په وروستۍ لوبه کې له پاکستان څخه د ۷۵ منډو په توپیر له ماتې سره مخ شو .

دغه لوبې دافغانستان ، پاکستان او کوربه هیواد متحدوعربي اماراتو ترمینځ وشوې.

د افغانستان لپاره د امریکا د متحده ایالاتو شارژدافیر ډان براون وايي چې د ولسمشر ډونالډ ټرمپ نوی اجرایوي فرمان د بهرنیو هیوادونو د بی دلیله توقیف څخه د امریکایي اتباعو د ساتنې لپاره یو بې ساري اقدام دی.

هغه د سپتمبر په ۷مه، د یکشنبې په ورځ په ایکسپاڼه کې په یوه پیغام کې خبرداری ورکړ چې دا ډول توقیفونه به سختې پایلې ولري.

ښاغلي بروان د طالبانو د نوم اخیستلو پرته، لیکلي چې دا فرمان یو واضح پیغام رسوي چې که تاسو هڅه وکړئ چې یو امریکایی تبعه د معاملې کولو لپاره د وسیلې په توګه وکاروئ، نو تاسو به له سختو پایلو سره مخ شئ.

د متحده ایالاتو ولسمشر ډونالډ ټرمپ د جمعې په ورځ یو نوی اجرایوي فرمان لاسلیک کړ چې د بهرنیو چارو وزارت ته اجازه ورکوي چې هغه هیوادونه تور لیست کی شامل کړي چې په ناحقه امریکایی اتباع توقیف کوي.

تر دې مخکې ، د ټرمپ ادارې د طالبانو لخوا د نیول شوي افغان-امریکایی تبعه محمود شاه حبیبي د خوشې کولو غوښتنه کړې.

خو د طالبانو حکومت د ښاغلي حبیبي نیول چې پخواني نظام کې د افغانستان د ملکي هوايي چلند ادارې مشر و، رد کړي او ویلي یې دي چې د هغه د ځای په اړه هیڅ معلومات نلري. د ټرمپ ادارې د حبیبي د موندلو لپاره پنځه میلیونه ډالر جایزه هم اعلان کړې.

د پاکستان کریکټ بورد وایي، په نومبر میاشت کې د پاکستان، افغانستان او سریلانکا د درې اړخیزې شل اوریزې لوبلړۍ کوربتوب کوي.

د پاکستان د کریکټ بورد د مشرتابه غړي سمیر احمد نن یکشنبه ویلي چې د دغې لوبلړۍ هدف د راتلونکي کال شل اوریز نړیوال جام ته چمتوالی او د مینه والو خوشحالول دي.

دغه تورنمنت د نومبر په ۱۷مه په راولپنډۍ کې د افغانستان او پاکستان په لوبې پيلیږي او ۱۳ ورځې دوام کوي.

که څه هم افغان لوبډلې د پاکستان په کوربتوب پنځه یو ورځنۍ لوبې کړي، خو دا یې لومړی ځل دی چې شل اوریزو لوبو ته ورځي.

د افغانستان کریکټ بورد هم په دغې لوبلړۍ کې د خپلې لوبډلې ګډون تایید کړی دی.

د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله د شل اووریز کرکټ د درې اړخیزې لوبلړۍ په فاینل کې نن له پاکستان سره مخامخ کېږي.

دا لوبه د کابل په وخت د ماښام په اوه نیمو بجو د شارجي د کرکټ په لوبغالي کې په پام کې ده. ملي لوبډلې له پاکستان او متحده عربي اماراتو سره د لوبلړۍ د ګروپي دور وروستۍ سیالي تېره جمعه له متحده عربي اماراتو څخه وګټله او له پاکستان سره فاینل ته ووتله.

په دې لوبه کې ابراهیم ځدراڼ کپټاني وکړه ځکه کپټان راشدخان او محمد نبي، فضل الحق فاروقي، مجیب الرحمن او صدیق الله اتل ونه لوبېدل او پر ځای یې ځینې نوي لوبغاړي اخیستل شوي وو، خو تمه ده چې په نننۍ لوبه کې به د افغان لوبډلې کپټان او نور مخکښ غړي لوبغاړي شامل وي.

جرمني وايي، د طالبانو حکومت ته یې د هغو افغانانو د منلو په بدل کې پیسې نه دي ورکړي چې له دې هېواده ایستل شوي دي.

د جرمني د کورنیو چارو وزارت یوه ویاند دا څرګندونې پرون (د وږي ۱۵) د یوه کیڼپالي ګوند د هغو تورونو په ځواب کې وکړې چې ویلي یې و، د جرمني حکومت طالبانو ته یوه اندازه پیسې ورکړي څو هغه ۸۱ تنه افغانان ومني چې په جرمونو کې د ښکېلتیا له کبله افغانستان ته ایستل شوي وو.

جرمني چارواکو ویلي دي چې دې کسانو په وژنو، جنسي تېریو، تاوتریخوالي او د مخدرو موادو په اړوندو جرمونو کې لاس درلود.

د جرمني حکومت وايي چې په تېره جولای میاشت کې افغانستان ته د دې تورنو په استولو کې د قطر دولت مرسته کړې وه او هېچا ته پسې نه دي ورکړل شوي، خو حکومت د موضوع د محرمیت له وجې په دې اړه نور جزییات نه دي ورکړي.

د هېواد د هواپېژندنې ادارې نن او سبا د هېواد د سیندیزو حوزو په ځینو سیمو کې د اوبو د کچې د لوړېدو او د سېلونو د راوتلو اټکل کړی.

د طالبانو د حکومت د اوبو او انرژۍ وزارت په یوه بیان کې وايي، د وږي له ۱۶ څخه تر ۱۷ نېټې پورې په خوست، پکتیا، لوګر، ننګرهار، کونړ او نورستان کې د ورښتونو له کبله د سېلونو د راوتلو او د اوبو د کچې د لوړېدو احتمال شته.

په بیان کې له هغو خلکو چې سیندونو ته نژدې اوسېږي غوښتنه شوې چې له ګواښ څخه ځانونه خبر کړي او د لوړو سیمو اوسېدونکو ته سپارښتنه شوې چې د سېلونو د راوتلو په صورت کې د ټیټو سیمو اوسېدونکو ته خبر ورکړي.

سرچینې وايي چې په افغانستان کې له مرګونې زلزلې نژدې یوه اونۍ وروسته هم معلومه نه ده چې امریکا به د دې زلزلې له زیانمنو سره مرسته وکړي که نه.

د امریکا د بهرنیوچارو وزارت یوازې پر ایکس شبکې په یوه بیان کې د افغانستان د ختیځ له زلزله ځپلو سره خواخوږي ښودلې؛ خو سرچینو رویټرز خبري آژانس ته ویلي دي چې پرون جمعه (د وږي ۱۴مه) دې وزارت هغه اعلامیه تایید نه کړه چې له افغانستان سره د بشري مرستو د اړتیا یادونه پکې شوې وه، ځکه که یې دا یادونه کړې وای بیا یې نو باید بشري مرستې هم استولې وای.

د بهرنیوچارو وزارت پخوانیو جګپوړو چارواکو او یوې بلې سرچینې رویټرز ته دا خبره تایید کړې ده.

په کونړ او ننګرهار او شاوخوا سیمو کې د یکشنبې ورځې له درنې زلزلې وروسته یوازې څو هېوادونو له افغانستان سره د بشري مرستو خبر ورکړ؛ برتانیا د یو میلیون پونډو او اسټرالیا او جنوبي کوریا هر یوه یو میلیون ډالر مرستې وکړې خو متحدوایالتونو چې پخوا د افغانستان تر ټولو لوی مرستندوی هېواد و، د هېڅ راز مالي مرستې ژمنه نه ده کړې.

ټاکل شوې چې د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله د شل اووریز کرکټ د درې اړخیزې لړۍ په فاینل لوبه کې سبا له پاکستان سره مخامخ شي.

دا لوبه د کابل په وخت د ماښام په اوه نیمو بجو د شارجي د کرکټ په لوبغالي کې ترسره کېږي. ملي لوبډلې له پاکستان او متحده عربي اماراتو سره د دې لوبلړۍ د ګروپي پړاو وروستۍ سیالي پرون له متحده عربي اماراتو څخه وګټله.

افغان لوبډلې په پوره شلو اوورونو کې د ۱۷۱ منډو هدف ټاکلی و. د اماراتو لوبډلې هدف ته د رسېدو په تکل تر پایه هڅه وکړه خو ونه توانېده او بالاخره یې لوبه د څلورو منډو په توپیر وبایلله.

په بیګانۍ لوبه کې ابراهیم ځدراڼ کپټاني وکړه ځکه کپټان راشدخان او محمد نبي، فضل الحق فاروقي، مجیب الرحمن او صدیق الله اتل ونه لوبېدل او پر ځای یې ځینې نوي لوبغاړي اخیستل شوي وو.