د امریکا د متحدو ایالاتونو د بهرنیو چارو وزیر مایک پامپیو وایي، د سعودي عربستان له پاچا سلمان سره یې نن په جده کې په سیمه کې د زیات شوي کړکېچ په اړه خبرې وکړې.

پامپیو دغه راز وویل چې د هُرمز تنګي د امنیت د ښه کېدو پر اړتیا یې هم خبرې وکړې.

پامپیو منځني ختیځ ته د سفر په ترڅ کې نن د دوشنبې په ورځ سهار جدې ته ورسېد چې د ایران پر وړاندې یو نړیوال ائتلاف جوړ کړي.

پامپیو په‌دې سفر کې متحده عربي اماراتو ته هم ځي.

هغه تر سفر مخکې پرون د یکشنبې په ورځ په واشنګټن کې خبریالانو ته وویل چې په سیمه کې د متحدو ایالاتونو له دواړو عربي سُني متحدانو سره به پر دې خبرې وکړي چې په څه ډول دا مسئله یقیني کولای شي چې موږ ټول سټراتیژیک متحدین یو او په څه ډول یو نړیوال ائتلاف جوړولی شو، یوازې د خلیج هېوادونو په سطحه نه، بلکې د اسیا او اروپا په کچه یو ائتلاف چې په نړۍ کې د ترهګرۍ د ستر ملاتړي په وړاندې ودریږي.

پامپیو دغه راز د ولسمشر ډونالډ ټرمپ خبره تکرار کړه او ویې ویل چې واشنګټن له تهران سره له قید او شرط پرته خبرو ته تیار دی، څو د دوی ترمنځ چې اوږده دښمني روانه ده، دغه راولاړ شوی کړکیچ کم کړي.

دوو امریکايي سناتورانو د افغانانو لپاره د موقتي خوندیتوب وضعیت لغوه کول "یو تاریخي خیانت" بللی دی.

جین شاهین او لیزا مورکاوسکي، چې د امریکا د سنا مجلس غړې دي، د دې هېواد د بهرنیو چارو او کورني امنیت وزیرانو ته په یو لیک کې لیکلي چې د افغانانو لپاره د موقتي خوندیتوب وضعیت لغوه کېدل، د زرګونو افغانانو ژوند له خطر سره مخامخ کوي، په ځانګړې توګه د هغو افغانانو چې د امریکا تر څنګ ولاړ وو.

د دغو سناتورانو په وینا، په افغانستان کې د وضعیت د خرابوالي په پام کې نیولو سره، د هغو افغانانو لپاره چې اوس په امریکا کې ژوند کوي، د موقتي خوندیتوب وضعیت لغوه کول هغوی د طالبانو تر واک لاندې افغانستان کې د حقیقي ګواښ، ځورونې، تاوتریخوالي او حتی مرګ له خطر سره مخامخ کوي.

دا څرګندونې په داسې حال کې کېږي چې د امریکا د کورني امنیت وزارت شاوخوا درې اونۍ وړاندې اعلان وکړ چې د افغان کډوالو لپاره د موقتي خوندیتوب وضعیت (TPS) پروګرام به د مې میاشتې په ۲۰مه پای ته ورسېږي، او لغوه کېدل به یې د جولای له ۱۲مې عملي شي.

د TPS یا موقتي خوندیتوب وضعیت پروګرام د هغو بهرنیو وګړو لپاره ده چې د جګړو، طبیعي پېښو یا نورو "غیرعادي" شرایطو له امله نشي کولای خپل هېواد ته ستانه شي.

د "افغان ایوک" په نوم د یوې امریکايي ادارې د معلوماتو له مخې، دا مهال نږدې ۱۱ زره افغانان په امریکا کې له دې موقتي خوندیتوب څخه برخمن دي.

"له تنباکو پرته " نړیوالې ورځې په مناسبت په افغانستان کې ددې سازمان د څانګې مشر ډاکټر اډوین سنیزا سالواډور ویلي، افغانستان کې په ځانګړې توګه د تنکیو ځوانانو ترمنځ د تنباکو کارول له یوې ورځې بلې ته زیاتیږي چې نوموړې ترې د ځوانانو پر ساتنه ټینګار کړی دی.

بلخوا د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونه وايي، په افغانستان کې د تولید ترڅنګ، تمباکو له یو شمېر نورو هېوادونو نه هم واردېږي.
د دې خونې د مدیره پلاوي غړي، خان جان الکوزي ازادي راډیو ته وویل:

"تېر کال، له ایران، پاکستان او سعودي عربستان څخه شاوخوا یو نیم زره ټُنه د یو نیم میلیون ډالرو په ارزښت تنباکو وارد شوي وو. په افغانستان کې د تنباکو مصرف کم دی، نو واردات هم کم دي، او سربېره پردې، دا د افغانستان په ختیځو ولایتونو کې هم تولیدېږي."

د روږدیتوب د برخې یو شمېر متخصص ډاکتران د تمباکو کارول روغتیا ته زیان‌رسونکي بولي او ټینګار کوي چې استعمال یې ان د مړینې لامل کېدای شي.

روغتیا نړیوال سازمان اټکل کوي چې دا مهال په ټوله نړۍ کې تر یو میلیارد زیات کسان سګریټ څکوي او نږدې ۳۵۰ میلیونه نور له لوګی پرته تنباکو کاروي.

یاد سازمان دا ورځ په ۱۹۸۷ میلادي کال کې د "د تنباکو پرته نړیوالې ورځې" په توګه ونوموله، چې موخه یې د تنباکو اعتیاد او د کارونې منفي اغیزو ته د خلکو پام اړول دي.

د اسلامي دولت ډلې (داعش) د سوریې په جنوب کې د دوو بریدونو مسوولیت په غاړه واخیست، چې یو یې د نوي دولت د پوځ پر ځواکونو شوی دی.

دا لومړی ځل دی چې د بشار اسد د حکومت تر نسکورېدو وروسته، داعش ډله د دې هېواد د نوي پوځ پر ځواکونو برید کوي.

دغه ډله وایي چې دا برید د پنجشنبې په ورځ، د مې په ۲۲مه، د سویدا ولایت په الصفا سیمه کې شوی دی.

داعش په یو جلا بیان کې ادعا کړې چې په همدې اوونۍ کې یې بل بمي برید د سوریې د ازاد پوځ پر غړو کړی چې د امریکا له ملاتړه برخمن ځواکونه دي. د داعش په وینا، په دې برید کې یو ملېشه وژل شوی او درې نور ټپیان شوي دي.

د سوریې حکومت په دې اړه څه نه دي ویلي او د سوریې د ازاد پوځ ویاند هم په دې اړه کومه تبصره نه ده کړې.

ساینسپوهان وایي چې شاوخوا څلور میلیارده انسانان، چې د نړۍ نیمایي نفوس جوړوي، د تېر کال له مې میاشتې څخه تر سږ کال پورې لږ تر لږه یوه میاشت زیات له شدیدې ګرمۍ سره مخامخ شوي، چې د دوی په وینا دا ګرمي د بشري فعالیتونو له امله د اقلیمي بدلون پایله ده.

په هغه راپور کې چې د جمعې په ورځ (۹ جوزا) خپور شو، راغلي: «که څه هم سېلونه او طوفانونه اکثره سرلیکونه جوړوي، خو ګرمي په حقیقت کې تر ټولو وژونکې اقلیمي پدیده ده.»

په همدې حال کې د ګرمۍ له کبله د زیات شمېر مړینو راپور، نه ورکول کېږي یا په ناسم ډول دا ډول مړینې د زړه د ناروغۍ او یا د پښتورګو د ناروغۍ په څېر علتونو ته منسوب کېږي.

ساینسپوهانو له تایید شويو علمي لارو کار اخیستی، تر څو وارزوي چې اقلیمي بدلون څنګه د شدیدې ګرمۍ په پېښو کې د حرارت په زیاتوالي اغېز کړی او دې پېښو له اقلیمي بدلون پرته څومره امکان درلود. د دوی د دې ارزونې نتیجه دا شوه چې په نژدې ټولو هېوادونو کې د شدیدې ګرمۍ د ورځو شمېر لږ تر لږه دوه برابره شوی دی.

د کارابین ټاپوګان له هغو سیمو څخه دي چې له دې اضافي ګرمۍ ډېر اغېزمن شوي. د بېلګې په توګه، پورتوریکو په دې موده کې ۱۶۱ ورځې شدیده ګرمي تجربه کړې، حال دا چې که اقلیمي بدلون نه وای، هلته یوازې د ۴۸ ورځو شدیدې ګرمۍ تمه کېده.

په هغه اعلامیه کې د طالبانو د حکومت د ریس الوزا ملا محمد حسن اخند له خوا خپره شوې په غزه کې د اسرایلو بریدونو کې د ښځو او ماشومانو په شمول د ولسي وګړو مرګژوبله غندل شوې او په کې د بشري مرستو د لارو د تړل کیدو او د ټپیانو او وژل شویو کسان په انتقال د خنډونو یادونه شوې او زیاتوي چې دغلته "هره ورځ خطرناکې او غیرمتوازنه وسلې کارول کېږي."

طالبانو له ټولو هېوادونو غوښتي چې د غزې بشري ناورین د پای ته رسیدلو لپاره «مثبت او عاجل اقدامات» وکړي.

اعلامیه پر داسې مهال خپرېږي چې پر غزه د اسراییلو بریدونو دوام او دغلته د رامنځ ته شویو بشري ناورین په اړه د ملګرو ملتونو په شمول نړیوالو بنسټونو هم اندیښنې ښودلې دي.

اسرایل پر غزه دا بریدونه د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر پر ۷مه وروسته له هغه پیل کړل چې حماس پر اسراییل یو ناڅاپي برید وکړ، چې د اسرایل د چارواکو په وینا په ترڅ کې یې شاوخوا ۱٬۲۰۰ کسان ووژل شول او ۲۵۰ نور یرغمل شول.

د غزې چارواکي وایي، له هماغې نېټې تر دې دمه پر غزه د اسرایلو په بریدو کې تر ۵۴ زرو زیات فلسطینیان وژل شوي، چې ډېری یې ښځې او ماشومان دي.

اسراییل وایي، تر هغه به جګړه ونه دروي څو چې ټول یرغمل شوي کسان خوشې او حماس بې وسلې نه شي.

امریکا او اروپايي ټولنه حماس د ترهګرې ډلې په توګه پېژني.

اسوشیتد پریس اژانس د کشمیر د پولیسو د مشر عبدالجبار په وینا خبر ورکړ چې د راولاکوټ په سیمه کې دا عملیات ترسره شول. د کشمیر دا سیمه نیمه د هند تر واک لاندې ده او نیمه د پاکستان تر ادارې لاندې ده.

د پولیسو مشر عبدالجبار زیاته کړه چې وژل شوي وسله وال د پاکستان د تحریک طالبان غړي و چې د افغان طالبانو متحدین دي.

ښاغلي جبار تور ولګاوه چې (ټي ټي پي) د هند د ګټو لپاره په سیمه کې هڅې کوي او دې ډلې غوښتل هلته د راتلونکو بریدونو لپاره اډه جوړه کړي خو پولیسو د دې ډلې د اډې د جوړیدو هڅه شنډه کړه.

تر اوسه هند د دې پیښې په تړاو څه نه دي ویلي.

عباس عراقچي پرون په ایکسپاڼه کې ولیکل چې رسنۍ په لنډ وخت کې د ایران او امریکا ترمنځ د یوې هوکړې اټکلونه کوي خو دی ډاډه نه دی چې خبرې دې پړاو ته رسیدلې دي.

ښاغلي عراقچي زیاته کړه چې ایران د یوې دیپلوماتیکي حل لارې غوښتونکی دی چې د ټولو خواوو ګټې پکې خوندې شي خو دې مرحلې ته د رسیدو لپاره اړتیا ده چې پر ایران ټول لګیدلي بندیزونه لرې شي او د ایران اټومي حقونه د یورانیم د غني کولو په شمول خوندې شي.

تر دې څرګندونو مخکې سي این این تلویزیون راپور ورکړی و چې د ایران د اټومي پروګرام په اړه به په نږدې راتلونکې کې د واشنګتن او تهران ترمنځ موافقه وشي.

د امریکا او ایران ترمنځ د ایران د اټومي تاسیساتو په اړه پنځم پړاو خبرې د مې په درویشتمه د عمان په منځګړیتوب وشوې.

په داسې حال کې چې د اسراییل پوځ په غزه کې عملیاتو ته شدت ورکړی، حماس سختدریځې ډلې د چهارشنبې په ورځ اعلان وکړ چې د یوه دایمي اوربند له چوکاټ سره یې موافقه کړې ده؛ ویل کېږي چې دا طرحه د امریکا د ځانګړي استازي، ستیف ویتکاف، په منځګړیتوب جوړه شوې ده.

حماس د امریکا او اروپايي ټولنې له‌خوا ترهګره ډله ګڼل کېږي.

د اسراییلي ورځپاڼې «جروسلم پوست» د چهارشنبې د ورځې د راپور له مخې، حماس په یوه بیان کې ویلي چې دغه توافق «د لسو اسراییلي یرغملو د خوشي کېدو او د ځینو جسدونو د سپارلو» په بدل کې «د یو شمېر موافقه‌شویو فلسطیني بنديانو» پر تبادله ولاړ دی او د منځګړو هېوادونو په تضمین عملي کېږي.

په دې بیان کې همداراز ویل شوي چې «دا توافق کولی شي د یوه دایمي اوربند، د اشغالګرو ځواکونو د بشپړه وتلو، د بشري مرستو د بهیر د پیل او د غزې د چارو د تنظیم لپاره د یوې مسلکي کمېټې د جوړېدو سبب شي.»

هممهاله، د اسراییل صدراعظم بنیامین نتانیاهو د چهارشنبې په ورځ د خپل هیواد په پارلمان (کنست) کې وویل چې د حماس د غزې څانګې مشر او د یحیی سنوار کوچنی ورور، محمد سنوار، «له منځه وړل شوی دی.»

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ ویلي چې تېره اوونۍ یې د اسرائیل صدراعظم بنیامین نتانیاهو ته په ټیلیفوني خبرو کې په زغرده وویل چې په اوسني وضعیت کې پر ایران برید مناسب اقدام نه‌ دی.

ټرمپ په عین حال کې وویل چې نتانیاهو ته یې خبرداری نه دی ورکړی، بلکې له خپل دریځه یې نوموړی خبر کړی دی.

نوموړي د چهارشنبې په ورځ (د غبرګولي ۷مه) په سپینه ماڼۍ کې له خبریالانو سره په خبرو کې وویل

چې ده نتانیاهو ته وویل فکر نه ‌کوي چې دا دې مناسب وخت وي. ځکه چې دا مهال امریکا له ایرانیانو سره په خبرو بوخته ده، او خبرې تر دې دمه ډېرې ښې روانې دي.

د امریکا ولسمشر زیاته کړه، که له ایران سره یوې قوي موافقې ته ورسیږي – بیا اړتیا نه‌ پېښېږي چې برید وشي.

له بلې خوا اسوشیتید پریس خبري اژانس وايي چې ډونالډ ټرمپ د چهارشنبې په ورځ وویل چې له ایران سره موافقه ممکن په یوې یا دوو اوونیو کې وشي.

د اسراییل صدراعظم په دې اړه تراوسه پورې د خبري اژانسونو پوښتنو ته ځواب نه دی ویلی.

د اسراییل صدراعمظم بنیامین نتنیاهو د چهارشنبې په ورځ (د می ۲۸مه) وویل چې د حماس مشر، محمد سنوار، چې د دوی یو له خورا مطلوبو کسانو څخه و او د حماس ډلې د وژل شوي مشر، یحیی سنوار کشر ورور دی، له منځه وړل شوی دی.

محمد سنوار د روانې میاشتې په پیل کې د غزې په جنوب کې په یوه روغتون کې د اسراییلو د برید هدف ګرځېدلی او نتنیاهو د می په ۲۱مه وویل چې احتمال شته دی وژل شوی وي.

حماس لا تر اوسه د سنوار مړینه نه ده تایید کړې. امریکا او اروپايي ټولنه حماس ډله د تروریستي سازمان په توګه پېژني.

سنوار تیر کال وروسته له هغه چې اسراییلو د هغه ورور یحیی په جګړه کې وواژه، د حماس فلسطیني وسله والې ډلې لوړې رتبې ته پورته شو.

یحیی سنوار د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر په میاشت کې پر اسراییل د لوی برید پلان جوړ کړی و چې په نتیجه کې یې جګړه پیل شوه، او وروسته د اسراییلو لخوا په ایران کې د حماس پر مخکیني مشر اسماعیل هنیه تر حملې وروسته، د دې ډلې عمومي مشر وټاکل شو.