په افغانستان کې د ملګروملتونو مرستندوی ماموریت- یوناما د نجونو او ښځو له حقونو نیولې تر ملکي تلفاتو، اعدامونو او بدني مجازاتو پورې په افغانستان کې د بشري حقونو د وضعیت په اړه اندېښنه ښودلې ده.

یوناما په دې تازه راپور کې، چې د ۲۰۲۴ کال د اکتوبر او ډسمبر میاشتو ترمنځ موده رانغاړي ویلي چې د دې درې میاشتني راپور د جوړېدو په اوږدو کې واکمنو طالبانو پر ښځو او نجونو محدودیتونه زیات کړل، د طبي علومو په موسسو کې یې د ښځو پر تعلیم بندیز ولګاوه او د امربالمعروف د قانون تطبیق ته یې چې د یوناما په وینا د ښځو او نجونو اساسي آزادۍ زیانمنوي دوام ورکړ.

د راپور له مخې د ۲۰۲۴ کال د پای په دریو میاشتو کې د ښځو او نجونو پر وړاندې د ناموسي وژنو او د کم عمره نجونو د جبري ودونو په ګډون د جنسیت پربنسټ تشدد دوام درلود.

په راپور کې دا یادونه هم شوې چې په دې ترڅ کې د اسلامي دولت ډلې د خراسان څانګې، د ملي مقاومت جبهې او نورو وسله والو ډلو په حملو کې ملکي وګړو ته هم زیان اوښتی دی.

یوناما په خپل راپور کې د دې دریو میاشتو په ترڅ کې پر رسنیو د فشار د زیاتولو لپاره د طالبانو اقدامات هم یاد کړي او ویلي یې دي چې د طالبانو د امربالمعروف او نهی عن المنکر قانون ډېرې رسنۍ اغېزمنې کړې دي.

طالبان د ۲۰۲۱ کال په اګست میاشت کې پر افغانستان له واکمنېدو وروسته د ملګروملتونو او د بشري حقونو د ډلو له پرله پسې انتقادونه سره مخامخ دي خو په چلند کې یې تراوسه هېڅ بدلون نه دی راغلی.

چین ویلي دي چې د پسونو او وزو د تڼاکو د ساري ناروغیو د مخنیوي لپاره یې له افغانستان، پاکستان، فلسطین، نیپال او بنګلدېش څخه د پسونو او وزو او د دې دوو څاریو د غوښې واردول بند کړي دي.

دا بندیز داسې مهال اعلانېږي چې د روغتیا نړیوال سازمان په بېلابېلو هېوادونو کې د ځینو ساري ناروغیو د خپراوي خبرې ورکړ او ورپسې د چین د ګمرکونو عمومي ادارې د جنوري په ۲۱مه په دې اړه یولړ بیانونه خپاره کړل.

د دې بیانونو له مخې چین د غوښې له لویو تولیدوونکو هېوادو لکه غنا، قطر، سومالیا، کانګو، نایجریا، مصر، بلغایا او نورو هېوادونو څخه د غوښې او له جرمني څخه د خنځیر او د خنځیر د غوښې پر وارداتو هم بندیز لګولی.

باختر خبري آژانس چې طالبان یې اداره کوي، د روغتیا وزارت د سرچینو له قوله خبر ورکړی چې دا درې ورځنی کمپاین په پلازمېنه کابل او ننګرهار، لغمان، کونړ، نورستان، کندهار، هلمند، زابل، روزګان، پکتیا، پکتیکا، خوست، غزني، بغلان، هرات او بادغیس ولایتونو کې روان دی.

د طالبانو د حکومت د روغتیا وزارت مخکې ویلي و، چې د دې کمپاین په ترڅ کې له پنځو کلونو کم عمره شاوخوا شپږ میلیون ماشومانو ته د پولیو د واکسین څاڅکي ورکړل شي.

د افغاني سرې میاشتې ټولنه وایي چې ۳۱ زړه سوري ناروغ ماشومان یې د کابل شپږو روغتونونو ته د درملنې لپاره ورپېژندلي دي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې دغې ادارې د یکشنبې په ورځ د دلوې په ۷ نېټه په خپله ایکس پاڼه (پخواني ټویټر) لیکلي چې د دغو ماشومانو ددرملنې او جراحۍ لګښت به د افغاني سرې میاشتې ټولنې لخوا برابرېږي.

وړاندې یادې ادارې په جدي میاشت کې هم د زړه سوري ۱۸ ناروغ ماشومان هم په کابل کز د درملنې لپاره څلور روغتونونو ته معرفي کړي وه.

ټاکل شوې نن دوشنبه د دلوې په ۸ نېټه د افغانستان په ۱۶ ولایتونو کې د پولیو یا د ماشومانو د ګوزڼ ضد واکسین تطبیقولو کمپاین پیل شي.

“له پولیو خلاص افغانستان» په نوم یو بنسټ د یکشنبې په ورځ په خپله ایکس پاڼه لیکلي چې دا کمپاین به په کندهار، هلمند، اروزګان، زابل،پکتیا، پکتیکا، خوست، غزني، ننګرهار، لغمان، کونړ، نورستان، کابل، بغلان، هرات او بادغیس ولایتونو کې ترسره شي.

له څو مودو راهیسې په افغانستان کې د پولیو یا ګوزڼ ضد واکسینو د تطبیقولو کمپاین کور په کور نه ترسره کېږي او ډیری ماشومان په جوماتونوکې دغه واکیسن تر لاسه کوي.

افغانستان او پاکستان د نړۍ دوه هغه هېوادونه دي چې لا هم د پولیو په ختمولو توانېدلي نه دي .

که څه هم په روان میلادي کال کې په افغانستان کې لا د پولیو د کومې نوې مثبتې پېښې د ثبتېدو خبر نه دی ورکړل شوی، خو د روغتیا نړیوالسازمان د شمېرو له مخې، په ۲۰۲۴ زېږدیز کال کې په دغه هېواد د ګوزڼ ۲۵ مثبتې پېښې ثبت شوې دي.

این ویروس نخاع یا رشتۀ مهم عصبی در میان ستون فقرات را هدف قرار می‌دهد و باعث فلج بدن می‌شود.

پولیو ساري او ویروسي ناروغۍ ده چې درملنه نه لري او یوازې د واکسین تطبیق کولای شي ماشومان له دغه ویروسه وساتي.

دا ویروس د انسان د ملا تیر ترمنځ مهمې عصبي رشتې په نښه کوي او د فلج کېدو لامل ګرځي.

د طالبانو د حکومت د صنعت او سوداګرۍ وزارت سرپرست نورالدین عزیزي او د ایران د خصوصي سکټور استازو د افغانستان او ایران تر منځ د سوداګرۍ د کچې لوړولو او نورو مسایلو اړوند خبرې اترې کړې دي.

د طالبانو د حکومت د صنعت او سوداګرۍ وزارت د یکشنبې په ورځ د دلوې په ۷ مه نېټه په یوه خپرې کړې خبرپاڼه کې ویلي چې دواړو لورو له چابهار بندره د اعظمي ګټې اخیستنې، افغانستان د بې کیفیته سوداګریزو توکو او د پولو پر کوچینو بازارونو بحثونه کړي دي.

د خبرپاڼې له مخې، د ایران د خصوصي سکټور استازو په دې لیدنه کې په افغانستان کې د کانوتو، کرنې او صنعت برخو کې پانګونې ته لېواتیاښودلې ده.

د ایران د خصوصي سکټور استازي د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزیر سید عباس عراقچي په مشرۍ د یو لوړپوړي پلاوي په ترکیب کې پرون کابل ته تللي دي.

عراقچي کابل ته د خپل یوه ورځني سفر په ترڅ کې د طالبانو د حکومت له لوړپوړو چارواکو سره پر دوه اړخیزو اړیکو او نورو موضوعاتو خبرېکړي او بیا د ورځې په پای کې د مازدیګر چای لپاره د کابل یو رسټورانت ته تللی وه.

ګلبدین نایب د متحده عربي امارتو شل اوریز نړیوال کرکټ لیګ کې د غوره لوبغاړي جایزه د علي رضا اساهي کورنۍ ته ډالۍ کړه.

ګلبدین نایب ته د غوره لوبغاړي په خاطر ۱۵۰۰ ډالره جایزه ورکړل شوې وه.

ګلبدین نایب چې په نننۍ لوبه کې ۸۰ منډې وکړې او ټیم یې بریا ته ورساوه وویل: «افغانستان د باډي بلډینګ په برخه کې یو مخکښ لوبغاړی له لاسه ورکړ. دا د ټولو لپاره لویه ضایعه ده. که څه هم زما د «نننۍ جایزې» اندازه ډېره کمه ده اما غواړم د علي رضا اساهي کورنۍ ته یې ډالۍ کړم»

علي رضا آساهي د افغانستان او نړۍ په کچه د مخکښانو یا زیات عمر لرونکو لوبغاړو په برخه کې د بدن د ښکلا اتل وو چې تېره اوونۍ یې د زړه د سکتې په خاطر ساه ورکړه او په کابل کې خاورو ته وسپارل شو.

اساهي له بیوزلۍ کړېده. د هغه له کورنۍ سره راشدخان او ځینو نورو ورزشکارانو هم د مرستې اعلان کړی دی.

د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړی استازی محمد صادق وايي چې ګڼو افغان ځوانانو د علامه اقبال سکالرشیپونو لپاره ازموینه ورکړه.

هغه دا خبره په خپله ایکس پاڼه د پاکستان د لوړو زده کړو د تحصیلي بورسیو «علامه اقبال» د ازموینو د پیل په مناسبت کړې ده.

صادق خان ویلي چې افغان محصلانو په دغو ازموینو کې ګډون د هغوی د لوړو زده کړو لېوالتیا څرګندوي.

د علامه اقبال د بورسیو لپاره ازموینې په پېښور او کوټه کې د شنبې په ورځ پیل شوې او نن هم دوام لري.

د پاکستان د حکومت د اعلان سره سم، سږ کال افغان ځوانانو ته په طب، انجینیرۍ، کرهنې او کمپیوټر ساینس څانګو کې ۴،۵۰۰ بورسیې په پام کې نیول شوې دي.

پاکستان داسې وخت د ۲۰۲۵ کال په لور د تحصیلي بورسیو لپاره ازموینې پيل کړې، چې افغانان د پاکستان د ویزو د ترلاسه کولو په برخه کې له ګڼو ستونزو سره مخ دي.

د افغانستان، ازبیکستان، قرغزستان او چین ترمنځ د ریل پټلۍ د څلور اړخیزه اقتصادي دهلیز تړون یو بل کال هم وغځول شو.
د طالبانو د ټولګټو چارو وزارت ویاند اشرف حق شناس په خپله ایکس پاڼه دا خبر ورکړی دی.

حق شناس ویلي چې د یاد ریلي دهلیز له لارې په ۲۰۲۴ کال کې ۴۲۰۰ کانتینره انتقالات ترسره شوي.

هغه هیله څرګنده کړې چې په ۲۰۲۵ کال کې د انتقالاتو کچه نوره هم لوړه شي.

د افغانستان، قرغزستان، چین او ازبیکستان د ریلي دهلیز د تړون د لاسلیک مراسم په ازبکستان کې ترسره شوي.

یاد ریلي دهلیز له چين، قرغزستان او ازبيکستان څخه د حيرتان-مزارشريف اوسپنيزې کرښې سره نښلي.

هیڅ هېواد د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی، خو ازبکستان، قرغزستان او چین له هغو هېوادونو دي چې له طالبانو سره یې نږدې اړیکې ساتلي دي.

د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ تر لوړې وروسته د ډالرو په وړاندې د افغانیو ارزښت په کمېدو دی او په یوه اوونۍ کې یې شپږ افغانۍ ارزښت له لاسه ورکړی.
ډونالډ ټرمپ د امریکا بهرنۍ مرستې بندې کړې، چې ورسره په افغانستان کې خلک او صرافان هم په اندېښنه کې دي.
تر شنبې ناوخته د کابل په شهزاده سرای کې چې د اسعارو د تبادلې اصلي مرکز دی، یو ډالر په ۷۹ افغانیو تبادله کېده.
د ټرمپ تر لوړې اونۍ وړاندې یو ډالر شاوخوا ۷۳ افغانۍ و.
اخوا د طالبانو تر کنټرول لاندې افغانستان بانک د شنبې په ورځ په یوه بیان کې ویلي چې د اسعارو په بیو کې بدلونونه طبیعي دي او خلک دې اندېښنه ونه کړي.
دغه بانک په خپل بیان کې ډاډ ورکړی چې د بیو د ثبات او د افغانۍ د ارزښت د ساتنې لپاره اړین اقدامات کوي.