بریتانیايي رسنیو نن راپور ورکړ چې په افغانستان کې واکمنو طالبانو یوه بریتانوي جوړه نیولې ده.

د سنډې ټایمز ورځپاڼې د راپور له مخې، ۷۹ کلن پیټر رینولډز، او د هغه مېرمن باربي، چې ۷۵ کلنه ده، د فبرورۍ په لومړۍ نېټه هغه مهال ونیول شول چې دوی په بامیان کې خپل کور ته روان ول.

دې جوړې له ۱۸ کلونو راهیسي په افغانستان کې د زده کړو او د ماشومانو او میندو د ملاتړ په برخه کې کار کاوه.

سنډې ټایمز ورځپاڼه وايي، د دې جوړې لور سارا انټویسل ورته ویلي:« هغوی یوازې غوښتل دې هېواد ته خدمت وکړي ځکه چې مینه ورسره لری. »

تر اوسه څرګنده نه ده چې دا جوړه ولې نیول شوې.

د دوی کورنۍ دا پېښه تراوسه پورې نه وه څرګنده کړې.

د کندهار د سوداګرۍ او پانګونې خونه وایي، سږ کال له دې ولایت څخه د ۲۴۴ میلیون ډالرو په ارزښت وچه میوه بهر ته صادره شوې ده.

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر دولتي خبري آژانس د راپور له مخې، د دې خونې مرستیال انجنیر عبدالباقي بینا ویلي، چې سږ کال ۶۲ زره او ۳۱۰ ټنه وچه میوه له کندهار څخه بهر ته صادره شوې ده.

د هغه په وینا، انځر، شکرپاره او میمز هغه وچه مېوه ده چې هند، پاکستان، متحده عربي اماراتو او امریکا ته صادره شوې ده.

وچه میوه د افغانستان له مهمو صادراتي توکو څخه شمېرل کېږي، چې په بهرنیو بازارونو کې ښه ارزښت لري.

پاکستان خبرداری ورکړی چې هغه په زرګونو افغان کډوال به چې په متحدو ایالاتونو کې د ځای پر ځای کیدو او بیا میشتیدنې په تمه په پاکستان کې انتظار باسي، بیرته افغانستان ته واستوي که چیرې د دوی قضیې رد شي یا په وخت ونه څیړل شي.

د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار دا خبرداری د ترکیې له TRT ټلویزني شبکې سره په مرکه کې چې پرون شنبې خپره شوه، ورکړ.

د دې مرکې په ځینو برخو کې چې په اسلام آباد کې د بهرنیو چارو وزارت خپرې کړې، ښاغلي ډار یادونه کړې چې متحده ایالاتو ژمنه کړې چې دغه افغانان به د روان کال تر سپتمبر میاشتې له پاکستان څخه وباسي.

هغه زیاته کړه که چیرې د هغو کډوالو پروسه چې دریم هیواد ورسره د منلو ژمنې کړي، بشپړه نه شي، یا یې قضیې رد شي، نو هغوی به د دوی لپاره په پاکستان کې غیرقانوني کډوال وي او دوی به مجبور شي چې دا ډول کډوال بیرته خپل اصلي هیواد ته چې افغانستان دی، واستوي.

خو د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر له دې سره سره لیوالتیا ښکاره کړه چې دا مسله به له واشنګټن سره د خبرو له لارې هواره کړي او زیاته یې کړه چې حکومت یې وضعیت اروزي او خبرې به وکړي.

د طالبانو حکومت وايي چې د بیګم او ځوانانو راډیو سټیشنونه، چې څه وخت مخکې له جوازونو د ناوړه ګټې اخیستنې او د طالبانو د حکومت له خوا له تحریم شویو بهرنیو رسنیو سره د همکارۍ په تور تړل شوې وې، بیرته یې خپل فعالیت پیل کړی دی.

باختر اژانس چې د طالبان یې اداره کوي راپور ورکړی چې طالبان د سلواغې/دلوې په ۱۶مه په کابل کې د بیګم راډیو دفتر ته ننوتل، له کارکوونکو یې پوښتنې وکړې، د ښځینه خبریالانو کمپیوټرونه، هارډ ډیسکونه او ګرځنده ټلفونونه یې ضبط کړل او دوه نارینه کارکوونکي یې له ځانه سره بوتلل، چې احتمالا تراوسه د طالبانو په توقیف کې دي.

د باختر اژانس په خبر کې د بيګم راډيو د دوو کارکوونکو د خوشې کېدو په اړه څه نه دي ويل شوي.

د بېګم راډیو د تړلو په اړه بېلابیلو سازمانونو غبرګونونه وښودل. دې راډیو د افغان ښځو او نجونو لپاره تعلیمي پروګرامونه خپرول.

د ۲۰۲۱ کال په اګست کې د طالبانو له واک ته رسېدو راهیسې، په افغانستان کې د رسنیو ازادي ډېره محدوده شوې څه باندې نیمايي چاپي او غږیزې رسنۍ تړل شوې دي.

د طالبانو د حکومت د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د کابل او تاشکند ترمنځ د سوداګریزو اړیکو د پراختیا خبره کړې ده.

ښاغلي برادر نن (د کب ۴مه) ازبکستان ته د خپل سفر په ترڅ کې له دې هېواد سره د سوداګرۍ، ټرانزیټ او بانکي همکاریو د پراختیا پر اهمیت ټینګار وکړ.

د طالبانو د حکومت په اعلامیه کې د ازبکستان د صدراعظم د مرستیال جمشید خواجه ییف له قوله راغلي چې تاشکند به د کانونو د استخراج او په سمنګان ولایت کې د سمنټو د فابریکې د جوړولو په برخو کې له کابل سره همکاري وکړي.

د طالبانو د ریاست الوزرا د اقتصادي چارو د مرستیال دفتر دا هم یادونه کړې چې د دواړو خواوو تخنیکي کمیټې به د سوداګرۍ، ټرانزیټ، کانونو او صنعت، په افغانستان کې د اورګاډي د شبکو د جوړولو او پراختیا او بانکي همکاریو د پراخېدو په برخه کې ګډ کار ته دوام ورکړي.

که څه هم د طالبانو حکومت تر اوسه د کوم هیواد له خوا په رسمیت نه دی پیژندل شوی، خو ازبکستان له هغو څو محدودو هېوادونو څخه دی چې له طالبانو سره یې اړیکې ټینګې کړي او د دې ډلې ډیپلوماتان یې منلي دي.

د طالبانو د حکومت سترې محکمې خبر ورکړی چې په غزني ولایت کې یې دوه تنه په دُرو وهلي دي. دې محکمې په یوه خبرپاڼه کې اعلان کړی چې نن (د کب ۴مه) د اخلاقي فساد په تور یوې ښځې او یوه نارینه ته د دوو کلونو بند او په عام محضر کې د ۳۵ دورو سزا ورکړل شوه.

د طالبانو سترې محکمې په یوه بله اعلامیه کې خبر ورکړی چې په هرات ولایت کې یوه ښځه د نامشروع اړیکو لرلو په تور په درو وهل شوې ده؛ خو په اعلامیه کې د هغه سړي یادونه نه ده شوې چې طالبانو ویلي وو له دې ښځې سره یې نامشروع اړیکي لرل.

په اعلامیه کې ویل شوي چې دې ښځې ته د ۱۵ درو پر وهلو سربیره د شپږ میاشتې بند سزا هم اورول شوې ده.

طالبانو په افغانستان کې د واک له ترلاسه کولو راهیسې په وار وار خلک په عام محضر کې په درو وهلي دي.

نړیوالو بشري سازمانونو، په ځانګړې توګه ملګرو ملتونو د دې ډول سزاګانو له کبله پر طالبانو سختې نیوکې کړې دي. د بشري حقونو ډلو په وار وار پر طالبانو غږ کړی چې سمدلاسه دا ډول سزاګانې ودروي او د بشري حقونو اصولو ته درناوی وکړي.

خو طالب چارواکو ویلي دي چې دا سزاګانې د شریعت په رڼا کې تطبیق شوي دي.

د راپورونو له مخې د تورخم دروازه له تیرې شپې راهیسې د ټولو موټرو پرمخ تړل شوې ده.

د ننګرهارچارواکو د دې دروازې د تړل کیدو پخلی کړی او ویلي یې دي چې پاکستان دغه اقدام په پوله کې د نویو پوستو او تاسیساتو د جوړولو په غبرګون کې بنده کړې ده.

د تورخم کمیسار ملا عبدالجبار حکمت باختر آژانس ته ویلي، چې تیره شپه له لسو بجو راهیسې دغه دراوزه بنده شوې او زیاته کړې یې ده هرکله چې افغان لوری د خپلې خاورې دننه د امنیتي پوستو پرجوړولو کارپیل کړي، پاکستاني لوری له خبرداري پرته لارتړي او خلک له ستونزو سره مخامخ کوي.

د راپورونو له مخې د تورخم دروازې دواړو غاړو ته په سلګونو مسافر او باروړونکي موټر بند پاتې دي. چارواکو ویلي چې هڅه کوي د خبرو له لارې دغه ستونزه حل کړي.

د چمپینز ټرافي د سیالیو په ترڅ کې استرالیا او انګستان نن (د کب ۴مه) په خپلو کې لوبه کوي.

دواړه لوبډلې چې له افغانستان او جنوبي افریقا سره په B ګروپ کې یوځای دي، د پاکستان په لاهور ښار کې د سیالۍ ډګرته وځي. دا لوبه د افغانستان په وخت د ماسپښن په یوه نیمه بجه پیلیږي.

په دې لړۍ کې افغانستان خپله لومړنۍ لوبه پرون له جنوبي افریقا سره ترسره کړه چې د ۱۰۷ منډو په توپیر یې ورته وبایلله.

سبا یکشنبې د کوربه پاکستان لوبډله د هند له لوبډلې سره مخامخ کېږي خو د دوی لوبه به د مخکینۍ موافقې په اساس په پاکستان کې نه بلکې په متحده عربي اماراتو کې کېږي.

د افغانستان دوهمه لوبه د چهارشنبې په ورځ (د فبروري ۲۶مه) له انګلستان او دریمه لوبه یې د فبرورۍ په ۲۸ له اسټرالیا سره پلان شوې ده.

ټاکل شوې چې د دوشنبې په ورځ د افغانستان په یوشمیر ولایتونو کې د ماشومانو د ګوزڼ د ناروغۍ یا پولیو پرضد د واکسین کمپاین پیل شي.

پولیو فري افغانستان نن (د کب ۴مه) پر خپله ایکس پاڼه د دغه کمپاین د پیلیدو خبرورکړی او یوازې دومره یې ویلي چې دا کمپاین به په ځینو ولایتونو کې چې نومونه او شمیریې نه دي یاد کړي، پیل شي.

له دې مخکې د تیرې سلواغې میاشتې په لومړیو کې د پولیو د واکسین کمپاین د افغانستان په ۱۶ ولایتونو کې تطبیق شو چې د روغتیا وزارت په خبره په ترڅ کې یې له پنځو کلونو کم عمره شاوخوا شپږ ملیونه ماشومان د واکسین لپاره په پام کې نیول شوي وو.

له کله چې طالبان بیا پر افغانستان واکمن شوي، د پولیو د واکسین کمپاینونه کور په کور نه تطبیق کیږي چې د روغتیا پالانو په وینا له دې کبله یوشمیر ماشومان له واکسین څخه بې برخې کیږي.

د پولیو پرضد د واکسین کمپاین داسې مهال پیلیږي چې په بادغیس کې د طالبانو سیمه ایزو چارواکو د دې ولایت په بالامرغاب ولسوالۍ کې د پولیو د یوې مثبتې پیښې خبر ورکړی. د طالبانو روغتیا وزارت تراوسه دا پیښه رسماً نه ده تایید کړې.

د روغتیا نړیوال سازمان WHO په تیر ۲۰۲۴ کال کې په افغانستان کې د پولیو د ۲۵ مثبتو پیښو خبر ورکړی و.

په بادغیس ولایت کې د پولیو یوه نوې مثبته پیښه ثبت شوې ده.

د رسنیو د راپورونو له مخې، په بادغیس کې د طالبانو د روغتیا ریاست د وقایوي چارو مسوول محمد یوسف نجمي پرون (د کب ۳مه) د پولیو دا مثبته پیښه تایید کړې اویلې یې دي چې د بالامرغاب ولسوالۍ په یوه کلي کې یوه پنځه کلنه نجلۍ په دې ناروغۍ اخته شوې ده.

دا په ۲۰۲۵ کال کې په افغانستان کې د پولیو لومړۍ تایید شوې پیښه ده. همدارنګه دا لومړی ځل دی چې د طالبانو چارواکي سږمیلادي کال د پولیو یوه مثبته پیښه تاییدوي. تیر۲۰۲۴ کال د طالبانو چارواکو د پولیو د مثبتو پیښو هغه شمیرې چې د روغتیا نړیوال سازمان ۲۵ ښودلي، نه دي تایید کړي.

د ماشومانو د ګوزڼ یا پولیو یوه ساري او ویروسي ناروغي ده چې درملنه نه لري او یوازې د واکسین تطبیق کولای شي ماشومان له دې ناروغۍ وژغوري.