د عراقي کردانو په کورواکې سيمه کې د خپلواکۍ په اړه ټولپوښتنې ته خلکو رايه ورکړه.

دا په داسې حال کې ده چې بغداد خبردارى ورکړى و، د عراق د اتحاد د ساتلو لپاره به مبارزه کوي او پر دې سيمې به د تېلو عوايد بندوي.

د عراق د کردستان کورواکې سيمې مشر مسعود بارزاني ويلي، نننۍ ټولپوښتنه چې اجرائيه بڼه نه لري، په سيمه کې د خپلواکۍ په اړه د اوږدې پروسې پر لوري لومړى ګام دى.

دغه ټولپوښتنه د عراق تر څنګ د ترکيې او ايران له مخالفتونو سره هم مخامخ شوې ده.

د ترکيې صدراعظم بن علي يلدرم نن په دې تړاو په يوه ويډيويي مرکه کې وويل:

”دغه ټولپوښتنه د کردستان د کورواکې سيمې له تثبيت شويو سرحدونو بهر چې د عراق په اساسي قانون کې تعريف شوي، په کرکوک او موصل غوندې ښارونو کې وشوه. دې سرټمبګۍ يوې فعالې شخړې ته زمينه برابره کړه، چې ملکيان به يې بيه پرې کوي“

د عراق په کردمېشتې سيمه کې تر پنځه مليونه او درې لکه ډېرو کسانو په دې ټولپوښتنه کې د رايې اچونې لپاره نومونه ليکلي او لومړنۍ نتيجې به په ٢٤ ساعتونو کې دننه اعلان شي.

د خیبرپښتونخوا په تیرا کې د پولیسو یې سرچینې تایید کړې چې د جیټ الوتکو په برید کې ۲۳ ملکیان وژل شوي دي.

فرانس پریس د دغې سرچینې په حواله چې نوم یې نه دی یاد کړی لیکلي، وژل شویو کې ۷ میرمنې او ۴ ماشومان شامل دي.

د سرچینې په ټکو، برید کې څلور کورونه په نښه شوي چې بشپړ ویجاړ شوي دي.

تر دې وړاندې عیني شاهدانو ازادي راډیو ته تایید کړې وه چې د تیرې شپې بریدونو کې ۲۳ تنه ملکیان وژل شوي دي.

د پاکستان په پارلمان کې د اپوزیسیون وکیلانو تور پورې کړی چې پوځ دغه برید کړی دی، خو نه پوځ او نه هم کوم بل امنیتي ارګان په دې اړه رسمي څه ویلي دي.

په بامیانو کې د یوې ښځې په ګډون لږ تر لږه ۱۰ تنه په یوه شخړه کې ټپیان شوي دي.

په بامیانو کې د طالبانو د حکومت مطبوعاتي دفتر ویلي، دغه شخړه تیره شپه په شیبر ولسوالۍ کې د قومي دښمنۍ له کبله رامنځته شوې.

وړاندې راغلي چې بریدګر یوه جومات ته ننوتلي او هلته یې پر خلکو د کلاشینکوف ډزې او چړو او سوټیو ګزارونه وکړل.

د خبرپاڼې له مخې د محمد کیچه په کلي کې د شوې دغې شخړې په تړاو ۶ تنه نیول شوي دي.

وړاندې راغلي چې د پیښې پلټڼه پيل شوې.

د امریکا په اریزونا ایالت کې لسګونه زره کسانو او لوړپوړو دولتي چارواکو پرون یکشنبه د چارلي کرک د ویر په مراسمو کې ګډون وکړ.

ولسمشر ډونالډ ټرمپ دغو مراسمو ته وینا کې کرک د ( خپل نسل یو لوی شخصیت) یاد کړ.

د ولسمشر مرستیال جي ډي ونس، د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو او د دفاع وزیر پېټ هګست هم د مراسمو ویناوال وو.

د چاري کرک میرمنې ایریکا کرک د خپل خاوند ۲۲ کلن قاتل ټېلر رابینسن چې په اعدام محکوم دی وباښه.

د ډونالډ ټرمپ سیاسي ملاتړی او فعال چارلي کرک د سپټمبر په لسمه په اوتا پوهنتون کې د وینا پر مهال پر غاړه په ګولۍ ولګېد او سا یې ورکړه.

قاتل یې د پولیسو تر څو ورځنیو پلټنو وروسته ونیول شو.

د جرمني د بهرنیو چارو وزیر یوهان وادېفول وایي، تر هغو چې اسراییلیان او فلسطینیان د دو دولتونو د رامنځته کولو پر سر خبرې ونه کړي، دوی فلسطین د یوه خپلواک دولت په توګه په رسمیت نه پیژني.

ښاغلي وادیفول نن دوشنبه ویلي، د دوه دولتونو حل لاره اسراییلیانو او فلسطینیانو ته د سوله ییز، خوندي او باعزته ژوند زمینه برابروي.

دا په داسې حال کې ده چې د فرانسې خبري اژانس د راپور له مخې، فرانسه به د ملګرو ملتونو د عمومي اسامبلې له پيل سره همهاله فلسطین د یوه دولت په توګه په رسمیت وپیژني.
پرون بریتانیا، کاناډا، استرالیا او پرتګال فلسطین د یوه خپلواک دولت په توګه په رسمیت وپیژنده.

له دې سره د هغو هېوادونو شمیر له ۱۵۰ واوښت چې فلسطیني دولت یې په رسمیت پيژندلی دی.

د کرېکټ د آسیایي جام لوبو په لړۍ کې هند پاکستان ته د شپږو ویکټو په توپیرماتې ورکړه. هند د پچې له ګټولو وروسته توپ اچونه غوره کړې وه. د پاکستان لوبډلې د پنځو لوبغاړو او شلو اورونو په پوره کیدو سره ۱۷۱ منډې وکړې او د هند لپاره یې د ۱۷۲ منډو هدف وټاکه.

د هند لوبډلې د خپلو څلورو لوبغاړو په سوځیدو په نولسم اورکې دغه هدف پوره کړ.

هند تراوسه د دې جام ټولې لوبې ګټلي او له پاکستان، سریلانکا او بنګلدېش سره یوځای د څلورو مخکښو لوبډلو پړاو ته وتلی د. افغانستان ، متحده عربي امارات، عمان او هانګ کانګ د خپلو سیالیو له بایللو وروسته له دې لړۍ څخه ووتل.

د دې سیالیو په ترڅ کې پاکستان او سریلانکا د را روانې سه شنبې، بنګلدېش او هند د چارشنبې، بنګلدېش او پاکستان د پنجشنبې او هند او سریلانکا د جمعې په ورځو سره مخامخ کیږي. د دې لړۍ فاینل لوبه به د سپټمبر په ۲۸ مه نېټه وي.

ټاکل شوې چې جرمني به د را روانې میلادې میاشتې په پیل کې د کډوالۍ په اړه د خبرو اترو لپاره د څو اروپایي هیوادونو د استازیو د یوې بلې غونډې کوربه وي. د جرمني خبري آژانس د راپورله مخې د جرمني د کورنیو چارو وزیر الکساندر ډوبریندټ ویلي د مونشن په دې غونډه کې به چې د اوکتوبرپه څلورمه پلان شوې، له اروپایي شریکانو سره اروپاته د کډوالۍ په پروسه کې د بدلون لپاره د نورو هڅو او اړینو اقداماتو په اړه خبرې وشي. هغه ویلي چې موږ باید د اروپایي ټولنې د کډوالۍ شرایط او د اخراج قوانین سخت کړو.

ټاکل شوې په دې غونډه کې د اتریش، ډنمارک، فرانسې، چک جمهوریت، ایټالیا او پولنډ د کورنیو چارو وزیران او همدارنګه د اروپایي ټولنې د کورنیو او د کډوالو د چارو کمیشنیرګډون وکړي.

جرمني په جولای میاشت کې هم د ورته بلې غونډې کوربه توب کړی و. په هغه غونډه کې د انساني قاچاق، افغانستان او سوریې ته د کډوالو د بیرته ستنولو او له دریمو هیوادونو سره د ستراتیژیکو همکاریو د جوړو لپاره د ژمنې په ګډون پنځه لومړیتوبونه په نښه شوي و.

د جرمني د محافظه کارو په مشرۍ نوي حکومت ژمنه کړې چې د کډوالۍ شرایط به سختوي. د جرمني د کورنیو چارو وزیرپه دې وروستیو کې ویلي چې دې ته اړتیا ده چې د طالبانو له حکومت سره افغانستان ته په جرمني کې په جرمونو کې د ښکیلو افغانانود بیرته ستنولو په اړه مستقیمې اړیکې ټینګې شي.

د کامنویلټ ټولنې درې غړیو هیوادونو، بریتانیا، استرالیا او کاناډا د یکشنبې په ورځ فلسطین د یوه خپلواکه دولت په توګه په رسمیت وپیژاند. د اسوشیتید پرس خبري آژانس د راپورله مخې د کامنویلټ د دغو درې غړیو او د اسراییل اوږمهاله متحدانو دغه همغږی اقدام په غزه کې د اسراییل له خوا د جګړې د مخ ته وړلو په وړاندې د دوی د زیاتې شوې غوسې څرګندونه کوي. د بریتانیا صدراعظم کایرسټارمر چې د خپل واکمن، ګارګرګوند له خوا د اسراییل په وړاندې د سختې تګلارې د غوره کیدو لپاره ترسخت فشارلاندې و، وویل چې بریتانیا دغه اقدام د دې لپاره وکړچې د اسراییلیو او فلسطینیانو ترمنځ د سولې او د دوو دولتونو د حل لارې هیله بیرته را ژوندی کړي.

د اسراییل صدراعظم بینامین نتنیاهو د دغو هیوادونو د وروستي اقدام په غبرګون کې وویل چې د یوه خپلواکه فلسطیني دولت رامنځ ته کیدل به عملي نشي. د فلسطیني ادارې مشر محمود عباس د بریتانیا د دغه اعلان هرکلی کړی او ویلي یې دي چې دا په سیمه کې د دوو دولتونو د حل لارې پربنسټ عادلانه او تلپاتې سولې د ترلاسه کولو پرلور یو مهم ګام دی.

په پام کې ده چې د نړۍ یوشمیرنور هیوادونه هم په نیویارک کې د ملګروملتونو د عمومي اسامبلې له پیلیدو سره فلسطین د یوه خپلواکه دولت په توګه په رسمیت وپیژني. تراوسه د هغو هیوادونو شمیرچې دا کاریې کړې له یونیم سل اوړي.

هغه دوه بریتانویان، ښځه او میړه چې نوي د طالبانو له بنده خوشې شوي، وایي، له اعدام څخه یې ویره درلوده.

د بریتانوۍ ګارډین ورځپاڼې د راپورله مخې اتیا کلن پیتر رینولډز او د هغه میرمن ۷۶ کلنه باربي چې په افغانستان کې له نژدې اتو میاشتو بند تیرولو وروسته خوشې شوي او د شنبې په ورځ بریتانیا کې له خپلې کورنۍ سره بیرته یوځای شول، وایي ویره یې درلوده چې طالبان یې اعدام نکړي.

دوی وایي طالبانو هیڅکله هم ورته ندي ویلي چې دوی یې د څه پخاطربندیان کړي.

پیتر سندي ټایمز ته ویلي چې دوی فکرکاوه چې هیڅکله به هم خوشې نشي. باربي دې ورځپاڼې ته ویلي چې طالبانوان کله چې دوی یې د کابل هوایي ډګرته لیږدول هم څه نه وو ویلي او دوی ګومان کاوه چې ښایي کوم ځای ته د درملنې لپاره به یې بیايي. دغه بریتانویان چې په افغانستان کې یې د روزنې یو مرستندویه پروګرام مخ ته وړ، د فبرورۍ په لومړۍ نیټه له خپل ژباړونکي جویا او یوه امریکایي ملګري فایي هال سره چې کله بامیان ولایت کې خپل هستوګن ځای ته تلل، ونیول شول. د دوی امریکایي ملګری هال د قطري چارواکوپه منځګړیتوب د خبرو په نتیجه کې په مارچ میاشت کې خوشې شو، خو د ژباړونکي برخلیک یې تراوسه ندی څرګند.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهاربلخي د تیرې جمعې په ورځ وویل چې دغې بریتانوۍ جوړې د افغانستان له قوانینو سرغړونه کړې وه او هغوی د عدلي پروسي د بشپړیدو په نتیجه کې له بنده خوشې شول. نوموړي په دې اړه چې دوی په کوم جرم نیول شوي و، نورجزیات ندي ورکړي.

په افغانستان کې د ښځو د سیاسي مشارکت شبکې د طالبانو وروستۍ پریکړې چې د ښځو په لاس لیکل شوي کتابونه یې منع کړي، ښوونځي او پوهنتونونه یې د ښځینه وو پرمخ تړلي په کلکه وغندلې. دې شبکې د یکشنبې په ورځ د سپټمبرپه په ۲۱ په یوه بیان کې خبرداری ورکړچې دغه اقدامات په دې هیواد کې د ځوان نسل راتلونکې له جدي ګواښ سره مخامخ کوي.

د دې شبکې په خبره له ۶۰۰ څخه زیات کتابونه چې ډیری یې د ښځو له خوا لیکل شوي، په رسمي ډول له شرعي اصولو سره په ټکر کې بلل شوي او منع شوي دي. طالبانو د جنسیتي او د بشري حقونو د زده کړو کورسونه بند کړي او په څو ولایتونو کې د انټرنیټي خدمتونوله قطع کیدوسره په انلاین بڼه د زده کړې په بهیرکې د رامنځ ته شوې ګډوډۍ له امله هم په زرګونو ښځینه زده کونکې له زده کړو محرومې کړی شوې دي.

د افغان میرمنو د سیاسي مشارکت شبکه له نړیوالې ټولنې غواړي چې له بشري حقونو څخه دغه سرغړونې په جدي توګه ثبت او د بدیلو زده کړو او د رسنیو لپاره د سرچینو چمتوکولو لپاره بیړني اقدامات وکړي.

د روغتیا نړیوال سازمان، WHO وایي، په افغانستان کې غیرساري ناروغۍ د دې هیواد پر روغتیایي سیسټم ډیرفشارراوستی. دې سازمان د یکشنبې په ورځ د سپټمبرپه ۲۱ په خپله ویب پاڼه کې په یوه راپورکې د زړه ناروغۍ، شکرې ناروغۍ، سرطان او د سږو اوږدمهاله ناروغۍ د بیلګې په توګه یادې کړي او او ویلي یې دي چې دا ناروغۍ د ۴۳ سلنه مړینو سبب شوې. WHO وایي، ښایي دغه شمیره تر۲۰۳۰ کال پورې له ۶۰ سلنې لوړه شي. د دې سازمان په خبره په تیره په میرمنوکې د مخدره موادو کارول او پرسړکونو او لارو ټرافیکي پیښو دغه فشار لازیات کړی دی.

د روغتیا نړیوال سازمان وایي، په زرګونو کورنۍ د درملنې لپاره اوږد انتظارباسي او په ځانګړي ډول په کلیوالي سیمو کې د ژوند ژغورنې خدماتو ترلاسه کول اکثراً ستونزمن دي. د دې سازمان په ټکو یوازې د زړه او د رګونو د ناروغۍ له امله هرکال په افغانستان کې له ۴۰ زره زیات کسان مري چې دا افغانستان د هغو هیوادونو په کتارکې راولي چې له عمرسره سم د مړینې ترټولو لوړه کچه لري.