د ناټو غړیو هېوادونو مشرانو د افغانستان په اړه په ځانګړې غونډه کې پریکړه وکړه چې د غوڅ ملاتړ ماموریت په ۲۰۱۷ میلادي کال کې جاري وساتي.

په غونډه کې همدا راز پریکړه وشوه چې تر ۲۰۲۰ میلادي کاله به ناټو د افغانستان له پولیسو اواردو سره مالي مرستې جاري وساتي.

ینس ستولتنبرګ زیاته کړه:

"د غونډې یو ستر بری دادی چې موږ د امریکاله لوري د یو ملیارد ډالرو ژمنه ترلاسه کړه او نورې به هم راسره وشي نو زه باورلرم چې موږ به د افغانستان د امنیتي ځواکونو د مالي ملاتړ اندازه تر ۲۰۲۰ میلادي کاله په اوسني حد کې وساتو."

ناټو هر کال ۵ ملیارد ډالر د افغانستان د اردو او پولیسو د تمویل او روزنې پر پروګرامونو لګوي چې لویه برخه یې د امریکا متحدایالات ورکوي.

خو د ناټو عمومي منشي د وارسا د غونډې په پای کې خبریالانو ته وویل چې نورو غړیو هېوادونو هم، هرکال د لږترلږه یو ملیارد ډالر برابرولو ژمنه کړې ده.

د ناټو مشران په راتلونکو څو میاشتو کې په بروکسل کې د افغانستان پرحالاتو بله غونډه کوي.

افغانستان کې د طالبانو حکومت د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار وروستۍ څرګندونې چې ګواکې بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي له نوموړي سره په یوه ورځ کې شپږځلې ټیلیفونی تماس نیولی ، له واقعیت لیری او نا سمې وبللې.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند حافظ ضیاء احمد تکل په ایکس ټولنیزه شبکه کې ولیکل ددواړو لوریو ترمینځ لومړۍ اړیکه د تفاهم او همغږۍ په چوکاټ کې شوې چې په ترځ کې یې اسحاق ډار له وضعیت څخه نا خبري څرګنده کړې وه او ویلي وو چې د بشپړو معلوماتو ترلاسه کولو وروسته به تماس نیسي.

د طالبانو بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند زیاتوي چې د همدې لړۍ په دوام کې دوهم ځل هم اړیکه وشوه خو د دریم ځل لپاره یوه ورځ وروسته اسحاق ډار بیا داړیکې هڅه وکړه خو د حافظ ضیاء احمد تکل په وینا د بیلابیلو دلایلو وجوهاتو له کبله عملي نه شوه.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت وايي د هیوادونو اړیکي باید د متقابل احترام او پر واقعیتونو ولاړ تعامل پر بنسټ وي.

دغه ناندرۍ په داسې حال کې رامینځ ته کیږي چی ټاکل شوې د طالبانو حکومت او پاکستان استازي د شوي اوربند د خبرو په ادامه کې د ترکیې او قطر د منځګړو په حضور کې سبا استانبول کی بیا خبرو ته سره کیني.

د تیرې اکتوبر میاشتې په ۱۱ مه د دواړو لوریو ترمینځ له نښتو وروسته په دوحه کې د قطر او ترکیې په منځګړیتوب اور بند وشو. لدې وروسته د اکتوبر په ۲۵ په استانبول کې د ۶ ورځنیو خبرو په نتیجه کې د اوربند په تمدید موافقه وشوه او د چی دواړه لوري به د نومبر په ۶ مه بیا خبرو ته سره کیني.

په افغانستان کې د طالبانو حکومت د هوا له لارې د سوداګريزو توکو په انتقال کې د اسانتیا خبر ورکوي.

د ریاست الوزرا اقتصادي معاونیت اعلامیه وايي چې د دوی پرونۍ غونډه کې افغان اریانا هوايي شرکت ته لارښوونه وشوه چې وروسته لدې به فی کیلو صادراتي سوداګریز توکي په یوه ډالر او فی کیلو وارداتي سوداګریز توکي په اتیا سینټه انتقالوي.

دغه راز د ترانسپورت او هوايي چلند وزارتونو ته لارښوونه شوې چې د اریانا شرکت لپاره خپلو فیسونو کې ۹۰ سلنه تخفیف ومني.

اریانا شرکت ته دا لارښوونه هم شوې چې یوه کارګو یا بار وړونکې الوتکه وپیري.

د طالبانو حکومت دغه اقدام په داسې مهال کوي چې د پاکستان له لارې سوداګري چې له مودو راهیسې ستونزمنه وه د دواړو خواوو ترمینځ له وروستیو نښتو وروسته یو مخ دریدلې ده.

افغان سوداګرو د بدیلو لارو په لټه کې منځني اسیا او د ایران د چابهار بندر لور ته مخه کړې.

د انګلستان په کانال کې د کډوالو د یوې کښتۍ د ډوبیدو له پیښې وروسته چې اووه کسان پکې مړه شول، د افغانانو په ګډون د نهو مشکوکو قاچاق وړونکو محاکمه د سې شنبې په ورځ په پاریس کې پیل شوه.

څارنوالانو د افغانستان، عراق او سوډان نهه اتباع د غیرعمدي وژنې، له خطر سره د مخ کولو او بریتانیا ته د غیرقانوني ننوتلو لپاره د اسانتیا برابرولو پرمواردو رسماً تورن کړي دي.

دا کښتۍ چې ۶۵ کډوال پکې سپاره و، د ۲۰۲۳ کال په اګست کې د فرانسې له بندري ښارکالې څخه انګلستان ته پر لاره وه چې د انجن د خرابوالي له امله ډوبه شوه. د ژغورنې کارکوونکو د شپږو غیرقانوني کډوالو جسدونه له اوبو څخه را وویستل اود یوه بل تن مړی وروسته د هالنډ په سواحلو کې وموندل شو.

د راپورونو له مخې د څو اروپایي هیوادونو لخوا ترسره شویو پلټنو وموندله چې په فرانسه او جرمني کې د قاچاق وړونکو یوې منظمې شبکې هغه کډوال چې د استوګنې قانوني اسناد یې نه درلودل، انګلستان ته بیول. ویل شوي دغه شبکه د عراقي کردانو له خوا اداره کیده. د دې شبکې یوې څانګې په جرمني کې د کډوالو لوژیستیکي چارې سمبالولې او ظاهراً افغان ډلې هم ورته خلک پیدا کول چې انګلستان ته یې ولیږي.

ویل کیږي چې قاچاق وړونکو انګلستان ته د تګ لپاره له هر کس څخه څه کم یونیم زر ډالر اخیستل.

له کلونو راهیسې، غیرقانوني کډوال د انګلستان کانال له لارې په کوچنیو ربړي کښتیو کې بریتانیا ته د تیریدو هڅې کوي چې ډیری وختونه له خطرناکو پیښو سره مخ کیږي او خپل ژوند له لاسه ورکوي.

د کډوالو د کښتۍ د ډوبیدو ترټولو بده پیښه څلور کاله مخکې رامنځته شوه چې ۲۷ غیرقانوني کډوالو پکې خپل ژوند له لاسه ورکړ.

د افغانانو هغه ډله د جرمني هانوور ښارته ورسیده چې له مخکې په جرمني کې منل شوي او پرون سې شنبې یې په یوې مسافروړونکې الوتکه کې له اسلام آباد څخه جرمني ته سفرکاوه.

د جرمني د ډي پي اې خبري آژانس د راپورله مخې د افغانانو دغه ۳۱ کسیزه ډله لومړی د ترکیې استانبول او له هغه ځایه پرون ماښام د جرمني هانوور ښار ته ورسیده. د جرمني د کورنیو چارو وزارت ویاند ویلي دغه افغانان به د جرمني په مختلفو ښارونوکې ځای پرځای شي. دا هغه افغانان دي چې په جرمني کې د میشتیدو لپاره په محکمو کې یې دعواوې وړي دي. دا د جرمني د هغو پروګرامونو یوه برخه ده چې په ځانګړي ډول له خطرسره مخ افغانانو، لکه د پخوانیو سیمه ایزو کارکونکو، د بشري حقونو د مدافعینو او نورو د خوندیتوب او ملاتړلپاره ځانګړې شوي دي. ډیری افغان کورنۍ په اسلام آباد کې له میاشتو او کلونو راهیسې جرمني ته د تلو انتظارباسي.

د جرمني د حکومت په وینا، شاوخوا ۱۹۰۰ افغانان چې جرمني ته د تلو مستحق پیژندل شوي یا ورته د منلو ژمنې ورکړل شوي، تراوسه په پاکستان کې پاتې دي.n

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړي راپور ورکونکي ریچارډ بینیټ د افغانستان په شمال کې د وروستۍ مرګونې زلزلې له زیانمنو شویو سره د خواخوږۍ څرګندولو ترڅنګ هغوی ته د جنسیت او بشري حقونو پربنسټ د بشري مرستو رسولو غوښتنه کړې ده. ښاغلي بینیټ د دوشنبې په ورځ پرخپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې په دې اړه نورجزیات ندي ورکړي خو پرښځو د طالبانو له خوا لګول شویو محدودیتونو ته په پام سره چې دوی یې د نورو برخو ترڅنګ د ملګروملتونو په ادارو او نړیوالو مرستندویه موسسو کې له کارکولو راګرځولي، له دا ډول طبیعي پیښو سره انتقادونه راپورته کیږي چې د زیانمنو شویو ښځو او نجونو سم لاسنیوی نه کیږي.

ښاغلي بینیټ له دې مخکې د اوکتوبر په دیرشمه پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې ویلي وچې ده نن خپل راپور د ملګروملتونو عمومي اسامبلې ته وړاندې کړاو خبرداری یې ورکړچې افغانستان نن ورځ د جنسیتي برابرۍ له ترټولو سختې او سیسټماټیکې ځپنې سره مخامخ دی. د نوموړي په خبره ده له دولتونو څخه غوښتنه کړې چې طالبان عادي ونه ګڼي او د بشري حقونو په اړه ټینګ ودریږي.