افغان حکومت چین ته د اجرایي رییس عبدالله عبدالله سفر له لاسته راوړنو ډک بولي.

د حکومت د اجرايیه ریاست ویاند مجیب الرحمن رحیمي ازادي راډیو ته وویل چې ښاغلي عبدالله د چین له ولسمشر، مرستیال ولسمشر، صدراعظم او نورو چارواکو سره په خبرو کې د بېلابېلو برخو د همکارېو ډاډ ترلاسه کړ.

"چینایان په بېلابېلو برخو کې چمتو دي چې له افغانستان سره مرسته وکړي. دوی په افغانستان کې په بېلابېلو برخو پانګونې ته لېوالتیا لري. اقتصادي، امنیتي، له ترورېزم سره د مبارزې او سولې په برخه کې همکاري کوي."

د ښاغلي رحیمي په خبره چین ته په دغه درې ورځني سفر کې اجرايي رییس عبدالله عبدالله شپږ تړونونه هم لاسلیک کړل چې ډېر تمرکز یې په اقتصاد او تخنیکي همکاریو دی.

د حکومت اجرایي رییس عبدالله عبدالله پرون له خپل مل پلاوي سره چین ته تر درې ورځني سفر وروسته کابل ته ورسېد.

د بشري وضعیت څارونکې موسسې REACH د یوې نوې ارزونې له مخې، کابو ۳.۵ میلیونه افغانان د راتلونکي ژمي د سړې هوا د سختو څپو له جدي ګواښ سره مخامخ دي.

دغه بنسټ په بحران ځپلو سیمو کې د معلوماتو راټولولو او تحلیل له لارې پر شواهدو ولاړه پریکړه‌ اسانوي.

دې ادارې په خپل تازه راپور کې، خبرداری ورکړی چې د افغانستان په غرنیو سیمو کې د سړو له امله د انسانانو او څارویو د تلفاتو خطر شته. دا اندېښنې په ځانګړي ډول د غور، بدخشان او بامیان په څیر په هغو لرې پرتو ولایتونو کې ډېر دی چې زېربناوې یې کمزورې دي او شدید موسم خلک او څاروي ډېر زیانمنوي.

راپور د ژمي د اضطراري حالاتو له پخوانیو تجربو څخه استفاده کړې، لکه د ۲۰۲۳م د جنورۍ پېښه، چې پکې په غور ولایت کې د سانتي‌ګراد منفي ۳۳ درجې یخنۍ له امله تر ۷۰ زره ډېر څاروي تلف شوي وو.

له ایران او پاکستان څخه د سلګونو زره کډوالو د راستنېدو له کبله په افغانستان کې د هغوی د سرپناه او نورو امکاناتو په اړه اندېښنې لا زیاتې شوي دي.

درې افغان پناه‌ غوښتونکي له جرمني څخه تر ایستل کېدو څو ساعته مخکې ورک شول.

د جرمني رسنیو نن راپور ورکړ چې د ساکسن ایالت د کورنیو چارو وزیر ارمین شوستر د پنجشنبې په ورځ، (د جولای ۲۴مه،) له MDR سره په خبرو کې تایید کړه: «درې افغان پناه‌ غوښتونکي افغانستان ته تر بېرته استول کېدو وړاندې بې درکه شول. هغوی نه پیدا کېږي – زه ګومان کوم چې پټ شوي وي.»

دا درې تنه د هغو ۸۴ افغانانو په ډله کې شامل وو چې ټاکل شوې وه د تېرې جمعې په ورځ له جرمني وایستل شي، خو یوازې ۸۱ تنه چې د جرم سابقه یې لرله، بېرته افغانستان ته ولېږل شول.

دا له کله چې په ۲۰۲۳ کې طالبان بیا واک ته رسیدلي، دوهمه ډله افغان پناه غوښتونکي دي چې جرمني یې بېرته افغانستان ته لېږي.

طالبانو د ملګرو ملتونو هغه مستند راپور رد کړ چې وايي، له ګاونډیو هیوادونو ایستل شوي افغانان چې بېرته طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته شړل شوي، د شکنجې، خپل‌سري توقیف او د جنسیت پر بنسټ د ځورونې له خطر سره مخ دي.

د طالبانو د حکومت یو ویاند حمدالله فطرت د پنجشنبې په ورځ پر خپل ایکس پاڼه ادعا کړې چې ټول ورستنېدونکي کډوال "د عفوې فرمان څخه برخمن دي" او زیاته کړې یې ده چې " هیڅوک هم له سیاسي لحاظه له هغوی سره دښمني، تضاد او انتقامي چلند نه کوي"

تر دې مخکې په همدې ورځ د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت (یوناما) او د ملګرو ملتونو د بشري حقونو عالي کمېشنرۍ په ګډه خپاره کړي راپور کې، د یو شمېر ستنو شویو د شکنجې، وهلو، جعلي اعدامونو او د جنسیت پر بنسټ د محدودیتونو په اړه ویلي وو.

د ملګرو ملتونو په دې راپور کې ، ښځې او نجونې، د پخواني حکومت یا امنیتي ځواکونو غړي، خبریالان او د مدني ټولنې فعالان تر ټولو ډیر زیانمنونکي او د طالبانو تر واک لاندې افغانستان کې له خطر سره مخ بلل شوي دي.

د طالبانو د حکومت ویاند حمدالله فطرت ویلي "که په ځینو سیمو کې یوه نیمه پېښه شوې وي، هغه سیاسي نه، بلکې شخصي " دي چې نوموړي خورا جزيي بللي او ټینګار یې کړې چې یوناما دې له داسې پېښو د نوموړې په ټیکو د پروپاګند او اندیښنو زیاتولو لپاره کار نه اخلي.

خو ملګرو ملتونو ویلي وروستی راپور یې له ۴۹ کسانو سره د مرکو پر بنسټ جوړ کړی او د راستنو شویو لومړی لاس روایتونه یې راټول کړي دي.

متحده عربي امارات وايي د ۲۰۲۱ کال له اګست راهیسې یې له ۱۷٬۶۰۰ څخه د زیاتو افغانانو کوربه‌توب کړی او هغوی یې ۲۱ بېلابېلو هېوادونو ته د بیا مېشتېدو لپاره لېږلي دي.

دا څرګندونې د پنجشنبې په ورځ د اماراتو د بهرنیو چارو وزارت وروسته له هغې په یو بیان کې کړي، چې له دې هېواد څخه د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته د یو شمېر افغان کډوالو د جبري استول کېدو په اړه راپورونه خپاره شول.

د متحده عربي اماراتو د بهرنیو چارو وزارت په پروني بیان کې په مستقیمه توګه له دې هېواده افغانستان ته د افغان کډوالو د جبري ایستلو پر وروستیو راپورونو تبصره نه ده کړې، خو د ابو ظبۍ په پنډغالي کې یې شاوخوا ۱۷٬۶۱۹ افغان وګړو د کوربه‌توب او هغو ته د موقتي اسانتیاوو د برابرولو په اړه ویلي او زیاته کړې یې ده، چې په دې چاره یې شاوخوا ۳۶۷ میلیونه امریکايي ډالر لګښت کړی دی.

متحده عربي اماراتو همداراز په دې اعلامیه کې ویلي، چې د طالبانو له واکمنۍ وروسته یې له افغانستانه د بیړنۍ تخلیې پر مهال، د افغانانو او بهرنیو وګړو په ګډون، ۴۱٬۰۰۰ کسان له دې هېواده په خوندي توګه ایستلي دي.

د تېرې دوشنبې په ورځ رویټرز خبري اژانس راپور ورکړ، چې عربي اماراتو یو شمېر افغان کډوال بېرته افغانستان ته استولي دي. د رویټرز د دې راپور له مخې، لږ تر لږه دوې افغانې کورنۍ په همدې میاشت کې له اماراتو افغانستان ته ایستل شوي، او د ۲۵ نورو کسانو د ایستلو تابیا هم شوې وه، خو د هغوی وروستی وضعیت نه‌دی تایید شوی.

د دې راپورونو په غبرګون کې، د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ په خپلې ټولنیزې شبکې ټروت سوشل (Truth Social) ولیکل، چې د دې افغانانو د ژغورنې لپاره به اقدام وکړي.

یو شمېر افغان رسنۍ او خبریالان وايي چې طالبانو ددې ډلې یو ملاتړی دیني عالم شیخ عبدالسمیع غزنوي نیولی دی.

افغان خبریال سمیع یوسفزی چې طالبان تر واک لاندې د افغانستان روانې چارې څاري پر خپل ایکس اکاونټ لیکلي چې مولوي غزنوي نژدې یوه اونۍ مخکې له خپلې دینې مدرسې نیول شوی او د طالبانو د حکومت یوې نظامي محکمې په ۴۵ ورځې بند محکوم کړی دی.

یو شمېر نورو رسنیو هم د مولوي غزنوي د نیول کیدو راپورونه ورکړي.

د طالبانو د حکومت چارواکو او یا مولوي غزنوي ته نژدې سرچینو د نوموړي په نیول کیدو تبصره نه ده کړې.

عبدالسمیع غزنوي د طالبانو ملاتړی دیني عالم و چې وخت ناوخت یې په احتیاط د نجونو د تعلیم او عصري زده کړو ملاتړ کوه او په دې برخه کې یې د طالبانو د حکومت پر پالیسو نیوکې کولې. نوموړې همدارنګه د پاکستان د دولت پر ضد هم انتقادي تبصرې کولې.

د کرکټ په شپږیزه لیګ کې نن دوه لوبې ترسره کیږي.

لومړی لوبه سهار مهال د امو نهنګانو او سپین غږ بازانو ترمنځ ده او بله لوبه ماسپښین کې د بست ساتونکو او بندامیر ښارمارانو ترمنځ ترسره کیږي.

دغې لوبې له پرونۍ دمې وروسته د نن پنجشنبې لپاره پلان شوي دي.

د شپږیزې لیګ لسم پړاو د همدې اونۍ په سر کې پيل او د اګست تر لومړۍ نیټې پورې دوام به دوام وکړي.

د پاکستان حکومت ۱۲۲ افغان بندیان راخوشي کړي دي.

په تورخم کې د طالبانو د حکومت د کډوالو د لیږد امر بخت جمال ګوهر وايي، "دغه کډوال چې ښځې او ماشومان په کې شامل وو، پرون افغان لورې ته سپارل شوي چې یو شمیر يې په پاکستان کې د اوسیدو قانوني اسناد لري ".

د ګوهر په ټکو، راخوشي شوو کډوالو له دوو ورځو نیولې تر دریو کلونو په پاکستان کې د بند موده تیر کړې ده.

هغه وړاندې ویلي، راخوشي شوي کسان د ننګرهار، لغمان، پروان، کابل، خوست او پکتیا ولایتونو اوسیدونکو وو، چې خپلو اصلي سیمو ته ستانه کړای شوي دي.

د پاکستان حکومت دا بندیان په داسې حال کې راخوشي کوي چې دې هېواد د بې اسناده افغان کډوالو د جبري اخراج لړۍ د بل هر وخت پرتله جدي کړې ده.

د طالبانو د حکومت د صنعت او سوداګرۍ وزارت راستنو شویو کډوالو ته د کار موندنې په برخه کې له افغان سوادګرو د مرستې غوښتنه کړې ده.

دغه وزارت پرون په کابل کې راستنو شویو کډوالو ته د کارموندنې په غونډه کې پر افغان سوداګرو غږ کړی چې د هېواد دننه پانګونه وکړي، څو خلکو ته د کار زمینه برابره شي.

د دغه وزارت سرپرست وزیر نورالدین عزیزي ویلي، "افغان سوداګر دې د ترکیې او نورو هېوادونو پر ځای افغانستان کې پانګونه وکړي، څو له خپلو تولیداتو او صنعت مو ملاتړ وشي".

د طالبانو حکومت راستنو شویو کډوالو ته د کار موندنې دا غونډه په داسې حال کې جوړوي چې په میلیونو کډوالو په وروستیو څو میاشتو کې له ایران او پاکستانه بیرته افغانستان ته راستانه شوي دي.

دغه کډوال انديښمن دي او وايي، افغانستان کې د کار فرصتونه نشته.

د کډوالو له راستنیدو وړاندې ډیر شمیر ځوانانو د بې کارۍ له وجې د ایران او پاکستان په ګډون یو شمیر اروپايي او نورو هېوادونو ته کډوال شوي وو.

د افغانستان او پاکستان ترمنځ د زراعتي توکو د ترجیحي تعرفو پر کمیدو هوکړه شوې ده.

د طالبانو په واک کې د صعنت او سوداګرۍ وزارت نن چهارشبنې پر خپلې ایکس پاڼې لیکلي، " د هوکړې له مخې د افغانستان له لورې پاکستان ته پر څلور قلمه صادراتو او له هغه ځایه هم په څلور قلمه وارداتو لګول شوې تعرفې چې مخکې ۶۰سلنه وه، ۲۷سلنې ته راټیټه شوې دي".

له افغانستانه په صادراتو کې انګور، انار، مڼې او رومیان او له پاکستانه په وارداتو کې ام، کېنو، کیلې او کچالو شامل دي.

دغه هوکړه د صنعت او سوداګرۍ وزارت د مرستیال احمدالله زاهد او پاکستاني سیال جاوید پاول ترمنځ لاسلیک شوې ده.

پر زراعتي توکو د تعرفو کمیدل د اګست میاشتې له پیله د عملي کیدو وړ دي.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیرخان متقي وايی، د دوی په زندان کې د بریټانوي بندي جوړې ټول حقونه خوندي دي.

ښاغلي متقي چې نن چهارشنبې د رسنیو په مرکز کې د بهرنیو چارو وزارت د یو کلنو لاسته راوړنو په ناسته کې رسنیو ته ویلي، " په زندان کې د بریټانوي جوړې ټول بشري حقونه خوندي دي او له خپلې کورنۍ سره تماس کې دي، روغتیايي خدمتونه ورته برابر شوي او د خلاصون لپاره يې هڅې روانې دي".

د متقي په ټکو، تراوسه د دغې بریټانوي جوړې د خلاصون مراحل لا تکمیل شوي نه دي.

۸۰کلن پیټر رینولډز او ښځې يې باربي د څرخي پله په زندان کې له څه باندې ۱۲ اونیو راهیسې بندیان دي.

دغې جوړې میاشت وړاندې بریټانوي رسنیو سره په خبرو کې د طالبانو زندان دورخ ته ورته بللی وو، او ویلي و چې له خطرناکو زندانیانو سره بندیان دي.

دغې جوړې له ۲۰۰۹کال راهیسې افغانستان کې د «ریبلد» په نوم موسسې له لارې په روغتیايي، تعلیمي او روغنیزو چارو کې خدمتونه وړاندې کول.