د روغتیا نړیوال سازمان، WHO په افغانستان او پاکستان کې د تېرکال په اوږدو کې د ماشومانو د ګوزڼ د ناروغۍ یا پولیو د چټکې خپریدا په اړه اندیښنه څرګنده کړې او په وړاندې یې د بیړنیو اقداماتو غوښتنه کړې ده.

"په نړۍ کې د پولیو د له مینځه وړلو نوښت" په نوم بنسټ پرون (د سلواغې ۱۹مه) پر خپله ویب پاڼه په یوه راپور کې وویل چې د روغتیا د نړیوال سازمان د اجراییوي بورډ په غونډه کې چې روانه اونۍ د سویس په جینوا ښار کې جوړه شوې وه، د نړۍ د هیوادونو د روغتیا وزیرانو په افغانستان او پاکستان کې د پولیو د وایروس د چټکې خپریدا په اړه اندیښنه څرګنده کړه او ټینګار یې وکړ چې د مخنیوي لپاره یې باید د پام وړاقدامات وشي.

د دې غونډې په خپره شوې اعلامیه کې د پولیو د وایروس له خپریدو سره د مبارزې لپاره نه یوازې د لوړ خطر په لرونکو سیمو بلکې د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې په نورو پرتو سیمو کې د څارنې د هڅو د پیاوړتیا پر اړتیا هم ټینګار شوی دی.

د روغتیا د نړیوال سازمان د شمیرو له مخې په ۲۰۲۴ کال کې په افغانستان کې د پولیو ۲۵ مثبتې پیښې ثبت شوي او په پاکستان کې یې تیرکال شمیر له اویا اوښتی دی. د ماشومانو د ګوزڼ ناروغي یا پولیو یوه ساري او ویروسي ناروغي ده چې درملنه نه لري او یوازې د واکسین تطبیق کولای شي ماشومان له دې ناروغۍ وژغوري.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ وايي، دا د ولسمشر جو بایډن د ادارې ساده ګي وه چې په افغانستان کې یې د میلیاردونو ډالرو پوځي تجهیزات پریښودل.

ښاغلي ټرمپ پرون(د سلواغې ۱۹مه) په سپینه ماڼۍ کې د جاپان له لومړي وزیر سره په ګډه خبري غونډه کې وویل چې په افغانستان کې د دومره ډېرو پوځي تجهیزاتو د پریښودو لپاره هیڅ دلیل نشته.

هغه زیاته کړه چې ده غوښتل د امریکا پوځ پیاوړی وي او پر وسلو لګښت کولو ته لیواله دی ځکه چې د پوځ ټول تجهیزات په امریکا کې جوړ شوي دي. هغه زیاته کړه چې د خپلې لومړۍ دورې په جریان کې یې د امریکا پوځ پیاوړی کړ او په دې برخه کې یې ښه کار وکړ. خو د هغه په وینا د دې تجهیزاتو یوه برخه په افغانستان کې پاتې شوه.

ښاغلي ټرمپ په وار وار په افغانستان کې د امریکا د پوځي تجهیزاتو پر پاتې کېدو نیوکه کړې ده.

هغه تېره میاشت له لوړې مخکې وویل چې له افغانستان سره د امریکا راتلونکې مرستې به په هیواد کې د پاتې امریکایي وسلو په بیرته ستنیدو پورې تړلې وي.

خو په افغانستان کې د طالبانو حکومت وايي، چې دا تجهیزات اوس د دوی د پوځ ملکیت دي او بیرته امریکایانو ته نه ورکول کیږي.

د امریکا د دفاع وزیر پیټ هیګسیت وايي چې د افغانستان پیښو په امریکا کې د کمزورۍ احساس رامینځته کړی دی.

ښاغلي هیګیسټ پرون (د سلواغې ۱۹مه) د بهرنیو چارو او دفاع وزارتونو کارکوونکو ته د وینا پرمهال وویل چې متحده ایالات باید د افغانستان د پیښو، پر اسراییلو د اکتوبر د ۷مې نیټې د برید او په اوکراین کې د پیل شوې جګړې په برخو کې یو څه مسؤلیت واخلي.

د هغه په وینا، دا مفکوره چې د امریکا ځواک کامل نه دی، ګډوډي رامینځته کوي.

هغه په دې وضعیت کې د بدلون لپاره د دریو محورونو په اړه خبرې وکړې؛ د پوځ د مورال بیرته راژوندي کول، په پوځ باور بیا رغول او د ګواښونو پر وړاندې د مقابلې لپاره د پوځي ځواکونو بیا رغونه.

جرمني وایي چې په جنوري کې د مخکینۍ میاشتې پرتله د هغو کسانو شمیر چې له دې هیواد څخه یې د پناه غوښتنه کړې، زیات شوی دی.

د جرمني خبري آژانس د راپورله مخې د کډوالو لپاره د جرمني د فدرالي ادارې د نویو شمیرو له مخې له سوریانو وروسته افغانان د پناه غوښتونکو دوهمه لویه ډله ده.

د دې ادارې په وینا په جنوري میاشت کې ۱۴۹۲۰ کسانو په لومړي ځل په جرمني کې د پناه غوښتنې کړي چې دا د ډسمبرمیاشتې پرتله ۲۲،۵ سلنه زیاتوالی ښیي.

له سوریه والو وروسته افغانان د ټولو پناه غوښتونکو ۱۳ سلنه جوړوي.

جرمني تر اوسه د هغو افغانانو چې د مختلفو دلایلو له امله افغانستان پریږدي او غواړي له قاچاقي لارو ځان اروپایي هیوادونو ته ورسوي، تر ټولو مهم منزل یا مقصد دی.

دا په داسي حال کې ده چې د جرمني د پناه ورکولو له سیاست سره د خلکو او سیاستوالو مخالفت ډېر شوی او مخالفتونو په انتخاباتو کې د مهاجرو د مخالفو ډلو د رایو له ډېرېدو سره مرسته کړې ده.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد د دولتي ادارو کارکونکو ته د تنخواوو د ورکولو د پیل خبرورکوي.

ښاغلي مجاهد د جمعې په ورځ پر خپله ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر لیکلي چې د دولتي مامورینو تنخواوې به سر له نن شنبې څخه پیل شي.

د هغه په خبره په لومړۍ ورځ به تنخواوې د بهرنیو چارو، حج او اوقافو، د کډوالو او بیرته راستنیدونکو چارو، سوداګرۍ او صنعت، دفاع، لوړو زده کړو، کانونو او پترولیم او مالیې وزارتونو کارکونکو ته توزیع شي.

ښاغلي مجاهد همدارنګه ویلي چې د نورو وزارتونو او ادارو د کارکو,نکو معاشونه به په راتلونکو څلورو ورځو کې اجراشي.

تر دې مخکې د یوشمیر دولتي ادارو کارکو,نکو ازادي راډیو ته ویلي چې ان د مرغومې یا جدې میاشتې تنخواوې یې هم نه دي اخیستي.

د طالبانو د حکومت د ټولګټو وزارت د جمعې په ورځ وویل چې د هرات – کندهار د اوسپنې پټلۍ د سروې او ډیزاین اړوند پنځه قراردادونه یې له پنځو ساختماني شرکتونونو سره لاسلیک کړل.

دې وزارت په خپله ایکسپاڼه یا پخواني ټویټرکې د دغو قراردادونو ټول ارزښت شاوخوا ۲۶۴ میلیون افغانۍ یاد کړی او ویلي یې دي چې د دې څه باندې ۷۳۷ کیلومتره اوږدې پټلۍ د سروې چارې به په اتو میاشتو کې بشپړې شي.

د ریللار په پنځو برخو ویشل شوې. لومړۍ یې له هرات ترشینډنډ ولسوالۍ پورې غزیږي. دوهمه شینډنډ له فراه ولایت سره نښلوي، درېیمه یې تر زرنج ـ غور غوري پورې غږیږي، څلورمه یې ترلشکرګاه او پنځمه یې هم تر کندهارپورې غزول کیږي.

د ټولګټو وزارت ویلي چې د دې پروژې عملي چارې به د هغې د سروې له بشپړیدو وروسته پیل شي.

د اروپایي ټولنې یوه چارواکې وایي، د افغان ښځو د لاسنیوي لپاره له طالبانو سره له تعامل پرته بله چاره نه لري.

دا څرګندونې د دې ټولنې د بهرني سیاست د مشرې ویاندې انیتا هیپر له یورو نیوز سره په تازه مرکه کې کړي دي.

نوموړې ویلي چې په افغانستان کې د اروپایي ټولنې ډیپلوماتیک حضور کولای شي چې د افغانستان له اوسنیو واکمنانو سره ښوونځیو ته د نجونو د ستنیدو په اړه خبرې مخ ته یوسي.

میرمن هیپرهمدارنګه ویلي چې له افغانستان سره د اروپایي ټولنې په بشري مرستو کې هم دې ته پام کیږي چې دغه مرستې د زده کړې د کیفیت پرښه والي او ورته په ځانګړې توګه د نجونو د زیات لاسرسي پرچارو ولګول شي.

د اروپایي ټولنې د بهرني سیاست د مشرې ویاندې ښځو ته د کاري بوختیاوو په برخه کې د دې ټولنې د هڅو یادونه کړې او ویلي یې یې دي چې په افغانستان کې یې ۳۵۰۰ سوداګرې میرمنې روزلې دي.

اروپایي ټولنې له کله چې طالبان پرافغانستان بیا واکمنان شوي، په کابل کې خپل ډیپلوماتیک ماموریت ساتلی او په تیرو څه باندې درې نیمو کلونو کې یې له افغانستان سره په مختلفو برخو کې د په لسګونو ملیون ایرو مرستې کړې دي.

د امریکا ډیپلوماتیکو سرچینو تایید کړه چي ازبکستان هغه اووه بلک هاک هلیکوپټرونه چې افغان پيلوټانو په ۲۰۲۱ کال کې دکابل ته د طالبانو له ننوتو سره سم، ازبکستان ته وړې وې، متحدو ایالتونو ته سپارلي دي.

تر دې وړاندې د ازبکستان د (کان اوز) رسنۍ د امریکا ددفاع وزارت پر اساس ویلي و چې د افغانستان د جمهوري نظام اووه بلک هاک هیلکوپتر امریکا ته انتقال شوي دي.

طالبانو په وار وار افغانستان ته د دغو ځرخکو د بېرته سپارلو غوښتنه کړې ده.

په تاشکند کې د امریکا د سفارت یوې سرچینې د نوم نه ښودلو په شرط فرانسپرس ته ویلي چې :«موږ دا اووه هلیکوپټرې ترلاسه کړې دي.»

د راپورونو په اساس د ۲۰۲۱ کال په اګست کې افغان پیلوټانو ۴۵ الوتکې او څرخکې ازبکستان ته یووړې.

امریکا ته د اوو هیليکوپترو د سپارلو په ارتباط د ازبکستان چارواکو او طالبانو تر دې دمه څه نه دي ویلي.

د سمنګان – بلخ پر عمومي لاره په حضرت سلطان په ولسوالي کې د تونس او ۵۸۰ ډوله موټر د ټکر له کبله د ښځو او ماشومانو په ګډون ۳ کسان مړه او ۱۱ نور ټپیان شوي دي.

دا خبره د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر خبری آژانس نن د سمنګان ولایت د امنیه قومندانۍ د ویاند حشمت الله رحماني له قوله کړې خو د پېښې دقیق وخت یې نه دی څرګند کړی.

رحماني همداراز ویليچې ټپیان د سمنګان ولایتي روغتون ته انتقال شوي.

ویل کیږي چې د ځینو ټپیانو روغتیايي حالت نازک دی.

سیمه ییزو چارواکو د دې ټرافیکي پیښې علت د موټرچلوونکي بې احتیاطي بللې ده.

په افغانستان کې اکثره ترافیکي پېښې د موټر چلوونکو د بې احتیاطۍ، د لارو د خرابوالي او د ترافیکي مقرراتو د نه راعایتولو له کبله کېږي.

سږنی کال په افغانستان کې د ترافیکي پېښو له کبله کمساری بلل شوی دی.

د لیندۍ په ۲۹ مه د ایمرجنسي وغتیايي سازمان پرون په یوه راپور کې وویل چې د ۲۰۲۱ کال له اګست میاشتې راهیسې، د ترافیکي پيښو شمیر پنځه برابره زیات شوی دی.

که څه هم په راپور کې د ۲۰۲۱ کال د پېښو په اړه څه نه دي ویل شوي خو راغلي چې د ۲۰۲۲ کال د مارچ او ۲۰۲۴ کال د مارچ میاشتې تر منځ، د ثبت شویو اټکلونو له مخې، په ترافیکي پیښو کې ۷۸.۵ سلنه زیاتوالی راغلی دی.

ایمرجنسي زیاته کړې، په دې موده کې د پيښو شمیر له ۲۶۶۲ څخه ۵۵۲۰ ته زیات شوی.

د خیبر پښتونخوا ایالت اعلی وزیر علي امین ګنډاپور د پنجشنبې په ورځ وویل چې په دې ایالت کې د ناامنیو د زیاتوالي لپاره به له فدرالي حکومت سره له مشورې وروسته یوه قبایلي جرګه افغانستان ته واستول شي.

علي امین ګنډاپور وویل چې خیبرپښتونخوا په افغانستان کې د بې ثباتۍ له امله سخته اغیزمنه شوې ده.

د پاکستان جیو نیوز تلویزیون راپور ورکړ چې ګنډاپور په داسې وخت کې افغانستان ته د سولې جرګې د لیږلو په اړه خبرې کوي چې په خیبر پښتونخوا کې د تاوتریخوالي پیښې زیاتې شوي او پاکستان ادعا کوي چې د پولې هاخوا وسله وال په ناامنیو کې ښکیل دي.

په ورته وخت کې، پاکستاني رسنیو د هیواد کې د سرچینو په حواله راپور ورکړی چې د خیبر پښتونخوا حکومت د وړاندیز شوې سولې جرګې په اړه له افغان لوري سره غیر رسمي خبرې اترې پیل کړې دي.

اسلام آباد ادعا کوي چې د تحریک طالبان پاکستان ډله په افغانستان کې پټنځایونه لري، او له هغو څخه په کار اخیستو په پاکستان کې بریدونه کوي.

په افغانستان کې د طالبانو حکومت د پاکستان ادعا رد کړې ده، او ویلي یې دي چې هیڅ هیواد د افغانستان له خاورې څخه نه ګواښل کیږي او پاکستان باید په خپل هیواد کې د ناکرارۍ لاملونه ولټوي.