در جریان تنش لفظی شدید در دفتر بیضی در کاخ سفید، دونالد ترمپ، رئیس‌جمهور امریکا، به همتای اوکراینی خود، ولودیمیر زلنسکی، گفت: «شما در حال حاضر برگ برنده‌ای ندارید.»
اظهار نظر ترمپ که در ماه گذشته مطرح شد، به موضع ضعیف کی‌یف در برابر پیشروی‌های روسیه در میدان نبرد و تمایل کاخ سفید برای پایان دادن به این جنگ سه‌ساله اشاره داشت.
اکنون، با ورود زلنسکی به عربستان سعودی—جایی که تیم مذاکره‌کننده اوکراینی در ۱۱ مارچ مذاکراتی حساس با مقامات امریکایی درباره توافق احتمالی صلح برگزار خواهد کرد—موضع کی‌یف کاملاً آشکار خواهد شد.
مایکل فرومن، رئیس مرکز پژوهشی شورای روابط خارجی، گفت: «اوکراین ضعیف‌ترین موقعیت را در این مذاکرات دارد.» او افزود: «همان‌طور که ترمپ و نمایندگان او به وضوح نشان داده‌اند، واشنگتن تمایلی به حمایت نامحدود از کی‌یف ندارد.»
از زمان آن درگیری در کاخ سفید در اواخر فبروری، واشنگتن فشار خود را بر اوکراین افزایش داده و کمکهای نظامی را متوقف کرده و همکاری‌های اطلاعاتی را به حالت تعلیق درآورده است. همچنین، توافق مهم معدنی بین امریکا و اوکراین هنوز امضا نشده است.
ترمپ نسبت به مذاکرات ابراز خوش‌بینی کرده و به خبرنگاران گفته است: «من فکر می‌کنم که این هفته پیشرفت زیادی خواهیم داشت.» زلنسکی نیز پیش از سفر به عربستان سعودی اعلام کرد که «برای دستیابی به صلح به تلاش ادامه خواهد داد.»
فرومن می‌گوید: «اکنون زمان یک دور جدید شرط‌بندی فرا رسیده است.» او پرسید: «خط سرخ اوکراین چیست؟ چه در برابر ایالات متحده و چه در برابر روسیه؟ و ترمپ تا چه حد حاضر است در این بازی سرمایه‌گذاری کند تا نه فقط به هر توافقی، بلکه به توافقی عادلانه و پایدار دست یابد؟»
چه کسانی در مذاکرات حضور خواهند داشت؟
این مذاکرات یک‌روزه در عربستان سعودی، نخستین دیدار بین مقامات اوکراینی و امریکایی از زمان سفر پرتنش زلنسکی به کاخ سفید خواهد بود.
این مذاکرات تقریباً یک ماه پس از گفت‌وگوهای بین مقامات امریکایی و روسی در ریاض درباره پایان دادن به جنگ اوکراین برگزار می‌شود—مذاکراتی که بدون حضور نمایندگان کی‌یف انجام شد.
زلنسکی در ۱۰ مارچ به عربستان سعودی سفر خواهد کرد و با محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، دیدار خواهد داشت.
تیم مذاکره‌کننده اوکراینی در عربستان باقی خواهد ماند تا روز بعد با همتایان امریکایی خود ملاقات کند. هیئت اوکراینی شامل آندری یرماک، رئیس دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین، آندری سیبیها، وزیر امور خارجه، و رستم عمروف، وزیر دفاع این کشور خواهد بود.
مذاکرات امریکا و اوکراین در شهر جده عربستان سعودی برگزار خواهد شد. تیم مذاکره‌کننده امریکا را مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، رهبری خواهد کرد و مایک والتز، مشاور امنیت ملی امریکا، نیز در آن حضور خواهد داشت.
استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترمپ در شرق‌میانه که در مذاکرات ریاض شرکت کرده بود، قرار بود در این نشست نیز حضور داشته باشد. اما گزارش‌ها حاکی از آن است که ممکن است او به قطر سفر کند تا درباره آتش‌بس شکننده بین اسرائیل و حماس در نوار غزه مذاکره کند. امریکا و اتحادیه اروپا حماس را یک سازمان تروریستی می‌شناسند.
امریکا چه انتظاراتی از اوکراین در این مذاکرات دارد؟
ترمپ گفته است که اوکراین از نظر نیروی انسانی و منابع در مضیقه است و باید هر چه سریع‌تر پای میز مذاکره با روسیه بنشیند.
محور اصلی مذاکرات در جده، بررسی امکان‌پذیری فرآیند صلح از سوی مقامات امریکایی و اوکراینی خواهد بود.
ویتکاف هفته گذشته گفت که امیدوار است در این مذاکرات درباره یک «چارچوب» برای آتش‌بس و توافق صلح احتمالی بحث شود.
مقامات امریکایی همچنین به دنبال بررسی این هستند که کی‌یف تا چه اندازه حاضر به سازش است. از زمان حمله گسترده روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، کی‌یف خواستار بازپس‌گیری تمام قلمروهای خود و خروج کامل نیروهای روسیه شده است.
اما اظهارات ترمپ و سایر مقامات امریکایی نشان می‌دهد که کاخ سفید این موضع را واقع‌بینانه نمی‌داند.
همچنین، ممکن است موضوع زمان‌بندی روند صلح برای دستیابی به توافق مطرح شود، از جمله اقداماتی نظیر آتش‌بس اولیه برای ایجاد اعتماد، تبادل اسرا، و احتمالاً برگزاری انتخابات در اوکراین در آینده.
پیش از مذاکرات، سرگئی لشچنکو، مشاور دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین، به خبرنگاران گفت که کی‌یف آماده پذیرش یک آتش‌بس جزئی است که حملات هوایی و بحری را شامل شود.
او در ۱۰ مارچ گفت: «اگر به دنبال یک آتش‌بس هستید—ما آماده‌ایم. اما نه در خشکی، جایی که [ولادیمیر] پوتین می‌تواند از آتش‌بس برای چند ماه استفاده کند، مجروحانش را درمان کند، نیروهای پیاده‌نظام جدید از کوریای شمالی استخدام کند و سپس جنگ را از سر بگیرد.»
در مقابل، دولت ترمپ ممکن است در ازای امتیازاتی از سوی اوکراین، کمکهای نظامی و همکاری‌های اطلاعاتی را از سر بگیرد.
ترمپ در ۹ مارچ اعلام کرد که ایالات متحده «تقریباً» تعلیق همکاری‌های اطلاعاتی با اوکراین را پایان داده و این همکاری‌ها ممکن است در صورت دستیابی به نتیجه مثبت در عربستان سعودی از سر گرفته شود.
آیا اوکراین اهرمی برای مذاکره دارد؟
زلنسکی تحت فشار شدید امریکا برای اعطای امتیازات پیش از هرگونه مذاکرات صلح قرار دارد و در تلاش است تا تضمین‌های امنیتی محکمی برای کی‌یف دریافت کند—چیزی که تاکنون محقق نشده است.
کیث کلاگ، فرستاده ویژه امریکا، درباره فشارهای فزاینده ناشی از توقف کمکهای نظامی و اطلاعاتی گفت: «این درست مانند زدن یک قاطر با تخته‌ای چوبی روی بینی‌اش است.»
یکی از موضوعات مهم در مذاکرات جده، سرنوشت توافق معدنی بین ایالات متحده و اوکراین است. کی‌یف خواهان دریافت تضمین امنیتی از سوی امریکا در ازای دسترسی واشنگتن به منابع معدنی خاص اوکراین بود، اما این درخواست از سوی واشنگتن رد شد.
کلاگ در مصاحبه اخیر خود گفت: «اگر ایالات متحده منافع اقتصادی مستقیمی در اوکراین داشته باشد، آن‌گاه امنیت این منافع نیز برای امریکا اهمیت پیدا خواهد کرد—که در واقع، به‌عنوان یک تضمین امنیتی غیررسمی برای اوکراین عمل می‌کند.»
روسیه چه موضعی دارد؟
روسیه در این دور از مذاکرات در عربستان سعودی حضور نخواهد داشت، اما اینکه مسکو تا چه حد حاضر به امتیاز دادن باشد—اگر اصلاً امتیازی بدهد—سؤالی است که بر مذاکرات امریکا و اوکراین سایه انداخته است.
زلنسکی گفته است که پوتین تمایلی به صلح ندارد و تأکید کرده که رهبر روسیه توافق‌های آتش‌بس پیشین را نقض کرده است.
متحدان اروپایی اوکراین معتقدند که کی‌یف فقط در صورتی می‌تواند با روسیه به توافق برسد که از موضع قدرت وارد مذاکره شود و نباید تحت فشار برای پذیرش یک توافق شتاب‌زده قرار گیرد.
با وجود این ملاحظات، اوکراین تحت فشار است تا به نوعی سازش دست یابد، اما هیچ اقدام مشخصی از سوی ایالات متحده برای وادار کردن مسکو به دادن امتیازات، علنی نشده است.
توماس گراهام، مدیر سابق امور روسیه در شورای امنیت ملی امریکا در دوران ریاست‌جمهوری جورج دبلیو بوش، که همچنان با مقامات روسی در تماس است، می‌گوید: «کرملین از خواسته‌های حداکثری خود برای پایان دادن به این درگیری عقب‌نشینی نکرده است.»
مسکو همچنان بر جلوگیری از عضویت اوکراین در ناتو، به رسمیت شناختن مناطقی که در اوکراین اشغال کرده است، خلع سلاح اوکراین، و لغو تحریم‌های غرب علیه اقتصاد روسیه پافشاری می‌کند.
گراهام افزود: «کرملین از اقدامات تدریجی که موقعیت اوکراین را تضعیف می‌کند، استقبال می‌کند، از جمله تصمیم امریکا برای تعلیق ارسال تسلیحات به اوکراین، که سخنگوی کرملین آن را ‘بهترین کمک به تحقق صلح’ توصیف کرده است.»
