زرمینه در خانه کاه گلی‌ای در گوشه‌ای از ولسوالی کوهبند ولایت کاپیسا زندگی می‌کند. او در حالی که گوشه چادر رنگ پریده اش را میان انگشتانش می‌پیچد، ماجرا را به رادیو آزادی چنین بیان می‌کند.
درد دارم، اما نه داکتر است اینجا، نه قابله
"طفلم افتاد. از همان روز به این‌سو دیگر بدنم مثل قبل نیست. درد دارم، اما نه داکتر است اینجا، نه قابله."
نگرانی زرمینه در گزارش تازه سازمان جهانی صحت هم بازتاب یافته. این نهاد ملل متحد هشدار داده است که افغانستان تحت حاکمیت طالبان با بحران شدید کمبود داکتران، به‌ویژه داکتران زن، مواجه است؛ بحرانی که دسترسی زنان، به‌ویژه در مناطق دوردست، به خدمات صحی را به‌شدت محدود کرده است.
اما زرمینه می‌گوید قبل از بازگشت طالبان در محل‌شان داکتر زن وجود داشت و زنان برای درمان مراجعه می‌کردند.
"تا چهارسال پیش خوب بود، یک معاینه خانه بود، داکتر زن داشت پیش او می‌رفتم معاینه می‌کرد. اگر نمی‌بود کلینیک های سیار خارجی‌ها می‌آمدند در پشت دروازه به آنها جنجال های خود را می‌گفتیم برای ما دوا می‌دادند."
شمار شهروندان افغانستان که مثل زرمینه شکایت دارند کم نیست.
الهام، باشندۀ ولسوالی گیروی ولایت غزنی یکی از آنهاست. او به رادیو آزادی بیشتر می‌گوید:
داکتر زن، پرستار و قابله و حتی کلینیک در اینجا وجود ندارد. بیشتر زنان باردار در ولسوالی گیرو در خانه ولادت می‌کنند
"داکتر زن، پرستار و قابله و حتی کلینیک در اینجا وجود ندارد. بیشتر زنان باردار در ولسوالی گیرو در خانه ولادت می‌کنند، در برخی موارد که وضعیت آنها وخیم می‌شود تا رسیدن امبولانس از مرکز و یا هم تا زمانی که موتر کرایه شده و تلاش می‌شود تا مریض را به شفاخانه برسانیم در مسیر راه جان می‌دهند."
براساس یک گزارش سازمان جهانی صحت، دبلیوایچ‌او، ۲۴ مادر و ۱۶۷ نوزاد در حال حاضر هر روز در افغانستان جان های شان را از دست می‌دهند.
سازمان جهانی صحت نه تنها سیستم خدمات صحی شکننده افغانستان بلکه کمبود داکتران زن و قابله‌ها را نیز یکی از دلایل عمده این مرگ و میرها خوانده اند.
پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در تابستان ۱۴۰۰، آموزش دختران بالاتر از صنف ششم در مکاتب ممنوع شد، سپس دروازه‌های نهادهای تحصیلات عالی نیز به روی محصلان دختر بسته شد.
سرانجام در ماه قوس سال ۱۴۰۳آموزش آنان در انستیتوت‌های طبی هم ممنوع شد.
همچنین، در چهار سال گذشته، طالبان از اخذ امتحان دولتی از فارغان دختر پوهنتون‌های طبی خودداری کرده‌اند، امتحانی که فارغان پس از موفقیت در آن، واجد شرایط دریافت جواز کار دربخش صحت می شوند.
مریم یوسفی یکی از دختران محروم از آموزش طبی در افغانستان است.
او می‌پرسد که اگر ممنوعیت آموزش برای زنان و دختران در افغانستان ادامه یابد، پس داکتران زن از کجا خواهند شد؟
داکتر از کجا خواهد شد؟ داکتر از کنج خانه و آشپزخانه ساخته نمی‌شود برای داکتر شدن باید زحمت کشید
"زمانی که اجازه تحصیل به یک دختر داده نشود، داکتر از کجا خواهد شد؟ داکتر از کنج خانه و آشپزخانه ساخته نمی‌شود برای داکتر شدن باید زحمت کشید، درس خواند و سپس می‌توان خدمت آن زنانی را کرد که نیاز دارند."
سخنگویان حکومت طالبان در مورد این نگرانی زنان و دختران افغان به پرسش های رادیو آزادی پاسخ ندادند.
انجمن صحی " Think Global Health" که در بخش اهمیت صحت جهانی فعالیت می‌کند در گزارشی نوشته که پیش از بازگشت طالبان به قدرت، تخمیناً حدود ۴۵۰هزار محصل دختر در ۱۶۷ پوهنتون دولتی و خصوصی ثبت نام بودند.
براساس گزارش روزنامه گاردین، افغانستان در مجموع بیش از صد شفاخانه و بیش از پنج هزار مرکز صحی دارد که بیشتر از آنها یا در معرض خطر بسته شدن قرار دارند و یا هم به علت کاهش بودجه و چالش های عملیاتی از پیش بسته شده اند.
سازمان صحی جهان در ماه جون ۲۰۲۵ گزارش داد که حدود ۲۵۰ مرکز صحی در افغانستان که از سوی این سازمان تمویل مالی می‌شدند، بنابر کمبود بودجه بسته شده اند که در نتیجه آن میلیون ها نفر در این کشور از دسترسی به خدمات صحی محروم شده اند.
(BioMed Central) نهاد تحقیقاتی صحی در بریتانیا در گزارش خود در مورد وضعیت خدمات صحی در افغانستان که در اپریل ۲۰۲۵ منتشر کرده نوشته است که براساس یافته های این نهاد، در ۲۰۲۳ در افغانستان بیش از ۶۳ هزار کارمند صحی فعالیت داشتند که ۷۳ درصد آن در سکتور دولتی و ۲۷ درصد آن در سکتور خصوصی کار می‌کردند
در این گزارش آمده است که برای هر ده هزار نفر در افغانستان ۱۳۰ کارمند صحی از جمله داکتران، پرستاران و قابله ها وجود دارد در حالی که براساس معیارهای صحی جهانی باید برای هر ده هزار نفر حدود ۴۴۵ کارمند صحی موجود باشند.
حداقل در ده سال الی پانزده سال دیگر هیچ داکتر زن در افغانستان وجود نخواهد داشت
در این گزارش آمده که حدود سه هزار داکتر زن مشمول داخله و متخصص در افغانستان وجود دارند. این گزارش شمار پرستارهای زن در افغانستان را ۲۹۰۰ و قابله ها را ۶۷۰۰ زن خوانده است.
داکتر محبوبه افغان، یکی از متخصصان ولادی و نسایی می‌گوید که با درنظرداشت وضعیت خدمات صحی شکننده در افغانستان، زنان و دختران افغان بیشتر از پیش در معرض بیماری های جدی قرار دارند که برای تداوی آن به داکتران زن نیاز است.
"خانم‌ها در کل و دخترهای جوان به مریضی های مانند خونریزی های نسایی، انتانات و سرطان های گوناگون مواجه می‌شوند که نظر به عنعنات افغانستان زمانی که به داکتر مراجعه می‌کنند نمی‌خواهند که نزد داکتر مرد بروند ازینرو موجودیت داکتران زن، نرس‌ها و قابله‌ها در این شرایط که پوهنتون ها بسته شده بسیار ضروری است."
رقیه ساعی، فعال زن، هشدار می دهد که ادامه ممنوعیت آموزش صحی برای زنان و دختران توسط طالبان، با توجه به وضعیت خدمات صحی در افغانستان، پیامدهای فاجعه‌باری خواهد داشت.
"حداقل در ده سال الی پانزده سال دیگر هیچ داکتر زن در افغانستان وجود نخواهد داشت. متاسفانه در بسیاری از خانواده‌ها زن ها را به نزد داکتر مرد نمی‌برند از ینرو پیامد آن خطرناک و فاجعه‌بار خواهد بود."
گزارش صوتی این مطلب را اینجا شنیده می‌توانید:
