ضرب‌المثلی است که می‌گوید "خانواده کوچک، زنده‌گی آسان"، اما در افغانستان نه خانواده‌ها کوچک اند و نه زنده‌گی آسان.
در این کشور درحالی‌‌که فقر و بی‌کاری گسترده وجود دارد، جمعیت هم به‌طور پیوسته در حال افزایش است.
شماری از سرپرستان خانواده‌های پر جمعیت در ولایت‌های مختلف افغانستان می‌گویند که به‌دلیل این وضعیت به شدت زیر فشار هستند.
سرپرستی کودکان بسیار دشوار است، وقتی هزینه‌های مکتب و مدرسه‌شان را جمع کنی، فیس عادی ماهانه آن‌ها به هفت تا هشت هزار افغانی می‌رسد.
شاه محمد، باشنده ولایت ننگرهار که شغل آزاد دارد می‌گوید، سرپرستی هفت فرزند خودش و چهار کودک برادرش که با او زنده‌گی می‌کنند و بی‌کار اند، را بر عهده دارد.
او که در خانه کرایی زنده‌گی می‌کند، ادعا دارد که حداقل هزینه‌ی زنده‌گی آن‌ها در ماه به ۱۰۰ هزار افغانی می‌رسد: "سرپرستی کودکان بسیار دشوار است، وقتی هزینه‌های مکتب و مدرسه‌شان را جمع کنی، فیس عادی ماهانه آن‌ها به هفت تا هشت هزار افغانی می‌رسد، اگر این کار را نکنیم پس چی کنیم، مسئولیت متوجه پدر و مادر است، برای گذران زنده‌گی ماهانه به ۱۰۰ هزار افغانی نیاز است، درحالی که فقط من کار می‌کنم."
شاه محمد می‌گوید مادر و دو خواهر مجردش که از آموزش محروم شده‌اند نیز با او زنده‌گی می‌کنند.
همچنین یک زن بیوه از ولایت کندهار که هفت فرزند دارد نیز از دشواری‌های مشابه زنده‌گی شکایت دارد.
او به شرط نه گرفتن نام و تغییر صدایش به رادیو آزادی گفت: "من با مشکلات زیاد و سختی‌های فراوان روبه‌رو هستم، خیاطی می‌کنم و با آن مخارج خانه و فرزندانم را تأمین می‌کنم، هزینه‌ها بسیار بالاست، پسر بزرگم بیمار است، با درآمد خیاطی نمی‌توانم خانه را اداره کنم، هیچ کمکی هم به من نشده است."
بیشتر چالش‌های این خانواده‌ها پر جمعیت بودن آن خوانده می‌شود.
داکتران بخش نسایی و ولادی توصیه می‌کنند که بین ولادت‌ها باید فاصله‌ی مناسب رعایت شود، در غیر آن ممکن است هم مادر و هم کودک با مشکلات روبه‌رو شوند.
داکتر نسیمه حبیبی، متخصص بخش نسایی و ولادی در گفت‌وگو با رادیو آزادی گفت که زنان باید حداقل سه سال بین ولادت‌ها فاصله بگذارند: "اگر مادری این فاصله را رعایت نکند، ممکن است دچار خستگی، استرس و خطرات حین زایمان شود. وقتی یک مادر کودک به دنیا می‌آورد، باید تمام نیازهای او را تأمین کند. اگر هر سال یک کودک بیاورد، نمی‌تواند به آن‌ها رسیده‌گی لازم را داشته باشد و فرزندانش دچار سوء تغذیه می‌شوند."
به گفته صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد یا یونیسف در حال حاضر حدود سه‌ونیم میلیون کودک در افغانستان با سوء تغذیه مواجه اند.
کارشناسان امور اجتماعی از جمله مجیب لحاظ انتقاد می‌کنند که در افغانستان در مورد شرایط افزایش جمعیت نه آگاهی‌دهی عمومی لازم صورت گرفته و نه کار برنامه‌ریزی شده انجام شده‌است: "افزایش جمعیت در افغانستان برنامه‌ری شده نیست. از مردم گرفته تا نهادها، آگاهی‌دهی عمومی لازم صورت نگرفته است. کودکان متولد می‌شوند، اما رها می‌شوند، بیشتر توجه خانواده‌ها به نیازهای ابتدایی مانند غذا و لباس خلاصه می‌شود. و این‌که «روزی‌رسان خداست» بین مردم یک باور بسیار عام است، ولی این فشار زیادی را بر خانواده‌ها وارد می‌کند و نهادها را هم با بار سنگین روبه‌رو می‌سازد."
آقای لحاظ می‌گوید، این افزایش غیر برنامه‌ریزی شده‌ی جمعیت، بحران‌های متعددی به بار آورده که مهم‌ترین آن فقر و بحران بشری گسترده است.
دفتر هماهنگی کمک‌های بشری سازمان ملل متحد (اوچا) گفته که در سال جاری میلادی حدود ۲۳ میلیون نفر در افغانستان نیازمند کمک‌های بشری اند.
قابل یادآوری‌ست که بعد از ۱۵ اگست ۲۰۲۱، با بازگشت دوباره طالبان به قدرت، فقر و بی‌کاری در افغانستان به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته و بخش بزرگی از جمعیت نزدیک به ۴۴ میلیونی این کشور را درگیر کرده‌است.
شماری از نهادهای بین‌المللی از جمله صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (یو، ان اف، پی، ای)، جمعیت افغانستان را بیش از ۴۳،۸ میلیون تن گزارش کرده‌اند.
