چرا لابراتوارهای افغانستان توان تشخیص بیماری‌های خطرناک را ندارند؟

آنان به رادیو آزادی گفته‌اند که به همین دلیل مجبور به سفر به خارج از کشور می‌شوند. یک شهروند کابل که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش در گزارش ذکر شود، در گفتگو با رادیو آزادی از چگونگی فعالیت لابراتوارها و مراکز تشخیص شکایت کرد.

(ما یک مریض داریم، چهار پنج سال می‌شود که بیماری‌اش درست تشخیص نشده.)
او می‌گوید یک دختر ۱۷ ساله یکی از بستگانش، از حدود پنج سال به این طرف بیمار است، اما با وجود مراجعه به مراکز مختلف تشخیص، بیماری‌اش مشخص نشده است: (لابراتوارها و مراکز تشخیص در کابل وجود دارد، اما فقط به نام؛ ما یک مریض داریم که اصلاً تشخیص نمی‌شود. هر لابراتوار و داکتری که می‌رویم فقط دوا می‌دهد، ولی با آن دوا هم هیچ بهتر نمی‌شود. نه توان رفتن به خارج داریم، نه واسطه.)
خانواده‌های بسیاری از بیماران نیز از تشخیص‌های نادرست در این مراکز شاکی اند.
شهروند دیگری از کابل که او نیز نخواست نام و صدایش در گزارش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت که مدتی پیش در یکی از لابراتوارها گفته شد که دخترش به سرطان سینه مبتلا است، در حالی‌که بیماری‌اش فقط یک عفونت معمولی بوده و پس از معاینات در پاکستان، معلوم شد که تشخیص اشتباه بوده و این موضوع آنها را به شدت نگران کرده بود.

اما این شکایت‌ها تنها محدود به کابل نیست، بلکه در برخی ولایت‌های دیگر نیز مطرح است.
عبدالستار ایوبی، باشنده ولایت کنر، به رادیو آزادی گفت که مادرش به سرطان خون و کاکایش به بیماری قلبی مبتلا هستند و برای تشخیص بیماری‌شان ناچار به سفر به پاکستان شده‌اند: (در ولایت کنر و به‌ویژه در زون شرق، لابراتوار مجهز نداریم که بتواند بیماری‌های شدید و جدی را تشخیص دهد. کاکایم که بیماری قلبی دارد و مادرم که سرطان خون دارد، تمام معاینات‌شان در پاکستان صورت گرفت. اینجا لابراتوار مناسب وجود ندارد و اگر کسی بخواهد برای معاینه به خارج برود، با مشکلات فراوانی مواجه می‌شود.)
شفیع‌الله، باشنده ولایت ارزگان نیز از مشکلات مشابه سخن می‌گوید:(بیماران ما برای معاینات ابتدایی یا به کابل می‌روند یا به کندهار، اما اگر آنجا هم تشخیص نشد، مجبور می‌شوند به پاکستان و دیگر کشورها بروند. خواست ما از دولت این است که لابراتوارهایی برای ما ایجاد کند تا بیماران‌مان بتوانند در ولایت خود بیماری‌شان را تشخیص دهند.)
آنان می‌گویند که مشکلات موجود در سکتور صحی افغانستان باعث شده که هر روز صدها و هزاران افغان برای تشخیص و درمان بیماری‌های‌شان به هند، پاکستان و ایران سفر کنند.
با آن‌که شرافت زمان سخنگوی وزارت صحت عامه حکومت طالبان، به پرسش‌های رادیو آزادی در مورد این شکایت‌ها پاسخ نداد، اما مسئولان شماری از لابراتوارها در چند ولایت به رادیو آزادی گفتند که آنها به مواد کیمیاوی و تجهیزات کافی برای تشخیص بیماری‌های جدی و سرطانی دسترسی ندارند.

انعام‌الله کاموی، مایکروبیولوژیست و مسئول یکی از لابراتوارهای خصوصی، به رادیو آزادی گفت: (اول اینکه ما افراد متخصص نداریم که در لابراتوار آموزش دیده باشند، اکثرشان تحصیلات عمومی دارند، برای هر نوع آزمایش متخصص جداگانه نیاز است، دوم اینکه ما کمبود تجهیزات داریم. لابراتوارها همه نوع ماشین دارند، اما برای هر آزمایش نیاز به کِت جدا است. این کِت‌ها اگر تهیه کنیم، به‌خاطر مصرف نشدن منقضی می‌شوند و ما ضرر می‌کنیم. در کل اگر لابراتوار مرکزی وجود داشته باشد، می‌تواند تمام افغانستان را تحت پوشش قرار دهد، اما لابراتوار مرکزی هم وجود ندارد.)
داکتران می‌گویند نخستین و مهم‌ترین قدم در درمان هر بیماری ساده یا پیچیده، تشخیص دقیق آن است.
آنان می‌افزایند که اگر یک بیماری در زمان مناسب و به‌درستی تشخیص نشود، درمان آن سخت و حتی غیرممکن می‌شود.
داکتر عطاالله سیام، متخصص بیماری‌های داخله، به رادیو آزادی گفت: (اکثر بیماران در زمان مناسب تشخیص نمی‌شوند، و وقتی بیماری پیشرفته می‌شود، در بدن مشکلات و بیماری‌های دیگر ایجاد می‌کند. در این صورت علت اصلی ناپدید می‌شود. مردم توانایی انجام تمام معاینات را ندارند، داکترها هم تمام معاینات را برای‌شان تجویز نمی‌کنند، و وسایل تخنیکی معاینات هم موجود نیست. این همه مانع تشخیص دقیق و درمان درست می‌شود.)

قابل یادآوری‌ست که سازمان جهانی صحت (WHO) به تاریخ ۲۸ می در صفحه ایکس خود نوشته بود که این نهاد به تازگی به هدف جلوگیری از تشخیص‌های نادرست یا بی‌اساس، به ۱۹۴ لابراتوار و مرکز تشخیص صحی در تمام ۳۴ ولایت افغانستان تجهیزات لابراتواری توزیع کرده است.
این سازمان گفته که در این تجهیزات، مواد و وسایل لازم برای تشخیص سرطان، مایکروبیولوژی و آزمایش‌های بیوشیمی شامل است که ظرفیت لابراتوارها را افزایش می‌دهد و کیفیت مراقبت صحی را بهتر می‌سازد.
با آن‌که وزارت صحت عامه حکومت طالبان، معلوماتی در مورد شمار لابراتوارها و مراکز تشخیص بیماری در سراسر افغانستان با رادیو آزادی شریک نساخته، اما پیش از این مردم از شهرها و ولایت‌های مختلف افغانستان شکایت‌هایی حتی از نبود ابتدایی‌ترین خدمات صحی نیز مطرح کرده‌اند.
سفر افغان‌ها به کشورهای همسایه، به‌ویژه هند و پاکستان، بیشتر به دلیل مشکلات در تشخیص و درمان بیماری‌ها صورت می‌گیرد. هر سال هزاران تن با وجود مشکلات اقتصادی، ویزه و پاسپورت، مجبور به سفر به این کشورها می‌شوند.
پیش از این ، سازمان صحی جهان ،شبکه تحلیل‌گران افغانستان و برخی نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد، هر از گاهی گزارش‌هایی از وخامت سکتور صحت و کاهش شدید خدمات صحی در سراسر افغانستان منتشر کرده‌اند.