در پی یک هفته دیپلماسی پرتنش درباره چگونگی پایان دادن به جنگ اوکراین، که شکاف‌های بین ایالات متحده و سایر قدرت‌های غربی ایجاد کرده و سوالات جدیدی درباره آینده کمک‌ها به اوکراین مطرح کرده است، چین در حال بررسی راه‌هایی برای بهره‌برداری از این شرایط است.
برای بیجینگ، شکاف‌های دیپلماتیک بین ایالات متحده و متحدان اروپایی آن که آخرین مورد آن در نتیجه درگیری در دفتر بیضی بین دونالد ترمپ، رئیس‌جمهور امریکا، و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، پدید آمد، فرصت‌های جدیدی را برای بهبود روابط متزلزل چین با اروپا فراهم می‌کند.
این پیامدها می‌توانند به آسیا نیز گسترش یابند، جایی که کشورهایی مانند تایوان، که همسو با واشنگتن هستند، با پیامدهای یک سیاست خارجی امریکا دست و پنجه نرم می‌کنند، سیاستی که بیشتر بر اساس منافع اقتصادی و معاملاتی استوار به نظر می‌رسد.
این وضعیت ممکن است فرصتی برای چین فراهم کند تا فشارهای خود را افزایش داده و نفوذ بیشتری در منطقه اقیانوس آرام اعمال کند.
اندرو سمال، عضو ارشد صندوق مارشال آلمان در برلین که پیش‌تر به کمیسیون اروپا در زمینه سیاست‌های چین مشاوره داده است، به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت:
این وضعیت به‌طور غیرقابل انکاری به نفع چین بوده است. بیجینگ فرصت‌های گسترده‌ای را که این وضعیت می‌تواند به همراه داشته باشد، از تحولات احتمالی در تایوان گرفته تا همکاری‌های جهانی بیشتر با روسیه و تضعیف ایالات متحده، مشاهده می‌کند.
چین چگونه می‌تواند از تغییر سیاست امریکا بهره ببرد؟
چین پیش از بحران اخیر در واشنگتن که باعث شد زلنسکی بدون امضای یک توافق مهم معدنی و پس از یک مواجهه تنش‌آمیز با ترمپ و معاون رئیس‌جمهور جی‌دی ونس، کاخ سفید را ترک کند، در حال برقراری ارتباط با بروکسل و پایتخت‌های اروپایی بود. به گفته سه مقام اتحادیه اروپا که با رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی صحبت کردند، این دیپلماسی فعال چین به‌منظور بهره‌برداری از نگرانی‌های اروپایی‌ها درباره احتمال تغییر سیاست‌های امریکا در قبال روسیه و پایان سریع جنگ اوکراین، انجام شده است.
چین که ادعای بی‌طرفی دارد اما از روسیه در تهاجم تمام‌عیار به اوکراین حمایت کرده است، اکنون به دنبال گسترش نفوذ خود در میان اختلافات ترانس‌آتلانتیک یا دو سوی اقیانوس اطلس است.
از جمله مواردی که چین به دنبال بهره‌برداری از آن است، برنامه ترمپ برای اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر کالاهای ساخت اتحادیه اروپا است. بروکسل در واکنش به این اقدام تهدید کرده که با اقدامات متقابل علیه اقتصاد ایالات متحده پاسخ خواهد داد.
اندرو اسمال می‌گوید که این تلاش‌های چین هنوز در "مرحله اولیه شناخت و ارزیابی" قرار دارد تا "مشخص شود که چه فرصت‌هایی در این شرایط جدید وجود دارد."
او افزود: "هر پیشنهادی که چین ارائه دهد، با تردید مواجه خواهد شد، اما بیجینگ معتقد است که اگر بتواند این مرحله اولیه را مدیریت کند، فرصت‌هایی را خواهد یافت، به‌ویژه اگر تعرفه‌ها اعمال شوند."
آیا چین می‌خواهد نقش میانجی صلح را در اوکراین ایفا کند؟
چین تاکنون ترجیح داده در حاشیه دیپلماسی جهانی که از زمان آغاز ریاست جمهوری ترمپ شدت گرفته است، باقی بماند. با این حال، مقام‌های چینی به بررسی واکنش اروپایی‌ها ادامه داده‌اند.
در کنفرانس امنیتی مونیخ در فبروری، وانگ یی، وزیر خارجه چین، گفت که چین معتقد است همه طرف‌های ذی‌نفع باید در مذاکرات صلح شرکت کنند و بر نقش اروپا در این فرآیند تأکید کرد، درست پیش از مذاکرات ایالات متحده و روسیه در ریاض که بدون حضور مقامات کی‌یف یا اروپا برگزار شد.
زوزانا آنا فرنتسی، معاون‌استاد در پوهنتون ملی دونگ هوا در تایوان و مشاور پیشین پارلمان اروپا، در گفت‌وگو با رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت:
اگر من به جای بیجینگ بودم، به اروپایی‌ها همان چیزی را می‌گفتم که دوست دارند بشنوند، و یکی از این موارد این است که اروپا و کی‌یف باید در مذاکرات مربوط به آینده اوکراین حضور داشته باشند.
ژو بو، دگروال بازنشسته اردوی چین، نیز در حاشیه این کنفرانس طی مصاحبه‌ای، ایده استقرار نیروهای حافظ صلح چینی و هندی در اوکراین را مطرح کرد. پس از آن، وانگ یی در نشست گروه ۲۰ در افریقای جنوبی، مذاکرات اخیر ایالات متحده و روسیه را "پنجره‌ای برای صلح" در اوکراین توصیف کرد و گفت که "چین همچنان به ایفای نقش سازنده در حل سیاسی این بحران ادامه خواهد داد."
خانم فرنتسی این اظهارات را به‌عنوان «بالون‌های آزمایشی» می‌بیند که بیجینگ از طریق آن‌ها میزان پذیرش رویکرد خود را ارزیابی می‌کند. با این‌حال، او هشدار می‌دهد که سال‌ها تنش تجاری بین بروکسل و بیجینگ، همراه با روابط پرتنش ناشی از حمایت اقتصادی چین از روسیه در طول جنگ و تأمین کالاهای با کاربرد دوگانه برای تلاش‌های جنگی مسکو، موانعی هستند که به‌راحتی از بین نخواهند رفت.
وی می افزاید که بیجینگ همچنین باید این تصور را از میان بردارد که تلاش‌های دیپلماتیکش بیش از آنکه معطوف به صلح‌سازی واقعی باشد، صرفاً در راستای بهبود وجهه بین‌المللی‌اش است.
اندکی پس از آغاز جنگ، شی جین‌پینگ، رهبر چین، شتاب‌زده تلاش کرد تا این کشور را به‌عنوان یک بازیگر بی‌طرف معرفی کند و دیپلمات‌های چینی در مجامع بین‌المللی خواستار صلح شدند.
در سال ۲۰۲۳، بیجینگ یک طرح ۱۲ ماده‌ای برای صلح در اوکراین ارائه کرد که به نظر می‌رسید بیشتر به‌منظور فراهم کردن مقدمات آتش‌بس و مذاکرات صلح باشد.
بااین‌حال، این طرح هیچ نقشه راه روشنی برای پایان جنگ ارائه نکرد و از سوی مقامات غربی به‌عنوان اقدامی در راستای برقراری صلحی مطابق با منافع روسیه،رد شد.
همچنین، مقامات اتحادیه اروپا می‌گویند که چین هنوز در مراحل اولیه تعامل دیپلماتیک خود با این اتحادیه ۲۷ عضوی، کدام پیشنهاد ملموس ارائه نکرده است و صرفاً بر بیان مواضعی درباره غیرقابل‌اعتماد بودن ایالات متحده و امکان عادی‌سازی روابط تجاری متمرکز بوده است.
خانم فرنتسی دراین‌باره می‌گوید:
این اجتناب‌ناپذیر است که ما تحت تأثیر اظهاراتی از سوی بیجینگ قرار بگیریم که برایمان خوشایند به نظر می‌رسند. اما این واقعیت که ایالات متحده کمتر قابل‌اعتماد شده، به‌طور ناگهانی چین را به یک شریک قابل‌اعتمادتر تبدیل نمی‌کند.
آیا تنش‌های دیپلماتیک بر سر اوکراین بر آسیا تأثیر خواهد گذاشت؟
دولت ترمپ اعلام کرده که هدفش از سیاست‌های اخیر، وادار کردن متحدان به پرداخت سهم بیشتری از هزینه‌های دفاعی، تنظیم مجدد روابط تجاری، و پایان دادن به جنگ اوکراین است.
پنتاگون ، وزارت دفاع امریکا همچنین گفته است که در صورت کاهش کمک‌های نظامی به اوکراین، واشنگتن می‌تواند منابع بیشتری را به منطقه آسیا-اقیانوسیه اختصاص دهد، جایی که مقابله با چین در اولویت قرار دارد.
با این حال، به نظر می‌رسد که این تغییر سیاست‌های امریکا تأثیرات گسترده‌تری بر شرق آسیا دارد، به‌ویژه برای تایوان که چین آن را بخشی از قلمرو خود می‌داند و تهدید کرده که در صورت عدم پذیرش اتحاد مسالمت‌آمیز، به آن حمله خواهد کرد.
تایوان همواره با احتمال تهاجم چین روبه‌رو بوده است، اما فشارها در حال افزایش هستند. در ۲۸ فبروری، وزارت دفاع چین اعلام کرد که استفاده از زور علیه تایوان را منتفی نمی‌داند و به امریکا هشدار داد که "بازی‌های پنهانی" در مورد تایوان نتیجه معکوس در پی خواهد داشت.
این اظهارات پس از آن مطرح شد که مقامات تایوانی اعلام کردند یک کشتی باربری با خدمه‌ای از اتباع چینی را توقیف کرده‌اند، کشتی‌ای که گمان می‌رود یک کیبل ارتباطی زیردریایی را قطع کرده باشد. پس از این رویداد، اردوی چین رزمایشی را برگزار کرد که تایپه آن را به‌عنوان یک "تمرین تیراندازی بدون اعلام قبلی" در سواحل جنوبی جزیره توصیف کرد.
توانایی تایوان در بازدارندگی از یک حمله احتمالی، به این بستگی دارد که آیا ایالات متحده آماده کمک‌رسانی خواهد بود یا خیر. دولت تایوان نیز کمک‌های واشنگتن به اوکراین را به‌نوعی شاخصی برای ارزیابی واکنش امریکا در صورت وقوع بحران با چین تلقی کرده است.
رایان هس، مدیر پیشین امور چین در شورای امنیت ملی ایالات متحده، گفت که تلاش‌های ترمپ برای پایان دادن به جنگ در اوکراین و درگیری اخیر او با زلنسکی در قصر سفید، بی‌شک موجب نگرانی در تایپه خواهد شد. بااین‌حال، او افزود که موقعیت ویژه تایوان به‌عنوان تولیدکننده ۹۰ درصد از پیشرفته‌ترین semi conductors ، یا نیمه‌هادی‌های جهان، جایگاهی منحصر به فرد در روابط آن با ایالات متحده ایجاد کرده است.
ترمپ خواستار افزایش بودجه دفاعی تایپه شده و اعلام کرده است که قصد دارد بخشی از کارخانه‌های تولید نیمه‌هادی این جزیره را – که عمدتاً برای شرکت‌های فناوری امریکایی تراشه تولید می‌کنند – به خاک ایالات متحده منتقل کند. بااین‌حال، هرگونه انتقال این تأسیسات فرآیندی پرهزینه و زمان‌بر خواهد بود.
هس تأکید دارد که این وابستگی متقابل، تایوان را به بخشی جدایی‌ناپذیر از اهداف ترمپ برای «احیای صنعتی امریکا» تبدیل می‌کند، زیرا او به‌دنبال بازسازی توان تولیدی کشورش است.
او در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «تایوان به ایالات متحده نیاز دارد، اما ایالات متحده نیز به تایوان نیازمند است. ترمپ از این واقعیت آگاه است. یک تقسیم کار مکمل بین شرکت‌های فناوری امریکایی و کارخانه‌های تولید تراشه در تایوان وجود دارد که قابل جایگزینی نیست.»