نامش احمد العوده است و از زمانی که در ماه گذشته حکومت بشار اسد، رهبر پیشین سوریه سقوط کرد، در خبرها بوده است.
عوده پیش از آنکه موضعش را تغییر دهد و همکار متحد اسد، روسیه شود، از نخستین سال‌های جنگ داخلی سوریه که در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، فرمانده نیروهای شورشی مخالف اسد در ایالت درعا در جنوب سوریه بود.
اما در ماه نومبر گذشته همه‌چیز تغییر کرد.
زمانی که گروه هیئت تحریر الشام و متحدانش حملات خود را علیه حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهور مخلوع سوریه در ۲۷ نومبر ۲۰۲۴ از سمت شمال آغاز کردند، عوده و جنگجویانش از جنوب به سمت دمشق به راه افتادند.
ایالات متحده هیئت تحریر الشام را به‌عنوان سازمان تروریستی می‌شناسد.
رابین یاسین قصاب، یکی از نویسندگان کتاب کشور سوزان: سوریه در انقلاب و جنگ، می‌گوید که عوده یک بازیکن فرصت‌طلب یا ذکی و عمل‌گرا است.
شورشی در جنوب
در مورد سال‌های نخست زندگی عوده جزئیات روشن نیست.
در گزارش‌ها به نقل از افراد نزدیک به او آمده است که عوده پیش از آغاز جنگ داخلی سوریه و پس از پایان خدمت اجباری در اردوی آن کشور، سوریه را به قصد امارات متحده عربی ترک کرد.
بنا بر گزارش‌ها، عوده، که به‌جز از خدمت اجباری در اردو، هیچ تجربه نظامی نداشت، در سال ۲۰۱۲ به درعا بازگشت.
او در سال ۲۰۱۴ به اردوی آزاد سوریه، ائتلاف بزرگ نیروهای شورشی مخالف اسد، پیوست.
فرماندهی کندک «شباب‌السنه» یا «جوانان سنی» به عوده واگذار شد و او سپس کنترل زادگاهش بصره در ایالت درعا را به دست گرفت.
به گفته افراد نزدیک به عوده، او باوصف همکاری با گروه‌های شورشی اسلام‌گرا مانند جبهه النصره هرگز رابطه نزدیک با آن‌ها برقرار نکرد.
این جبهه از سوی احمد الشرع تأسیس شده بود. شرع در آن زمان به نام محمد الجولانی شهرت داشت.
عوده هرگز به‌گونه علنی تمایل خود را برای حاکمیت بر اساس قانون شرعی ابراز نکرده است.
پس از آنکه نیروهای حکومت سوریه در سال ۲۰۱۸ برای بازپس‌گیری جنوب از شورشیان حمله بزرگی را راه‌اندازی کردند، عوده با روسیه به توافق موسوم به جورآمد رسید.
بر اساس این توافق، شورشیان با حکومت اسد «آشتی»، سلاح سنگین خود را تسلیم کردند و در جنوب سوریه ماندند.
به باور رابین یاسین قصاب، عوده به سطح پایین خودمختاری دست یافت و جنگ‌سالار محلی شد.
عوده سپس فرمانده لوای هشتم شد، واحدی که در سال ۲۰۲۰ در سپاه پنجم اردوی سوریه که حمایت روسیه را داشت، مدغم شد.
هرچند عوده پس از حمله‌ی به رهبری هیئت تحریر الشام علیه رژیم اسد در نومبر ۲۰۲۴، یک‌بار دیگر به تغییر بیعت متوسل شد.
بنا بر گزارش‌ها، او همکاری را با هیئت تحریر الشام آغاز کرد، با روسیه قطع رابطه و به سوی دمشق حرکت کرد.
پیش از ورود شرع، عوده و نیروهایش در ۸ دسمبر ۲۰۲۴ در دمشق دیده شدند، اما آن‌ها ظرف چند ساعت آنجا را ترک کردند.
در حالی که او به‌گونه علنی برای به چالش کشیدن شرع تمایل نشان نداده است، گزارش‌ها نشان می‌دهد او می‌خواهد خودمختاری‌اش را در جنوب حفظ کند.
تهدید رهبری؟
کشورهای قدرتمند عربی مانند مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به‌خاطر پیامدهای منطقه‌ای به قدرت رسیدن اسلام‌گرایان در سوریه نگران‌اند.
این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که ایالات متحده به هدف تسهیل انتقال سوریه به دوران پس از اسد، در حال دور کردن محدودیت‌های مشخص است.
بر اساس سند غیررسمی اتحادیه اروپا که رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی مشاهده‌اش کرده، اتحادیه اروپا نیز در مورد رفع تحریم‌های نفت، گاز، بانکی و ترانسپورت بر سوریه، غور می‌کند.
کالین کلارک، مدیر پالیسی و تحقیق در گروه مشورتی استخباراتی «سوفان» مستقر در نیویورک، می‌گوید که اگر حاکمان جدید سوریه به‌طور مؤثر بتوانند کشور را اداره کنند، یک «تحرک واقعی» برای گروه‌های اسلام‌گرا خواهد بود.
کلارک می‌افزاید که رهبری امارات و عربستان سعودی، نگران استند که تسلط گروه هیئت تحریر الشام بر سوریه، به اسلام‌گرایان در آن کشورها انرژی می‌بخشد.
به باور کلارک، اگر شرع در حکومت‌داری موفق شود، برای گروه‌هایی مانند اخوان‌المسلمین اثبات مفهوم خواهد بود.
هر دو، امارات متحده عربی و عربستان سعودی، جنبش‌های اسلام‌گرا را تهدید وجودی برای نظام‌های سلطنتی و سیاسی خود می‌دانند.
اینجا جایی است که کسی مثل عوده با نام آشنا و روابط با امارات متحده عربی می‌تواند مناسب باشد.
برخی ناظران منطقه گفته‌اند که عوده «خلیفه حفتر» سوریه شده می‌تواند، مرد قدرتمندی که از حمایت امارات متحده عربی و مصر برخوردار است و حاکمیت حکومت وفاق ملی لیبیا را به چالش کشیده است.
سازمان ملل متحد از این حکومت حمایت می‌کند.
یاسین قصاب می‌گوید: «مطمئنم که اگر یک شورشگری در سوریه آغاز شود، امارات متحده عربی و [عبدالفتاح] سیسی [رئیس‌جمهور مصر] از آن حمایت خواهند کرد.
او می‌افزاید، این بستگی به آن دارد که اداره جدید سوریه چگونه به شکل مؤثر و به‌سرعت نظم و اقتدار را در آن کشور برقرار می‌کند.
به گفته یاسین قصاب، اما اگر وضعیت در کل به سمت دیگر برود، عوده یک جنگ‌سالاری که ممکن است منابع مالی خارجی را دریافت کند، بوده می‌تواند.
گزارشگر: کیان شریفی