یکتن از خبرنگاران افغان در پاسخ به این پرسش می گوید:
« یکی از دشوارترین و سخت ترین مشکلاتی که خودم امسال داشتم این بود که دوبار از سوی امارت اسلامی بازداشت شدم.»
تحت ضمانت آزادم شدم، حدود یک ماه می‌شود که بیکار هستم چونکه آنها {طالبان} برایم اجازه ندادند که کار کنم
این خبرنگار محلی در افغانستان که به دلایل امنیتی خواست نامش در گزارش گرفته نشود به رادیو آزادی همچنان گفت که پس از رهایی از زندان مجبور شد که از شغل خبرنگاری دست بکشد.
« آنها{طالبان} برایم گفتند که شما دشمن امارت و دشمن کشور هستید. واقعاً یک شرایط خیلی سخت بود، تحت ضمانت آزادم شدم، حدود یک ماه می‌شود که بیکار هستم چونکه آنها {طالبان} برایم اجازه ندادند که کار کنم. همچنان چند تن از همکارانم هم فعلاً بی کار هستند، آنها قبلاً کار می‌کردند.»
از سوی دیگر، سیلیا مرسیر Celia MERCIE مسئول بخش آسیای جنوبی سازمان خبرنگاران بدون مرز می‌گوید که طالبان در سال ۲۰۲۴ دستکم ۲۵ خبرنگار را بازداشت کردند.
رژیم طالبان خبرنگاران را هدف قرار داده و شمار بازداشت‌ها و دستگیری‌هایی قبل از محاکمه را چند برابر کرده است.
او به رادیو آزادی بیشتر گفت:
«سرکوب خبرنگاران افغان طی سه سال گذشته به طور پیوسته افزایش یافته و در سال ۲۰۲۴ آزادی رسانه ها در پایین ترین سطح خود قرار دارد. رژیم طالبان خبرنگاران را هدف قرار داده و شمار بازداشت‌ها و دستگیری‌هایی قبل از محاکمه را چند برابر کرده است. حکومت طالبان به بهانه های دروغین خبرنگاران را مانند مجرمین زندانی کرده. در سال ۲۰۲۴ دستکم ۲۵ خبرنگار دستگیر شده‌اند. ما همچنان شاهد افزایش قوانین و دستورالعمل ها بوده‌ایم که شرایط کاری خبرنگاران افغان را به شدت بدتر ساخته و سانسور را تقویت میکند.»
خانم میرسیر افزود که در سال ۲۰۲۴ به شمول تلویزیون آرزو، ۱۲ رسانه در افغانستان مسدود شدند.
نیروهای طالبان در چهارم ماه دسمبر به دفتر تلویزیون خصوصی آرزو در کابل هجوم بردند، هفت کارمندش را بازداشت کردند و دفتر این رسانه را بستند.
وزارت امر به معروف و نهی از منکرحکومت طالبان گفته است که این گروه دفتر تلویزیون آرزو را برای «حفظ ارزش‌های اسلامی، جلوگیری از سوء استفاده از رسانه‌ها و تقویت نظم اجتماعی» مسدود کرده.
مرکز خبرنگاران افغانستان در ۲۱ دسمبر گفت که هفت کارمند این رسانه از زندان پلچرخی بر اساس ضمانت آزاد شدند.
در خبرنامۀ این مرکز آمده است که یورش به دفتر تلویزیون آرزو و بازداشت کارمندان آن نقض صریح حقوق بنیادی آنان بوده و نباید انجام می‌شد.
یک خبرنگار محلی در افغانستان که خواست نامش فاش نشود به رادیو آزادی گفت که خبرنگاران و رسانه ها هنوز هم نمی‌توانند که گزارش هایی خلاف پالیسی و میل طالبان تهیه و نشر کنند.
بر اساس یک دستورالعمل تازۀ طالبان که در ماه سپتمبر سال ۲۰۲۴ به رسانه ها ابلاغ شد، نشر برنامه های سیاسی به طور زنده و نقد قوانین و پالیسی‌های حکومت طالبان توسط رسانه‌ها ممنوع شده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان می‌گوید که طبق این دستورالعمل، رسانه ها همچنان نمی توانند، با کسانی که مورد تایید حکومت طالبان نیستند، گفتگو کنند.
همزمان با این ، طالبان بر اساس قانون امر به معروف و نهی از منکر این گروه، عکاسی و فلمبرداری از موجودات زنده را در ولایت های هرات، ننگرهار، قندهار، هلمند، میدان وردک، تخار ، بادغیس و پکتیا ممنوع کردند.
خبرنگاران و نهاد های حامی رسانه ها این اقدام های طالبان را تلاشی دیگر این گروه برای تضعیف و سرکوب رسانه های تصویری در افغانستان می‌دانند.
خانه آزادی بیان گفته است که از زمان بازگشت طالبان به قدرت درافغانستان، فعالیت بیش از ۳۰۰ رسانه متوقف شده است.
در این مدت ده ها خبرنگار نیز بازداشت و زندانی شدند.
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است که بسیاری از این بازداشت ها موقت بوده و از یک تا چند ساعت و چند روز و حتی چند هفته طول کشیده؛ اما در مواردی تا چندین ماه ادامه یافته است.
برخی از این خبرنگاران پس از رهایی از زندان طالبان گفته اند که در جریان توقیف مورد شکنجه و بدرفتاری قرار گرفتند.
در میان نگرانی های فزاینده در بارۀ محدودیت ها در برابر رسانه ها و خبرنگاران در افغانستان یک مقام ارشد طالبان می‌گوید که در مسائل جزئی نباید برای رسانه ها مشکل ایجاد شود.
شیرمحمد عباس ستانکزی، معین سیاسی وزارت خارجۀ حکومت طالبان در ۱۸ دسمبر در سمینار «نقش رسانه‌ها در استحکام نظام اسلامی» در‌کابل گفت که از رسانه ها در افغانستان باید حمایت شود.
«خواهش من از منسوبین حکومت و امارت این است که به رسانه ها اجازه بدهند که با رسانه های مخالف مبارزه کنند. به رسانه های ما اعتماد کنید. انتقادات و قیودات زیاد بالای رسانه ها به جای نفع زیان به بار می آورد پس خواهش من از حکومت و امارت اسلامی این است که رسانه های ما را تقویت کند و پشت شان بی ایستد و در مسائل جزئی برای رسانه ها مشکل ایجاد نکند.»
پیش از آن، ضیاءالحق حقمل رئیس خبرگزاری باختر و وارسی کنندۀ وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان به تلویزیون ملی در کنترل این گروه در ماه نوامبر گفته بود که فعالیت رسانه‌ها مطابق شریعت اسلامی در افغانستان آزاد است.
اما خبرنگاران و سازمان های پشتیبان رسانه ها می‌گویند که این حرف طالبان بسیار کلی است و به گفتۀ آنها، حکومت طالبان به بهانه های مختلف مانع فعالیت آزاد رسانه ها و خبرنگاران شده است.
چرا آزادی رسانه ها مهم است؟
مطبوعات آزاد با افشای سوء استفاده ها، فساد و نقض حقوق بشر به عنوان یک قوۀ ضد قدرت عمل می کند
پاسخ سیلیا مرسیر مسئول بخش آسیای جنوبی سازمان خبرنگاران بدون مرز این است:
«آزادی رسانه ها یک ستون اساسی هر دیموکراسی است و حق آگاهی شهروندان را تضمین میکند. مطبوعات آزاد با افشای سوء استفاده ها، فساد و نقض حقوق بشر به عنوان یک قوۀ ضد قدرت عمل می کند و با برملا کردن عملکرد نادرست نهاد ها، شفافیت و پاسخگویی را در میان رهبران ترویج می کند.آزادی رسانه ها همچنان به اقلیت ها و گروه های به حاشیه رانده شده صدا میدهد و شمولیت و مساوات را در جامعه تحکیم می بخشد.»
آزادی بیان و رسانه ها یکی از دستآورد های بزرگ طی بیش از ۲۰ سال اخیر در افغانستان بود.
در این مدت صد ها تلویزیون رادیو و رسانۀ چاپی آغاز به فعالیت کردند و زمینۀ کار به هزاران تن به شمول زنان فراهم شده بود؛ اما به دنبال حاکمیت دوبارۀ طالبان در افغانستان ، بسیاری خبرنگاران به ویژۀ روزنامه نگاران زن بیکار شده و صد ها خبرنگار این کشور را ترک کرده اند.
یک خبرنگار زن در افغانستان که قبلاً در یک رادیو محلی در هرات کار می کرد می‌گوید، دلتنگ روز هایی است که مشغول کار های خبرنگاری بود.
متاسفانه علاقۀ که به کار خبرنگاری داشتم و همان شغلی که دوست داشتم که در این عرصه رشد کنم از ما گرفته شده
او که به دلایل امنیتی از افشای نامش خودداری کرد به رادیو آزادی گفت که از بیکاری رنج می‌برد.
« وقتی که امارت اسلامی هرات را تصرف کرد، رئیس ما مجبور شد که از شهر هرات برود و کشور را ترک کند به همین خاطر رادیو ما بسته شد و بیکار شدیم. متاسفانه علاقۀ که به کار خبرنگاری داشتم و همان شغلی که دوست داشتم که در این عرصه رشد کنم از ما گرفته شده و ما در یک حالت بی سرنوشتی قرار داریم.»
طالبان در ماه می سال ۲۰۲۲ دستور دادند که مجریان زن در رسانه های افغانستان حین اجرای برنامه های تلویزیونی صورت خود را بپوشانند.
قوماندانی امنیۀ طالبان در خوست در ماه فبروری سال ۲۰۲۴ هر نوع تماس تلفنی زنان با رسانه های این ولایت را ممنوع کرد.
پیش از این ، طالبان نشر صدای زنان را در رسانه های محلی ولایت هلمند منع کرده بودند.
با مسلط شدن دوبارۀ طالبان در افغانستان ، محتویات رسانه های این کشور نیز تغییر کرده.
طالبان از نشر موسیقی، سریال ها و برنامه های تفریحی در رسانه ها جلوگیری کرده اند.
دفتر هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در اواخر ماه نوامبر گفت که ۳۳۶ مورد نقض حقوق بشرعلیه خبرنگاران و کارمندان رسانه ای را در بیش از سه سال حاکمیت طالبان در این کشور مستند کرده است.
در گزارش یوناما آمده است که این موارد از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ تا ۳۰ سپتمبر ۲۰۲۴ شامل ۲۵۶ مورد بازداشت و توقیف خودسرانه، ۱۳۰ مورد شکنجه و بدرفتاری و ۷۵ مورد تهدید یا ارعاب می‌شود.
