چرا شب چله یا یلدا را تجلیل می کنیم؟

شب یلدا؛ آیین کهنی‌که خانواده‌ها را گردهم می‌آورد تا سیاهی طولانی‌ترین شب سال را با گرمی باهمی برای آغاز زمستان سرد، سپید کنند.

شب یلدا یا چله با دورهمی‌های خانواده‌گی، جمع دوستانه با روشن کردن چراغ بر سفرۀ غذا، گذاشتن آب در ظرف پاک، آماده کردن غذاهای متنوع و میوه‌های تازه به رنگ سرخ چون انار و تربوز و خواندن شعر و غزل در کنار شهنامۀ فردوسی و فال حافظ سحر می‌شود.

این شب که به‌عنوان آخرین شب پاییز و آغاز زمستان در افغانستان، ایران، تاجکیستان، ازبکستان و برخی کشورهای دیگر تجلیل می‌شود، نمادی از پیروزی نور و روشنایی بر تاریکی از جشن‌های کهن فرهنگی آریایان است.

با آن‌که پس از حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان، تجلیل از بسیاری جشن‌های فرهنگی ممنوع شده، ولی با آن هم مردم در میان خانواده‌های شان از برخی از آن‌ها تجلیل می‌کنند.

سوما، بانوی از شهر کابل به رادیو آزادی می‌گوید که با همه محدودیت‌های وضع شده، او کنار فرزندان و خانواده‌اش، درازی این شب را با قصه‌ها و خواندن شعر حافظ کوتاه می‌سازد: "شب یلدا از گذشته‌های دور میان مردم افغانستان تجلیل می‌شود، ولی با وضع محدودیت‌های بسیار، حکومت مانع مردم از تجلیل این رویدادها می‌شود، با آن هم خانواده‌ها کنار هم جمع می‌شوند، با صرف میوه‌های تازه و خشک، گرد صندلی از این شب تجلیل می‌کنند."

رقیه، بانوی از شهر هرات به رادیو آزادی می‌گوید که جشن شب یلدا در این ولایت بیشتر از گذشته تجلیل می‌شود: "در هرات از شب یلدا در خانه‌ی بزرگان خانواده تجلیل می‌کنند و بزرگان قصه‌ها از گذشته‌ها می‌گویند و فال حافظ می‌گیرند، تزئین سفره خاص از انار و تربوز که نماد فراوانی و برکت اند و شیرینی‌های محلی استفاده می‌کنند، خوشبختانه این رسم میان جوانان هراتی بیشتر از گذشته تجلیل می‌شود."

شب یلدا همواره با آرزوی پیروزی روشنی بر ظلمت و تاریکی تجلیل می‌شود.

بیشتر در این باره:

شب یلدا به عنوان میراث مشترک فرهنگی افغانستان و ایران در یونسکو ثبت شد

انور وفا سمندر، نویسنده‌ی افغان به این باور است که از شب یلدا یا چله با دو سبد استقبال می‌شود: "یکی سبدی است که در آن میوه‌های چون انار و تربوز و چراغ دارد و سبد دیگر، سبد درونی آدم‌هاست، سبد خاطرات بسیار کهن که ما از آن درد می‌کشیم، حرف سوم هم وجود دارد، ما تصمیم به روشنایی داریم تا آن وجودی‌که در درون ما منتظر بلوغ آگاهی است، راهی اقیانوس عشق و رحمت شود."

یلدا در ادبیات فارسی و اشعار شاعران بزرگ، جایگاه خاصی دارد و به‌عنوان نمادی از انتظار و امید به روشنایی و زندگی بهتر شناخته می‌شود.

این شب اغلب با خواندن شعر و غزل به پایان می‌رسد.

داکتر فرید یونس، کارشناس مسایل تاریخی-اجتماعی مقیم امریکا در پیوند به ریشه‌ی تاریخی واژه‌ی "یلدا" به رادیو آزادی گفت: " یلدا، شب چله است، واژه سریانی است که زایش و تولد خورشید معنی می‌دهد، ابو ریحان البیرونی آن را میلاد اکبر خوانده که منظور تولد خورشید است، شب زیبای خانواده‌گی است و مسئله فرهنگی است و به دین هیچ ارتباطی ندارد."

بر اساس تعریف یونسکو، شب یلدا به‌عنوان نمادی از هویت فرهنگی، طبیعت، احترام به زنان، مهمان‌نوازی، تنوع فرهنگی و سنت‌های صلح‌آمیز و پذیرش متقابل جشن گرفته می‌شود.

هرچند برخی از افغان‌ها می‌گویند که هنوز هم این شب را با گردهمایی‌های کوچک و بزرگ جشن می‌گیرند، اما با حاکمیت دوباره طالبان، در کنار سایر محدودیت‌ها، تغییراتی در جشن‌های فرهنگی نیز ایجاد شد و بیشتر این جشن‌ها از جمله شب یلدا یا چله دیگر به طور رسمی برگزار نمی‌شود.

سال گذشته ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان به رسانه‌ها گفته بود که " مخالف هر گونه مراسمی که در اسلام نیست، اند و از آن تجلیل نمی‌کنند".

اما امسال برخلاف دستور طالبان، تعدادی از زنان و دختران در اعتراض به نافرمانی از طالبان در تجلیل از شب یلدا شعرخوانی کردند و ویدیوهای شان را در شبکه های اجتماعی منتشر کردند.