نزدیکتر شدن روابط امارات متحدۀ عربی و طالبان؛ تغییر در تعاملات جهانی یا رقابت منطقه‌ای؟

وزارت خارجۀ امارات متحدۀ عربی، کشور نفت خیز خلیج فارس، در ۲۱ ماه آگست امسال اعتمادنامۀ بدرالدین حقانی را به عنوان سفیر حکومت طالبان پذیرفت، حکومتی که با گذشت ۳ سال، تا هنوز از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده است.

بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای غربی بشمول ایالات متحده گفته اند، تا زمانی که حکومت طالبان سیاستشان در قبال حقوق بشر بخصوص حقوق زنان و آموزش و تحصیل دختران را تغییر ندهد، به رسمیت شناخته نخواهد شد.

اما برخی از کشورها با حکومت طالبان رفت وآمد دیپلماتیک دارند. پیش از امارات متحدۀ عربی، نخستین کشور چین بود که شی جن پینگ، رئیس جمهورش در دسمبر ۲۰۲۳ اعتمادنامۀ بلال کریمی را به عنوان سفیر طالبان در آن کشور پذیرفت.

نزدیکتر شدن طالبان و امارات متحدۀ عربی به چه معنی است؟

مایکل کوگلمن، رئیس بخش جنوب آسیا در مرکز تحقیقاتی ویلسن در امریکا است.او میگوید که پذیرفته شدن اعتمادنامۀ سفیر طالبان در امارات متحدۀ عربی، بخشی از تلاش برخی کشورها برای همکاری نزدیک با طالبان است:

"خوب، این تصمیم امارات متحدۀ عربی به نظر من تازه ترین نشانۀ است که اجماع جهانی در مورد سیاست در قبال طالبان در حال کاهش است، زیرا در چند سال پسین از زمان بازگشت طالبان به قدرت، ما شاهد بوده ایم که جامعۀ جهانی تا حد زیادی در یک صفحه قرار داشته و در برخی مواقع علاقمند تعامل با طالبان بوده، اما نه از نزدیک و نه برای به رسمیت شناختن رژیم طالبان. اما با دیدن آنچه که امارات متحدۀ عربی و چین و شاید یکی دو کشور دیگر انجام میدهند، ما شاهد هستیم که اکنون حداقل از سوی چند کشور تمایل قویتری برای تعامل بیشتر با طالبان وجود دارد، بشمول این که از راه تقرریها در سفارتهای یکدیگر، دیپلماتهای خود را تشویق میکنند تا باهم از نزدیک کار کنند."

سفرهای مقامات ارشد حکومت طالبان به امارات متحدۀ عربی

بدرالدین حقانی پیوند خانوادگی با سراج الدین حقانی، سرپرست وزارت داخلۀ حکومت طالبان ندارد، وعضو گروهش است.سراج الدین حقانی، که از سوی ایالات متحده در فهرست تروریستان درج و پاداش ۱۰ میلیون دالری بر سرش تعیین شده، در ماه جون امسال با شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس دولت امارات متحدۀ عربی و حاکم ابوظبی دیدار کرد.

بیشتر در این باره:

رهبر امارات متحده عربی با هیئت حکومت طالبان در ابوظبی دیدار کرد

خبرگزاری دولتی امارات نوشت که دو طرف روی تقویت همکاری میان دو کشور و راههای گسترش روابط برای حفظ منافع دوجانبه و سهمگیری در ثبات منطقه، بحث کردند.

این خبرگزاری در ادامه نوشت که بخشهای اقتصادی و توسعه ای و حمایت از بازسازی و انکشاف در افغانستان نیز محور بحث آنها را تشکیل میداد.

در ماه آگست، ملا محمد حسن آخند، رئیس الوزرای حکومت طالبان که نامش در فهرست تحریمهای ملل متحد است، نیز به امارات متحدۀ عربی رفت، به گفتۀ حکومت طالبان، برای تداوی در یکی از شفاخانه های آن کشور.

وزارت خارجۀ امارات متحدۀ عربی گفت که شیخ محمد بن زاید آل نهیان برای احوالگیری در مورد صحت حسن آخند به دیدارش رفت.

بر اساس بیانیۀ این وزارت، این مقام طالبان از نقش تاریخی امارات متحدۀ عربی در فراهم آوری کمکهای بشردوستانه برای مردم افغانستان از طریق پروژه های توسعه ای و حمایت از بازسازی و انکشاف در این کشور سپاسگزاری کرده است.

پیش از این، ملا یعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع حکومت طالبان و فرزند ملا محمد عمر، رهبر پیشین و مؤسس طالبان، در ماه دیسمبر ۲۰۲۲ در ابوظبی، پایتخت امارات متحدۀ عربی با رئیس دولت این کشور ملاقات کرد. وزارت خارجۀ آن کشور تقویت روابط را موضوع مورد بحث آنها خوانده بود.

نظامیان امارات متحدۀ عربی در پهلوی نیروهای به رهبری ایالات متحده که رژیم نخست طالبان را در ۲۰۰۱ سرنگون کردند، در جریان جنگ ۲۰ ساله در این کشور جنگیده اند.

حدود دو هفته پیش از پایان طولانی ترین جنگ ایالات متحده درافغانستان، محمد اشرف غنی، رئیس جمهور مخلوع افغانستان تحت حمایت غرب، کشور را ترک کرد و به امارات متحدۀ عربی پناه برد.

امارات متحدۀ عربی در افغانستان دنبال چیست؟

مقامات غربی به این باور هستند که ابوظبی منافع خود را در ثبات سیاسی و اقتصادی افغانستان جستجو میکند، کشوری که مرز مشترک با ایران، همسایۀ امارات متحدۀ عربی دارد.

نصرالله ستانکزی، استاد پیشین پوهنزی حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل هم به همین باور است:

"امارات متحدۀ عربی به هیچ وجه علاقمند نیست که حکومت طالبان در مناسبات خارجی و مسائل اقتصادی اش به ایران، حریف استراتیژیکش در منطقه، متکی شود. بنابرین نمیخواهد که طالبان در

حالت مجبوریت تحت نفوذ ایرانیها قرار بگیرند، بناً به شکلی از اشکال، طالبان را به دست خود دارند."

به باور مقامات غربی، امارات متحدۀ عربی همچنان برای عقب زدن نفوذ قطر در افغانستان تمایل دارد.

طالبان در شهر دوحه، پایتخت قطر دفتر سیاسی دارند. دوحه در رقابت برای نفوذ منطقه ای رقیب ابوظبی پنداشته میشود.

نصرالله ستانکزی در مورد اهداف امارات برای تقویت روابط با طالبان بیشتر میگوید:

"به طور عنعنوی اختلاف بین امارات و قطر است. اماراتی ها نمیخواهند که طالبان به طور کل در دسترسی قطریها باشند یا مورد استفاده قطریها قرار بگیرند. مسئلۀ سوم، وضعیت بحرانی پاکستان که متحد استراتیژیک و اقتصادی امارات در منطقه به حساب میآید، به عنوان بدیل کوشش میکند که طالبان را نگاه کند. مسئلۀ دیگر که شاید از نظر سیاسی بسیار استخباراتی و استراتیژیک باشد، از موجودیت عناصر افراطی ترس وجود دارد که در امارات نفوذ نکنند. بناً به منظور همکاریهای عناصر بخصوص عربِ که میتواند تهدید امنیتی بزرگ باشد به امارات و برای جلوگیری از این".

امارات متحدۀ عربی در سال ۲۰۲۲ قرارداد مدیریت فعالیت میدان هوایی بین المللی کابل را به دست آورد. شرکت گاک، GAAC مرتبط به حکومت امارات متحدۀ عربی قرارداد خدمات زمینی این میدان را حاصل کرد. این شرکت پیش از حاکمیت دوبارۀ طالبان بر افغانستان، مسئولیت مدیریت خدمات امنیتی و زمینی میدانهای هوایی افغانستان را به عهده داشت.

از سوی دیگر، شرکتهای هوایی ایر عربیا و فلای دبی پروازهایشان به میدان هوایی کابل را نیز از سر گرفتند.

امارات متحدۀ عربی، عربستان سعودی و پاکستان رژیم نخست طالبان از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ را به رسمیت شناخته بودند.

چه شد که امارات متحدۀ عربی تا هنوز حکومت طالبان را به رسمیت نشناسد؟

نصرالله ستانکزی میگوید، حالا وضعیت نسبت به نیمۀ دوم دهۀ نود میلادی متفاوت است:

"آن زمان، زمان جدا بود و فکر میکنم که در آن زمان بنابر مشورۀ پاکستان، هم امارات متحدۀ عربی

و هم عربستان سعودی، خطای سیاسی کردند. در این مرحله امارات نمیخواهد که با تمام جهان در تقابل قرار بگیرد. دوم، هنوز هم دفتر سیاسی مرکزی طالبان در قطر فعال است. این ممکن است یک سوال دیگر باشد نزد آنها. و امارات در مناسبات خارجی خود، خیلی محتاطانه برخورد میکند و فکر میکنم که در این رابطه از احتیاط لازم کار میگیرد."

مایکل کوگلمن باور دارد که هیچ کشوری نمیخواهد که در قسمت به رسمیت شناسی حکومت طالبان پیشگام شود.او میافزاید که هر کشوری که گام نخست را در این بخش بردارد، هزینۀ بالقوه ای را متحمل خواهد شد:

"کسی میتوان استدلال کرد که هم امارات متحدۀ عربی و هم چین واقعاً به آنچه غرب در مورد سیاستها و انواع تعاملشان با حکومتهای مختلف میگوید، اهمیت نمیدهند. اما، من فکر میکنم که امارات مطمئناً به اعتبار خود اهمیت میدهد. به آنچه که برداشت ازش میشود، اهمیت میدهد و این کشوری است که ممکن بسیار کوچک باشد، اما به دلیل اقتصاد، منابع انرژی، و نقش رو به رشدش به عنوان یک میانجی، نفوذ زیادی دارد. و من فکر میکنم که امارات نمیخواهد نفوذ جهانی فزایندۀ خود را برباد دهد. نمیخواهد این نفوذ را در نتیجۀ واکنش منفی جهان در صورتی که اولین کشوری باشد که رژیم طالبان را به رسمیت بشناسد، به خطر بیندازد."