بیست‌وسه سال از وقوع حملات یازده سپتمبر سال ۲۰۰۱ میلادی که سبب مرگ حدود ۳ هزار غیرنظامی در امریکا شد، می‌گذرد. حمله‌ای که تاریخ امریکا را تغییر داد.
در این حملات، چهار طیارۀ مسافربری ربوده شده و برج‌های دوگانۀ تجارت جهانی در مرکز نیویارک و ساختمان وزارت دفاع امریکا (پنتاگون) در واشنگتن هدف قرار گرفتند. یک طیاره هم قبل از انجام حمله در پنسیلوانیا سقوط کرد.
در نتیجۀ این حملات، تمامی مسافران و هزاران شهروند ایالات متحدۀ امریکا در ساختمان‌ها کشته شدند.
در این حملات نوزده عضو شبکۀ القاعده دخیل بودند که پانزده نفر از آن‌ها شهروندان عربستان سعودی بودند.
امریکا سازمان تروریستی القاعده را مسئول این حمله خواند و در آن زمان، رهبر این گروه اسامه بن لادن تحت حمایت حکومت وقت طالبان در افغانستان بسر می‌برد. مخالفت طالبان با تسلیم کردن او به امریکا سبب شد که جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور آن زمان امریکا، به حمایت جامعۀ جهانی، حملۀ گسترده‌ای را علیه طالبان در افغانستان طرح‌ریزی کند.
امریکا در اکتوبر همان سال برای از بین بردن لانه‌های القاعده به رهبری اسامه بن لادن در افغانستان، حملات را آغاز کرد که در دو ماه پس از این حمله، رژیم پنج‌سالۀ طالبان سقوط کرد.
در آن زمان، جورج دبلیو بوش اظهار داشت:
"با تلاش نیروهای نظامی ما و همکاری متحدین و افغان‌ها، رژیم طالبان به پایان رسیده است."
پس از سقوط رژیم طالبان در آن زمان و پیروزی امریکا و متحدانش، صفحۀ جدیدی در تاریخ افغانستان باز شد و این کشور در محراق توجه جهان قرار گرفت.
برگزاری انتخابات، تدوین قانون اساسی و فراهم شدن فرصت‌های آموزشی و کاری برای همه، به‌ویژه برای زنان، از دست‌آوردهای مهم در دو دهه بوده است.
نظریات مردم در افغانستان در مورد تأثیر این حمله بر زندگی‌شان به رادیو آزادی متفاوت است.
نجیبه، باشندۀ شهر کابل، می‌گوید این حمله سبب شد که امریکا به حکومت آن زمان طالبان پایان دهد و دخترانی که در دورۀ پنج‌سالۀ حکومت آنان از آموزش محروم بودند، به آموزش دسترسی پیدا کنند.
"رادیو را وقتی روشن کردیم، گفتند که برج‌های نیویارک را زدند. بسیار جالب بود. زیاد طول نکشید، تغییرات زیادی در افغانستان آمد. ما آن زمان هیچ امید نداشتیم، اما دختران مکتب رفتند، مردم هم امید برای زندگی پیدا کردند، چون در آن زمان دختران به مکتب نمی‌رفتند، اما حالا پس از بیست سال همه چیز مثل گذشته شد."
عصمت‌الله امنیتی، باشندۀ ولایت غزنی، به رادیو آزادی می‌گوید که بیست سال گذشته یک آغاز تازه برای مردم افغانستان بود.
"مردم برای اولین بار پای صندوق‌های رأی رفتند. یک شروع تازه برای مردم افغانستان بود. مکاتب، مراکز آموزشی و یا افراد باسواد که نتیجۀ همین فرصت است که در بیست سال گذشته افغانستان با تشکیل یک حکومت جدید دست یافته بود."
این در حالی است که دو روز پیش از حملۀ یازده سپتمبر، احمد شاه مسعود، رهبر مقاومت درۀ پنجشیر و بزرگترین مخالف طالبان، توسط دو عضو القاعده که خودشان را خبرنگار معرفی کرده بودند، در یک حملۀ انتحاری کشته شد.
اما حملۀ نظامی ایالات متحده بر افغانستان که منجر به سقوط طالبان و القاعده شد، جنگی را آغاز کرد که تا اوایل ماه آگست ۲۰۲۱، زمانی که آخرین نیروهای امریکایی افغانستان را ترک کردند، ادامه یافت.
پس از آن، اسامه بن لادن در سال ۲۰۱۱ در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما در نتیجۀ عملیات نیروهای امریکایی در پاکستان کشته شد.
آگاهان سیاسی و نظامی افغان می‌گویند که حملات یازدهم سپتمبر، امریکا را در جنگ ناتمام بیست‌سالۀ افغانستان درگیر کرد.
اسدالله ندیم، کارشناس امور نظامی، به رادیو آزادی می‌گوید که هرچند تصامیم امریکا پس از این حملات، فرصت تحول نظام را برای افغان‌ها فراهم کرد، اما افغان‌ها نتوانستند که از این فرصت به‌گونۀ مناسب استفاده کنند.
"در افغانستان سبب تحولات بسیار زیاد شد. حکومتی که توسط تحریک طالبان اداره می‌شد، سرنگون شد. نیروهای ناتو و متحدین آمدند. دولت جمهوری تشکیل شد و قانون اساسی به تصویب رسید. جامعۀ افغانستان دچار تغییرات است، اما..."
محمد اسحاق اتمر، آگاه امور سیاسی، می‌گوید که این حمله یک روز تاریخ سیاه برای افغانستان و امریکا است، زیرا افغانستان را درگیر بیست سال درگیری‌های کرد که در کنار تلفات سنگین و ویرانی‌ها، هیچ نتیجۀ مثبتی نداشت.
"امریکایی‌ها با مصارف گزاف که ملکی و نظامی به اهدافی که جنگ را آغاز کرده بودند، نرسیدند و به تاریخ ۱۵ آگست ۲۰۲۱، جنگی که پس از تاریخ ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ شروع کرده بودند، بدون کدام کامیابی و نتیجه، افغانستان را به گروهی که بیست سال در مقابل آن‌ها جنگ کرده بود، تحویل دادند."
این در حالی است که در بیست سال گذشته افغانستان تحت حمایت ناتو فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرد. از یک‌سو تشکیل حکومت جمهوری و فرصت‌های آن و از سوی دیگر درگیری‌ها بین نیروهای طالبان و حکومت جمهوری آن وقت، تلفات زیادی بر مردم ملکی گذاشت.
پس از تجربۀ این فراز و نشیب‌ها، توافق‌نامۀ دوحه به تاریخ ۲۹ فبروری سال ۲۰۲۰ میلادی در دوحه، پایتخت قطر، میان امریکا و طالبان امضا شد.
بر اساس این توافق‌نامه، آیندۀ افغانستان باید در جریان مذاکرات بین‌الافغانی میان هیئت نظام جمهوری مخلوع افغانستان و طالبان تعیین می‌شد. اما گفت‌وگوها در این مورد نه‌تنها نتیجه نداد، بلکه جنگ شدت گرفت و سرانجام در ۱۵ آگست ۲۰۲۱، بار دیگر طالبان کنترل افغانستان را به دست گرفتند.
برخی مقام‌های نظامی و ملکی امریکا توافق‌نامۀ دوحه را میکانیزم عملیاتی اشتباه خوانده‌اند که سبب تضعیف و فروپاشی نظام جمهوری پیشین افغانستان شده است.
ادارۀ جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا، می‌گوید که این توافق‌نامه در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ امضا شد و آنان در برابر یک عمل انجام‌شده قرار داشتند. اما دونالد ترامپ همواره در دفاع از این تصمیم گفته که شیوۀ خروج نیروهای امریکایی از افغانستان به طور غیرمناسب انجام شده است.
به باور بسیاری از زنان و گزارش سازمان‌های بین‌المللی، پس از آن دست‌آوردهای بیست‌سالۀ گذشته از بین رفت. آنان مدعی‌اند که در سه سال گذشته، با حاکمیت دوبارۀ طالبان، وضعیت حقوق بشری و اقتصادی افغانستان در وضعیت ناگوار قرار دارد.
