از آغاز مرحله نخست اخراج اجباری پناهجویان بدون سند افغان از پاکستان نزدیک به شش ماه می گذرد.
حکومت موقت پاکستان در آن هنگام گفته بود که مرحله دوم اخراج اجباری که دارنده گان کارت های مهاجرت در آنکشور را در بر می گیرد، نیز در پانزدهم اپریل امسال آغاز خواهد شد.
اکنون به نظر می رسد که مرحله دوم اخراج به حد مرحله نخست جدی نیست اما برای پناهجویان افغان نگران کننده دانسته می شود.
مرحله دوم روند اخراج اجباری، جدی یا تدریجی؟
نگرانی های پناهجویان افغان در پاکستان روز افزون شده، به ویژه پس از آنکه ضرب الاجل پانزدهم اپریل فرا رسید و باز برای پناهجویان مشکل آفرید.
حکومت موقت پاکستان در ماه اکتوبر سال گذشته اعلام کرد که از اول نومبر روند اخراج اجباری پناهجویان بدون سند را به اجرا می گذارد. چنین هم شد و بر اساس آماری که وزارت خارجه پاکستان پخش کرد، بیش از ۵۴۰ هزار پناهجوی بدون سند در این مدت از آنکشور اخراج شده اند.
اکنون مقام های پاکستان به صورت رسمی در مورد آغاز مرحله دوم اخراج اجباری چیزی نگفته اند.
به نظر هم می رسد که مرحله دوم به حد مرحله نخست اخراج پناهجویان افغان جدی نیست و فشار ها هم اندکی فروکش کرده.
راحله تلاش از فعالان مدنی است که در پاکستان بسر می برد. او به رادیو آزادی گفت که پس از گفتگو های طولانی افغان های مستقر در آنکشور و همچنان با پا در میانی کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهنده گان، وضعیت در مقایسه با مرحله نخست اخراج اجباری بهتر است:
" خوشبختانه روند اخراج اجباری این بار جدی نیست. باید بگویم که مهاجران نباید زیاد نا راحت باشند چون با دفتر ها حرف زده شده و پا در میانی به میان آمده و پاکستان انشالله از این تصمیم دست خواهد کشید و خواهد گذاشت که مهاجران به فکر آرام اینجا زنده گی کنند."
اما باقر احمدی فعال امور مهاجرت در پاکستان به رادیو آزادی گفت که در شهر کویته از پناهجویان افغان خواسته شده تا اینکشور را ترک کنند در غیر آن به صورت اجباری اخراج خواهند شد:
" روند اخراج های اجباری جدی است، یک ملاحظه دیگر هم است که به پیمانه دور اول سختگیری ها و جدیت را شاهد نیستیم. اما در گزارش ها دیدیم که در یک روز 500 مهاجر افغان از مرز های تورخم و سپین بولدک اخراج شدند. آغاز اخراج دور دوم مهاجران، فیصلۀ کابینه پاکستان است و عملی خواهد شد."
ACC و POR چیست؟
حکومت موقت پاکستان در ماه های اکتوبر و نومبر گذشته گفت که روند اخراج اجباری پناهجویان با سند افغان از آنکشور از پانزدهم اپریل آغاز خواهد شد.
این کارت ها تحت نام های ACC و POR برای پناهجویان افغان توزیع شده است.
ACC به معنای سند شناسنامه افغان هاست که روند توزیع آن بر اساس توافق حکومت پیشین افغانستان با پاکستان در سال ۲۰۱۷ آغاز شد.
POR به سندی گفته می شود که ثبت بودن پناهجویان نزد حکومت پاکستان را ثابت کند.
میر احمد روفی رئیس شورای مهاجرین افغان در پاکستان به رادیو آزادی گفت که اکنون اعتبار شناسنامه پناهجویان افغان یا ACC از سوی حکومت پاکستان لغو شده است:
" کارت ACC سندی است که از سوی حکومت پاکستان در سال های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ برای عدۀ از مهاجران همان وقت توزیع شد که به نام شناسنامه مهاجرین یاد می شود. کارت POR سندی است که از طرف UNHCR برای عدۀ از مهاجران افغان در زمان های قبل توزیع شد. به باور من آن کارت اکنون مورد بحث نیست. مرحله دوم اخراج کارت های ACC را در بر می گیرد یعنی کارت های که دولت پاکستان توزیع کرده و اکنون ملغی قرار داده است."
به تخمین کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهنده گان، شمار پناهجویان افغان که شناسنامه ACC را در دست دارند، به حدود ۸۴۰ هزار تن می رسد.
روند توزیع کارت POR که در واقع ثبت بودن پناهجویان افغان را نزد حکومت پاکستان تثبیت می کند، در سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ از سوی کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهنده گان به اجرا گذاشته شد. بر اساس آمار اداره های سازمان ملل متحد در حال حاضر حدود ۱.۳ میلیون تن از پناهجویان افغان این سند را در دست دارند. POR سند اقامت دایمی نیست و هر سال تمدید می شود.
رئیس شورای مهاجرین افغان در پاکستان می گوید که شاید مرحله سوم اخراج پناهجویان افغان، دارنده گان این سند را در بر گیرد.
ادعای پاکستان و واکنش طالبان
حکومت پاکستان می گوید که پناهجویان افغان بدون سند از پاکستان را به خاطر نگرانی های امنیتی از آنکشور اخراج می کند.
مقام های پاکستانی، شماری از این پناهجویان را دخیل در حملات بر نیرو های امنیتی و غیرنظامیان در آنکشور می دانند، در حالی که این ادعا از سوی مقام های طالبان در افغانستان رد شده است.
در بیش از ۴۵ سال گذشته، میلیون ها تن از شهروندان افغانستان به پاکستان پناه برده اند اما در این مدت به آنها شهروندی پاکستان داده نشده.
بر اساس آمار سازمان ملل متحد در پاکستان بیش از سه و نیم میلیون پناهجوی افغان بسر می برند که ۱.۳ میلیون تن سند ثبت یا POR را در دست دارند، حدود ۸۴۰ هزار تن سند ACC یا شناسنامه شهروندی افغان را گرفته اند و متباقی هیچ گونه سند قانونی ندارند.
کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهنده گان تائید می کند که از اول نومبر پارسال تا اکنون حدود ۵۵۰ هزار تن از پناهجویان بدون سند از پاکستان اخراج شده اند یا به خواست خود شان به افغانستان باز گشته اند.
پاکستان مرحله نخست اخراج اجباری پناهجویان بدون سند افغان را پس از آن به اجرا گذاشت که تنش هایش با حکومت طالبان بالا گرفت.
اسلام آباد ادعا می کند که تحریک طالبان پاکستان در افغانستان پناهگاه دارد و از آنجا حملات بر خاک پاکستان را طرح ریزی می کند و به اجرا می گذارد.
به گفتۀ اسلام آباد، طالبان به عنوان حاکمان فعلی افغانستان باید جلو تحرکات تی تی پی را بگیرند و جنگجویان و رهبران این گروه را به پاکستان بسپارند.
مقام های طالبان در افغانستان این ادعای پاکستان را رد می کنند و می گویند که به کسی اجازه استفاده از خاک افغانستان به قصد حمله به هیچ کشوری را نمی دهند.
احمدی سعیدی دیپلومات پیشین افغانستان در پاکستان به این باور است که اسلام آباد چندین هدف را در مساله پناهجویان افغان دنبال می کند.
" پاکستان از لحاظ اقتصادی با مشکلات زیاد روبرو است. دوم اینکه شورشیان افغان هم کم و بیش تمایل، همسویی و همگرایی به تی تی پی دارند. حرف سوم اینکه پاکستان می خواهد طالبان افغان را فشار دهد و به آنها بگوید که می توانیم شما را توسط مهاجران به چالش بکشیم. حرف آخر هم اینکه پاکستان می خواهد کمک جامعه جهانی را جلب کند تا کمی از جامعه جهانی بگیرد."
واکنش ها و نگرانی های جهانی
واکنش ها به اخراج اجباری پناهجویان افغان از پاکستان خیلی گسترده بوده.
سازمان ملل متحد، اداره بین المللی مهاجرت، شورای مهاجرین ناروی و چندین سازمان و نهاد دیگر بین المللی از اخراج اجباری پناهجویان افغان از پاکستان ابراز نگرانی کرده اند.
دیدبان جهانی حقوق بشر می گوید که مقام های پاکستان تخطی های گسترده را در برابر پناهجویان افغان انجام داده اند.
به گفتۀ این نهاد، بد رفتاری پاکستان در برابر پناهجویانی صورت می گیرد که در افغانستان با خطر جانی روبرو اند و به کشور شان باز گشته نمی توانند.
سازمان عفو بین الملل نیز از پاکستان خواسته تا نادیده گرفتن در خواست های بین المللی به هدف توقف اخراج غیر قانونی پناهجویان افغان را پایان دهد.
جیمز جینین کمپاینر بخش مهاجران در این سازمان در چهارم اپریل امسال گفت که برنامه پاکستان برای آنچه اخراج اجباری پناهجویان غیرقانونی می داند، تخطی از قوانین بین المللی بشری است و زنده گی تمامی پناهجویان افغان را با خطر روبرو می کند.
آمار کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهنده گان نشان می دهد که پس از اگست سال ۲۰۲۱ و با حاکمیت دو باره طالبان در افغانستان، بیش از ۶۰۰ هزار تن از شهروندان اینکشور به پاکستان پناه برده اند.
بسیاری از آنها به هدف رفتن به کشور سومی، راه پاکستان را پیش گرفته اند اما شماری شان می گویند که در اضافه از دو و نیم سال گذشته، در انتظار بسر می برند، نه خبری از ویزه کشور سومی است و نه هم حکومت پاکستان بر آنها مهربان می شود.
گزارش: جاوید نعیمی
