دو سال حاکمیت طالبان؛ عرصهٔ کار٬ درس و فعالیت بر زنان تنگ و تنگ تر شده است

دختران و زنان در افغانستان می‌گویند، طالبان در دو سال حاکمیت‌شان حقوق اساسی آنان را سلب و ممنوعیت‌های زیادی را بر آنان وضع کرده اند.

طالبان دوسال قبل در ۲۴ اسد سال ۱۴۰۰ خورشیدی برابر با ۱۵ آگست ۲۰۲۱ میلادی بار دیگر بر افغانستان حاکم شدند! حاکمیتی که محدودیت‌های فزاینده‌ای را بر زنان و دختران در پی داشت.

با آنکه رقم دقیق فرمان‌های صادر شده از سوی ملاهبت الله، رهبر طالبان در برابر زنان مشخص نیست، اما گزارش‌های جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که تا کنون نزدیک به ۳۰ فرمان کتبی و دستورالعمل غیرکتبی در این خصوص صادر و اجرا شده است.

اما حکومت طالبان همواره ادعا کرده که حقوق زنان مطابق شریعت اسلام در افغانستان تامین است و اخیراً امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجۀ حکومت طالبان طالبان مدعی شد که حقوق بشر به ویژه حقوق زنان بهتر از هرزمان دیگر در این کشور رعایت می‌شود.

اما شماری از زنان و دختران در افغانستان می‌گویند، محدودیت‌های اعمال شده از سوی حکومت طالبان بر چگونگی روند زندگی آنان تاثیرات مخربی گذاشته است.

عاطفه، دانش‌آموز صنف ۱۲ در هرات می‌گوید، حق رفتن به پوهنتون از او گرفته شد و اکنون بدون انگیزه به زند‌گی‌اش ادامه می‌دهد:

"حق رفتن به دانشگاه را از دست دادم، بعد از سختی‌هایی که در دورۀ مکتب سپری کردم تا این که به آروزی خود برسم بروم دانشگاه و رشته مورد علاقه‌ام را بخوانم و مثل من صدها دختر دیگر بودند که این چیزها را از دست دادند، امنیت و آزادی را که ما قبلا داشتیم حالا نداریم، برعلاوۀ آن اکثر دختران به مشکلات روحی و روانی دچار شده اند."

دختران بالاتر از صنف ششم هفت ماه پس از حاکمیت طالبان هنگامی که در ۲ حمل ۱۴۰۱ به مکتب‌ها رفتند، اجازۀ حضور در مکتب را نیافتند و با گذشت دو سال از حاکمیت طالبان، دختران هنوز از آموزش بالاتر از صنف ششم محروم هستند.

با آغاز محدودیت‌های طالبان بر زنان و دختران، شماری از زنان در افغانستان در برابر این محدودیت‌ها دست به تظاهرات زدند، اما همواره اعتراض‌شان با خشونت ولت و کوب و سرکوب روبه‌رو شده و در برخی موردها بازداشت هم شدند و بر اعتراضات‌شان هم ممنوعیت وضع شد.

حدود یک ماه پس از رویکار آمدن طالبان، کارمندان زن بیشتر اداره‌های دولتی کارشان را از دست دادند.

یک زن کارمند پیشین یکی از اداره‌های دولتی که نخواست نامش گرفته شود، به رادیو آزادی گفت، پس از آن وضعیت اقتصادی‌اش به گونۀ کامل تغییر کرد.

"تمام خانم‌هایی که در پست‌های دولتی کار می‌کردند، نفقۀ کمی یا زیادی را به خانوادۀ خود می‌آوردند، وقتی که ما از این وظیفه ماندیم، بسیار یک مشکل کلان به ما ایجاد شد، تغییر صد درصدی در زندگی ما آمده، یک طفل ما از ما تقاضا می‌کند که مادر غذا یا لباس یا بازیچه برایم بخر، ما برایش خریداری کرده نمی‌توانیم بخاطری که بی‌وظیفه در خانه هستیم."

حکومت طالبان پس از یک مدت کوتاهی از رویکارآمدن، ورزش زنان را نیز غیرضروری خواند و اشتراک آنان در مسابقات ورزشی را ممنوع کرد.

دانشجویان دختر اما در صنف های جدا از پسران و در روزهای متفاوت از آنان، به درس در پوهنتون ادامه می‌دادند، تا این که در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۲ حکومت طالبان فرمان منع درس دختران و زنان در پوهنتون‌ها را صادر کرد.

ثنا، دانشجوی سال دوم پوهنزی ستوماتولوژی در کابل به رادیو آزادی گفت، موجودیت تبعیض جنسیتی او وهمقطاران‌اش را می‌آزارد:

"شخصا خودم آرزو داشتم با تمام کردن درس‌هایم بهترین اورتودانیست شوم، امروز یکی از صنفی‌های ما که از طبق، ذکور است، گفت، بخاطر این که درس‌های ما تمام شده، فردا جشن فراغت خود را تجلیل می کنیم، باشنیدن این خبر از دل ما دخترها که با آنها صنفی بودیم، فقط خدا خبر بود، از اشک‌هایی که امروز ریخته شده، از قلب‌های که شکست و از امیدهای که دوباره امروز از بین رفت."

در اواخر سال ۲۰۲۱ حکومت طالبان سفر زنان را بدون محرم شرعی در مسیرهای طولانی ممنوع قرار داد.

در اواسط سال۲۰۲۲ میلادی حکومت طالبان فرمان رعایت حجاب اجباری را "بدون تعریف مشخص" صادر کرد و پوشانیدن بخشی از صورت گردانندگان زن در تلویزیون‌ها نیز اجباری شد.

همچنان زنان از رفتن به تفریحگاه‌ها، حمام‌های زنانه و باشگاه‌های ورزشی منع شدند.

در ۲۴ دسامبر ۲۰۲۲ حکومت طالبان کار زنان در سازمان‌های غیردولتی ملی و بین‌المللی را در افغانستان ممنوع اعلام کرد.

یک کارمند پیشین یک نهاد غیردولتی که نخواست نامش گرفته شود به رادیو آزادی از وضعیت زندگی اش چنین گفت:

"فعلا در خانه هستم در شرایط سخت و دشوار زندگی خود را پیش می‌برم، وضعیت مالی بسیار خراب است، از لحاظ روحی و روانی هم بسیار آسیب سختی را متحمل شدم، کاش تنها من از بیکار شدنم رنج می‌بردم، بلکه فامیلم از این مساله رنج می‌برد، زیرا یگانه نان‌آور خانواده‌ام بودم."

در ۴ اپریل سال جاری فعالیت زنان افغان در دفترهای سازمان ملل متحد نیز ممنوع شد و منع فعالیت زنان در آرایشگاه‌های زنانه در افغانستان از جمله محدودیت‌های عمده است که حدود دو هفته قبل از سوی حکومت طالبان اعمال شده است.

هیدر بار، مسئول بخش زنان دیدبان حقوق بشر وضعیت زنان در افغانستان را اسفبار خوانده و می‌گوید، طالبان همچنان به سختگیری بیشتر در پیوند به حقوق زنان ادامه می‌دهند.

او در صحبت با رادیو آزادی واکنش جامعۀ بین‌المللی در این خصوص را بسنده نمی‌داند.

" این یک وضعیت بسیار تلخ است و صادقانه بگویم، واکنش جامعۀ بین‌المللی در این مورد کافی نبوده است، جامعۀ بین‌المللی به این بحران با سطح نگرانی و تعاملی که نیاز دارد، پاسخ نداده است."

درعین حال نبیله میسرالی، سخنگوی مسئول پالیسی خارجی اتحادیۀ اروپا می‌گوید، آنان شاهد اقدامات سرکوبگرایانۀ فزاینده و محرومیت سیستماتیک به ویژه برای زنان و دختران از سوی طالبان بوده اند.

او به رادیو آزادی گفت، بهره‌مندی کامل دختران و زنان از حقوق‌شان در افغانستان، معیاری برای تعامل اتحادیۀ اروپا با طالبان است:

"ما از مقامات حاکم طالبان می‌خواهیم که از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه افغان‌ها مطابق با اسناد بین‌المللی حقوق بشر که افغانستان جز آن است، حمایت کنند. بهره‌مندی کامل دختران و زنان در افغانستان از حقوق، معیاری برای تعامل اتحادیۀ اروپا با مقامات حاکم طالبان است ."

پیش از این امریکا و بسیاری از کشورهای جهان نیز به رسمیت شناختن حکومت طالبان را مشروط به رعایت و تأمین حقوق بشر به ویژه حقوق دختران و زنان در افغانستان ساخته اند.

تمامی محدودیت‌های وضع شده از جانب حکومت طالبان بر دختران و زنان در افغانستان در دو سال گذشته همواره با واکنش‌های گسترده در داخل و خارج از افغانستان روبه‌رو بوده است.

اما حکومت طالبان تا کنون از اجرای هیچ یک از این محدودیت‌ها عقب نرفته و همواره تاکید کرده که این موردها موضوعات داخلی افغانستان است.