ده‌ها خانواده در ولایت پروان در شمال پایتخت کابل در فکر بیرون شدن از افغانستان اند.
"مردم کم کم خسته و دلگیر شده اند. کار محدود شده، جوانان فرار کرده اند؛ بنابر بعضی از مشکلات من هم از همه کار محروم شده ام."
میرویس پاینده به تازگی خود را به یکی از کشورهای همسایه افغانستان رسانده.
پاینده ۲۸ ساله در روستای چوب بخش رباط ولسوالی بگرام ولایت پروان برای چهار سال مدیر یک مکتب متوسطه دولتی بود.
از او پرسیدم که چرا وظیفه و روستایش را ترک کرد. پاسخش این است:
"گلوی ما خفه شده، آزادی نیست، فعالیت و سیاست نیست. فقط تهدید و سرکوب است. تصمیم بر این گرفتم که وطن را ترک کنم."
برخی دیگر هم در ولایت پروان عزم‌شان برای ترک خانه و کاشانه را جزم کرده اند.
فروهر حیدری ۲۴ ساله یکی از آنهاست:
"در یکی از موسسه‌ها یا انجو کار می کردم، البته قبل از آمدن طالبان. متاسفانه با آمدن طالبان حق تحصیل و کار از ما گرفته شد و حتی حقوق فردی، انسانی و اجتماعی نیز از ما گرفته شد. بسیار آرزو داشتم که در وطن مصدر خدمت به هموطنان عزیز خود شوم که متاسفانه نشد."
فروهر در یکی از انستیتوت‌های خصوصی قابلگی خوانده بود. اما او به رادیو آزادی می گوید که طالبان زنان و دختران مثل او را از ادامه آموزش عالی ناامید کردند:
"برای ما مشکل است که در این وضعیت زندگی کنیم. و من می خواهم که پاسپورت بگیرم و از این کشور به یک کشور همسایه بروم و از آن جا به یک کشور دیگر تا بتوانم تحصیلات خود را ادامه بدهم و دوباره به کار آغاز کنم. متاسفانه ناگزیر هستم بنابر همین دلیل وطن را ترک می‌کنم."
پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در بیش از بیست ماه گذشته، صدها هزار نفر به کشورهای دیگر گریختند. کسی از ترس خطر جانی و کسی هم از ترس گرسنگی و بیکاری. طالبان بارها به مردم اطمینان داده اند که در وطن بمانند. اما برخی‌ها به این اطمینان بخشی‌های طالبان شک دارند.
گزارش‌های بین‌المللی می رسانند که بیش از بیست میلیون افغان توان فراهم کردن خورد و نوش روزانه‌شان را ندارند. از سوی دیگر، زنان از بسیاری از دسترسی به حق آموزش و کار محروم شده اند. به همین ترتیب، طالبان تلاش کرده اند که صدای اعتراض علیه حکومت‌شان را خاموش کنند. به عنوان مثال، چند فعال مدنی و حقوق بشری مانند مطیع‌الله ویسا حامی برجسته آموزش زنان هفته‌ها می‌شود که در بند طالبان اند.
خارج شدن از افغانستان هم آسان نیست.
پیاده‌‌روی، گرسنگی، تشنگی و حتی خطر مرگ از مشقت‌هایی سفر قاچاقی خوانده می‌شود.
سید مبین هاشمی استاد علوم اجتماعی در پوهنتون دولتی پروان است.
او به رادیو آزادی می‌گوید که فرار افغان‌ها از کشورشان به مشکلات موجود در افغانستان می‌افزاید.
"بدون شک که منابع انسانی‌ای که در افغانستان وجود دارد، اگر کشور را ترک کنند یک خالیگاه ایجاد می‌شود. از نگاه منابع بشری، افغانستان با کمبود آن روبرو می‌شود. این یک معضله است. متخصصین اگر وطن را ترک کنند تا زمانی که آن خالیگاه پر می‌شود ضربه بزرگ است."
اما او پیشنهادی هم دارد:
"حکومت باید از توانمندی، ظرفیت، دانش و تجربه کادرها استفاده کند. بخاطری که تربیه کادرها هزینه زیاد کار دارد از نگاه مادی و معنوی به طور مثال زمانی که یک داکتر تربیه می‌شود، هفت سال درس می‌خواند یعنی هفت سال عمر خود را وقف می‌کند و مصرف مادی می‌کند. و دیگر این که مسئولیت حکومت‌ها هم است که فرصت‌های کاری را به این‌ها مساعد بسازد و همچنان سکتور خصوصی از توانایی این‌ها را بگیرد."
