با درگیری‌های مداوم چندسال گذشته شمار زیادی از مردم در داخل افغانستان آواره شده بودند و خانه‌های اصلی شان را ترک کرده به شهرها و بخش‌های دیگر کشور کوچیده بودند.
اما پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان_گروهی که ادعا می‌کند امنیت نسبی را در کشور تأمین کرده اند_ این خانواده‌ها چه تصمیمی گرفته اند؟ به مناطق اصلی شان برگشته اند یا هم‌چنان در خانه به دوشی زندگی می‌کنند؟
حبیب الله یکی از بیجا شدگان است که به گفتۀ خودش مدت یک و نیم سال پیش به دلیل ناامنی‌ها و درگیری های مسلحانه میان نیروهای نظامی حکومت مخلوع افغانستان و طالبان از کندز به کابل آواره شد.
او می‌گوید این یک و نیم سال را زیر خیمه‌ها در کابل گذشتاند. سه ماه پیش به منطقه اصلی اش در ولسوالی امام صاحب کندز برگشت.
اما او می‌گوید با نبودش منابع درآمد خود را نیز از دست داده. کار نیست و کمکی هم تاکنون دریافت نکرده است: "من قبلاً به دلیل جنگ و درگیری از منطقه فرار کردم و به کابل رفتم، اما فعلاً که دوباره به منطقه خود آمدم، اینجا نه کار است و نه کمک و مشکلات اقتصادی ما زیاد شده است."
او می‌گوید در کابل خوب بود گاه گاهی از سوی نهادهای کمک رسان، کمک‌هایی دریافت می‌کرد اما اینجا وضعیت زندگی اش بدتر شده است.
در این حال شماری که هنوز هم در کمپ‌های بیجاشدگان در کابل زندگی دارند از گرمی هوا، مشکلات اقتصادی، نبود امکانات و کمرنگ بودن کمک ها شکایت دارند.
گلاب جان باشنده ولایت کاپیسا چهار سال پیش به کابل آواره شده است.
او در مورد به رادیوآزادی گفت: "هوا گرم است ما زیرخیمه زندگی می‌کنیم مشکلات ما بسیار زیاد است. گاه‌گاهی کمک ها میایند اما کودکان ما مریض استند و اقتصاد خوب هم نداریم."
اما پرسش این‌جاست که این بیجاشدگان به وجود تقبل همه مشکلات چرا به مناطق اصلی خود شان برنمی‌گردند؟
داوود شاه باشندۀ ولایت بغلان دلیل نرفتن به روستای اصلی اش را چنین توضیح می‌دهد: "خانه های ما به اثر جنگ‌ها ویران شده است. ما جای برای بود و باش نداریم حتی توان اعمار کردن دوباره خانه‌های خود را هم نداریم ما به همین دلیل اینجا باقی مانده ایم."
جنگ و ناامنی‌ها، خشک سالی و افزایش مشکلات اقتصادی، نفوذ زورمندان محلی در برخی مناطق، بیکاری و رویدادهای طبیعی از عوامل بیجا شدن خانواده‌ها در افغانستان خوانده شده است.
بر اساس گزارش تازۀ کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهجویان شمار آواره‌گان داخلی در افغانستان در پنج سال گذشته به سرعت افزایش یافته است.
این گزارش که ۲۵م ماه جون نشر شد نگاشته است که افغانستان ششمین کشور بزرگ با شمار بلند بیجاشدگان داخلی در سطح جهان است.
در ادامه آمده است که تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی به دلیل افزایش درگیری‌ها و ناامنی‌ها در افغانستان، بیش از ۷۷۷ هزار افغان از مناطق اصلی شان بیجا شده‌اند که بیشتر آنان زنان و کودکان هستند.
عبدالمطلب حقانی سخنگوی وزارت مهاجرین و عودت کنندگان حکومت طالبان به رادیو آزادی گفت که روند برگشتاندن بیجا شدگان به مناطق شان به کمک کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان جریان دارد: "در حال حاضر در کابل ما حدود بیش از ۹ هزار خانواده های بیجا شده داریم که سروی آن‌ها صورت گرفته و برخی خانواده‌ها که به خواست خود شان می‌خواهند به مناطق شان برگردند ما برای شان ترانسپورت، پول نقد و مواد خوراکی را فراهم می‌کنیم و به مناطق شان برگشتانده می‌شوند."
وی افزود که بر بنیاد سنجش آنان پس از حاکمیت شان در افغانستان بیش از ۱۴ هزار خانوادۀ بیجا شده تنها در کابل بودند که از این میان بیش از چهارونیم هزار خانواده دوباره به مناطق شان برگشتانده شدند.
سازمان جهانی مهاجرت حدود دو هفته پیش در گزارش تازۀ نشر شده‌اش گفت که از جنوری سال ۲۰۲۱ تا اپریل سال ۲۰۲۲ میلادی نزدیک به ۱.۸ میلیون شهروند افغانستان در نتیجۀ جنگ‌ها و رو یداد‌های طبیعی از خانه‌های شان آواره شده اند.
اما با این همه هنوز هم روند بیجا شدن داخلی در افغانستان ادامه دارد؛ افرون بر این که خشک‌سالی در بخش‌های سبب این کار شده است، ادامۀ درگیری‌ها در پنجشیر، اندراب، بلخاب سرپل و بخش‌های دیگر کشور به تداوم این روند کمک کرده است.
در تازه‌ترین مورد سازمان ملل متحد از بیجا شدن بیش از ۲۵۰۰۰ تن از خانه‌های شان در ولسوالی بلخاب سرپل خبر داد، جایی که طالبان با فرمانده هزاره تبار پیشین شان مهدی مجاهد درگیر شدند.
