برخی از یهودیان پس از نیم قرن در آرزوی دیدار از زادگاه‌شان هرات اند

برخی از یهودیان پس از نیم قرن در آرزوی دیدار از زادگاه‌شان هرات هستند.

سلیمان یهودی هراتی می‌گوید که هرگز افغانستان را فراموش نخواهم کرد. سلیمان یکی از آنهاست که فعلاً در کانادا زندگی می‌کند.

هرات تا پیش از تاسیس اسرائیل و شعله‌ور شدن جنگ‌ها در افغانستان، میزبان بزرگترین جامعه یهودی در افغانستان بود.

حال تنها یک یهودی در افغانستان مانده که او هم گفته در فکر ترک کشور است.

سلیمان از یهودیان هرات ۱۰ ساله بود که با چهار عضو خانواده‌اش به مانند صدها خانواده یهودی دیگر زادگاهش هرات را ترک کرد.

او ۶۵ سال می‌شود که از افغانستان خارج شده و اکنون در شهر ونکوور کانادا زندگی می‌کند.

سلیمان می‌گوید هرچند از هرات دور است، اما افغانستان در ذهنش بسیار نزدیک است.

او می‌گوید: "من موسوی هستم و به هرات زندگی می‌کردم و به دروازه عراق، کوچه موسایی‌ها زندگی می‌کردم.دل من همیشه به افغانستان است، ولی به افغانستان نیستم. همیشه دل من به افغانستان است و هرکاری به افغانستان می‌شود، دل من گریه می‌کند. وقتی انفجار به افغانستان می‌شود، مثل این‌که در خانه من نیز انفجار شده."

یهودی‌ها در هرات «موسایی‌ها» یاد می‌شدند و در منطقه «درب‌عراق» در شهر کهنه هرات دیوار به دیوار با مسلمانان زندگی می‌کردند.

از یهودیان، کنیسه‌های یوحا، شمائیل، گلکیا و گرجیا، حمام، خانه‌های مسکونی و یک قبرستان به یادگار مانده.

یوحا، بزرگترین کنیسه یهودی‌ها به‌عنوان مکان تاریخی حفظ شده، اما شمائیل به مکتب و گلکیا به مسجد مبدل شده. کنیسه «ملا عاشور» یا گرجیا کاملاً تخریب شده و حمام یهودی‌ها نیز در آستانه فروریزی قرار دارد.

بیشتر یهودیان در هرات به‌شمول پدر سلیمان تجارت‌پیشه بودند و با مسلمانان ارتباط قوی قوی داشتند.

سلیمان از آن روزها یاد می‌کند: "ما با مسلمانان با هم رفتار خوبی می‌کردیم و به خانه‌های یک دیگر می‌رفتیم. پدر من با مسلمانان سودا می‌کرد و خرید و فروش می‌کردند. خدا سلامتی به افغانستان بیارد و صلح بیاید، جنگ نباشد و دوباره مردمان ما بیایند، بگردند و چکر بزنند."

هرات به مثالی از هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان پیروان اسلام و یهودیت مبدل گشته بود.

گل احمد ۶۰ ساله تجربه زندگی مشترک با یهودیان در هرات را دارد.

خانواده او بیش از بیست سال همراه با یک خانواده یهودی در یک حویلی زنده گی کرده بود.

او می‌گوید که یهودیان با گلوی بغض کرده و چشمان اشک‌بار هرات را دسته دسته ترک کردند.

او می‌گوید: "ما ۲۵ سال به داخل خانه آنها زندگی می‌کردیم و ما بدی از آنان ندیدیم و حتی فامیل آنان می‌آمد به خانه ما و فامیل ما می‌رفت به خانه آنها. با ما چای می‌خوردند و اختلاط [قصه] می‌کردند و بعضی شب‌ها یهودیان می‌آمدند به خانه ما و بعضی شب‌ها ما می‌رفتیم به خانه‌ آنان و اختلاط می‌کردیم. یهودیان مردان خوبی و با سخاوتی بودند."

بر اساس کتیبه‌های سنگی، حضور یهودیان در افغانستان به بیش از ۲۷۰۰ سال قبل بر می‌گردد و آنان در کوه‌ پایه‌های ولایت غور سکونت داشتند.

به روایت، زلمی صفا، آمر حفظ آبده‌های تاریخی هرات، یهودیان ساکن هرات به اثر فشار نادرافشار مبنی بر تغییر دین و یا پرداخت مالیه‌های سنگین از ایران به این ولایت مهاجرت کرده بودند.

او می‌گوید: "بر اساس کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌هایی‌که در ولایت غور داریم، حضور یهودیان در این سرزمین به حدود ۲۵۰۰ تا ۲۸۰۰ سال قبل بر می‌گردد و در ولایت هرات حضورشان نادر افشار در حد ۳۰۰ سال می‌شود حضور پیدا کردند و این جا آمدند و به تجارت مشغول شدند و برای خود کنیسه، حمام، خانه و ملکیت برای خود خریداری کردند."

آقای صفا می‌گوید که در هرات بیش از ۳۰۰ خانواده یهودی زنده گی می‌کردند و آخرین خانواده یهودی در سال ۱۳۵۷ هرات را ترک کرد. او شعله‌ور شدن جنگ‌ها و زندگی بهتر در اسرائیل و دیگر کشورها را از دلایل عمده مهاجرت یهودیان می‌داند.

حال، از آن جماعت چند هزار نفری تنها یک یهودی در افغانستان باقی مانده که او هم در فکر ترک کشور است.

زبولان سمنتوف از تنها کنیسه یهودیان در کابل مراقبت می‌کند.

او چندی قبل به رادیو آزادی گفته بود که به‌خاطر ترس از ناامنی‌ها، افغانستان را ترک می‌کند. اگر او چنین کند حضور یهودیان در افغانستان به صفر تقرب می یابد.

اما خاطره سال‌ها زندگی در هرات و کابل در ذهن بسیاری از یهودیان همچنان زنده خواهد ماند، این را سلیمان می‌گوید: "همه چیز افغانستان دوست را دارم و هرچی بوده من افغانستان را دوست دارم، اگر خوب بوده و یا نبوده به یاد من است، همیشه به فکر افغانستان هستم و هیچ وقت افغانستان را فراموش نمی‌کنم."