صنعت جهاز یا وسیله روغن‌کشی سنتی در شمال افغانستان دوباره رونق پیدا کرده است.
طریقه گرفتن روغن از کُنجد و زغر به روش قدیمی توسط جهاز که مردم عام آن را «جُواز» نیز می‌گویند درشمال افغانستان رونق یافته است.
جهاز یا جُواز وسیله‌ای روغن‌کشی ابتدایی است که پیشینه دیرینه داشته توسط حیواناتی مانند اشتر، اسپ و گاو به حرکت درآورده می‌شود.
بابه خیرالدین۷۷ساله تقریباً نیم قرن است که باروش قدیمی از کنجد و زغر روغن به‌دست می‌آورد.
او در روستای یکاب دشت در مرکز سرپل جُوازکش مشهور است.
بابه خیرالدین می‌گوید، صنعت روغن گرفتن سنتی از کنجد با جُواز، سابقه دیرینه دارد.
این شیوه سنتی تولیدروغن نه برق نیاز دارد و نه تیل، نیرویی که چرخ این دستگاه را به‌حرکت درمی‌آورد اشتر نیرومند و صبوری است که ساعت ها دریک اتاق کوچک می‌چرخد.
بابه خیر از این راه به اقتصاد فامیل۱۳نفری‌اش کمک‌رسانی می‌کند.
او می‌گوید: "از۷۰ تا ۸۰ سیر روزانه کنجد و زغرکارمی کنم، مردم نباتات‌شان را به من می‌آورند و من با قیمت نازل برای‌شان روغن تولید می‌کنم، از یک سیر کنجد ۱۰۰ افغانی می‌گیرم و از زغر۵۰ افغانی از این‌که دانه کنجد بسیار سخت است وقت زیاد را در بر می‌گیرد."
اسدالله یکی از شهروندان سرپل است که مشتری همیشه‌گی بابه خیرالدین است، او که همیشه از روغن کنجداستفاده کرده است می‌گوید: "ما قبلاً از روغن وارداتی خارج که یک سیر آن ۷۰۰ افغانی است، استفاده می‌کردیم. درحالی که یک سیر روغن کنجد در بازار سرپل۲۰۰۰ افغانی است."
محمد سلیم رنجبر رئیس اداره زراعت سرپل می‌گوید تلاش می‌کند تا این صنعت بیشتر رشد کند.
او می‌گوید: "در ولایت سرپل چهار انجمن تولیدکنندگان نباتات تیلی در بخش کنجد و زغر ثبت است. این نباتات مشتریان زیادی دارد و بازار آن هم بسیارخوب است، و هوای سرپل برای کشت آن مساعدبوده و ما تلاش داریم تا روغن تولیدی را به دیگر ولایات هم صادر نماییم."
روغن کنجدکه جهاز آن را تولید می‌کند از ضروریات اصلی در آشپزخانه‌های مناطق شمال افغانستان است، مخصوصاً برای پختن قابلی پلوبامزه که از آن استفاده می‌شود.
مسئولان می‌گویندپیش از این در سرپل نزدیک به ۲۰۰ دستگاه سنتی تولیدروغن فعالیت می‌کرد که بنابر دلایل مختلف ازفعالیت بازمانده بود.
به گفته آنها نظربه تلاش اداره زراعت ۵۰ دستگاه آن در این اواخر دوباره به فعالیت آغاز کرده اند.
