بر اساس یک گزارش محرم ناتو و تهیه شده از سوی رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی، توان مالی در حال رشد طالبان می‌تواند این گروه را که برای احراز نقشی در افغانستان پسا جنگ مذاکرات می‌کنند، از فشارهای جامعه جهانی مصون نگه دارد.
این گزارش هشدار می‌دهد که طالبان "به استقلالیت مالی و نظامی دست یافته و یا نزدیک به دست یافتن اند"، سناریویی که می‌تواند این گروه افراطی سنی را قادر بسازد تا از تعهدات اصلی که با وساطت ایالات متحده امریکا برای پایان جنگ ۱۹ ساله در افغانستان سپرده اند، شانه خالی کنند.
در گزارش محرم ناتو به نقل از مصاحبه‌های شماری از طالبان بلندپایه، مقام‌های افغان و کارشناسان خارجی آمده است، "استقلالیت مالی، طالبان افغان را قادر خواهد ساخت تا بدون نیاز به حمایت حکومت‌ها و شماری از اتباع کشورهای دیگر، شورشگری‌‌شان را از نظر مالی خود تامین کنند.
" این بدون شک، روابط طالبان با گروه‌های دیگر تروریستی به شمول {القاعده} را نیز بیمه خواهد کرد."
بر اساس این گزارش، طالبان توان مالی خود را از درآمدهای تجارت مواد مخدر، استخراج غیر قانونی معادن و صادرات آن در سال‌های اخیر افزایش داده‌اند و تخمیناً در سال مالی گذشته که در ۲۰ مارچ ۲۰۲۰ پایان یافت، ۱،۶ میلیارد دالر به دست آورده اند.
درآمد روزافزون گروه طالبان را ملا محمد یعقوب، رئیس جدید و جاه طلب نظامی این گروه که مسئولت مالی را نیز بر عهده گرفته، نظارت میکند. در گزارش آمده است که ملا یعقوب، پسر ملا محمد عمر رهبر معنوی پیشین طالبان همچنان تلاش دارد که رهبری این گروه افراطی را به دست آورد.
گزارش محرم ناتو می‌گوید: "هدف ملا یعقوب دست یافتن به استقلالیت طالبان افغان است، یعنی استفاده از درآمد بالقوه در مناطق تحت کنترول نظامی‌اش تا بتواند بدون نیازمندی به حمایت مالی، سیاسی و نظامی خارجی عمل کند."
در این گزارش که لین او داونل خبرنگار و پژوهشگر تهیه کرده، هشدار داده شده که توسعه قدرت مالی طالبان می‌تواند " این گروه مبنی بر قطع روابط با القاعده و گروه‌های دیگر تروریستی را، در مقابل فشارهای احتمالی مصون بسازد".
به ادامه این هشدار آمده است: "تا زمانی‌که اقدام جهانی صورت می‌گیرد، گروه طالبان با بودجه‌ای ثابت و حمایت کشورهای منطقه، به‌عنوان یک سازمان بسیار ثروتمند باقی خواهد ماند."
گزارش همچنان می‌گوید: "با خارج شدن امریکا از افغانستان و برگشت احتمالی طالبان به معادله قدرت در کابل، نقش این گروه به‌عنوان یک نیروی بی‌ثبات کننده، نه‌تنها در آسیای جنوبی، بلکه در تمام جهان تقویت خواهد شد."
به باور کارشناسان، هرچند ملا یعقوب از توافق صلح حمایت میکند، اما مشخص نیست که تغییر در رهبری طالبان چه تأثیری روی پروسه صلح خواهد داشت.
این گزارش محرمانه ناتو پیش از آغاز گفت‌وگوهای رسمی بین طالبان و حکومت افغانستان در ۱۲ سپتمبر در کشور خلیجی قطر، ترتیب شده بود.
این گفت‌وگوها که پس از انتظار طولانی آغاز شده، بخشی از توافق‌نامه تاریخی بین ایالات متحده امریکا و طالبان در ماه فبروری می‌باشد.
بر اساس این توافق‌نامه، نیروهای بین‌المللی در بدل تضمین مبارزه با تروریزم از سوی طالبان، تعهد آتش‌بس دایمی و سهم گرفتن در قدرت با حکومت افغانستان، تا ماه می ۲۰۲۱ از افغانستان خارج می‌شوند.
- گسترش منابع نقدی
ملا یعقوب، تا زمانی که طالبان مرگ پدرش – ملا عمر را که بر اساس اطلاعات، دو سال قبل از آن در پاکستان اتفاق افتاده بود، اعلان می‌کردند، عملاً یک فرد ناشناخته بود.
از آن ببعد، ملا یعقوب رفته رفته در صفوف طالبان مطرح شد. او پس از ناکام شدن تلاش‌هایش برای جانشینی پدرش در همان سال، ابتدا معاون رهبر این گروه و اخیراً در سمت بسیار قدرتمندی، به‌عنوان مسئول نظامی این گروه گماشته شد.
ملا یعقوب موفق شد کنترول شبکه‌های بزرگ مالی را به‌طور قابل ملاحظه بدست آرد، او در سال ۲۰۱۶ یک کمیته مالی را برای رساندن درآمدها به حداکثر، پس از تصویب رهبری این گروه، تأسیس کرد.
در گزارش ناتو آمده است که طالبان تحت رهبری ملا یعقوب "هدفمندانه به مناطق سرشار از منابع معدنی قابل بهره‌گیری افغانستان منتقل شده و به اعتراف خود این گروه، بخش مالی خود را بالاتر از آنچه توقع داشتند، دوباره سازی کرده اند."
راه‌های عمده درآمدهای‌شان "بهترسازی روش‌های مالیاتی، ایجاد بازارهای صادراتی از طریق روابط با بخش عمده فروشی و تجارت صادراتی اقلام متعدد، از زغال سنگ و نمک گرفته تا سنگ‌های قیمتی مثل یاقوت و زمرد" بوده‌است.
بر اساس مصاحبه‌های نویسنده این گزارش با سه تن از افراد بلند پایه طالبان مستقر در شهر کویته در جنوب غرب پاکستان که گفته می‌شود با شاخه مالی این گروه ارتباط دارند، از زمانی‌که ملا یعقوب مسئولیت امور مالی گروه طالبان را به عهده گرفته، این گروه توانسته است درآمد خود را از کمتر از یک میلیارد دالر به ۱،۶ میلیارد دالر افزایش دهد.
فهرست بخش‌های درآمدهایی بدست آمده زیر نظر ملا یعقوب، که از سوی اعضای طالبان در دسترس قرار گرفته نشان می‌دهد که این گروه شورشی در جریان سال مالی گذشته ۴۶۴ میلیون دالر از استخراج معادن، ۴۱۶ میلیون دالر از مواد مخدر، ۲۴۰ میلیون دالر از کشورهای خارجی و افراد، ۲۴۰ میلیون دالر دیگر از صادرات، ۱۶۰ میلیون دالر از مالیات و ۸۰ میلیون دالر از مدرک املاک بدست آورده‌است.
درآمد ۱،۶ میلیارد دالری طالبان با ارقام ارائه شدۀ کمیته تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل‌متحد سازگاری دارد که در ماه می اعلام شد و گفت که این درآمدها از ۳۰۰ میلیون دالر به ۱،۵ میلیارد افزایش یافته است.
منبع اصلی افزایش درآمدهای گروه طالبان استخراج معادن است. درآمد آنها ازین مدرک از ۳۵ میلیون دالر در سال ۲۰۱۶ به ۴۶۴ میلیون دالر در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است. بر اساس مصاحبه با یکی از اعضای طالبان، چین و امارات متحده عربی بزرگ‌ترین خریداران مواد خام ازین گروه بوده‌اند.
قاچاق غیر قانونی تریاک نیز به‌عنوان یکی از منابع اصلی درآمد طالبان بوده‌است. حدود ۹۰ درصد هیروئین جهان از وادی هلمند، محل امن طالبان در جنوب افغانستان، بدست میاید.
طالبان از دهقانانی‌که کوکنار کشت می‌کنند ماليات می‌گیرند، آنها همچنان در قاچاق مواد مخدر به کشورهای منطقه، که از آنجا سرانجام به اروپا و امریکای شمالی می‌رسند، دخیل اند.
در این گزارش بر اساس گفته‌های افراد نزدیک به ملا یعقوب آمده است "تلاش‌های یعقوب برای کنترول و گسترش امور مالی سازمان به این معنی است که طرح‌های او می‌تواند درآمدها را تا دو میلیارد دالر در سال برساند."
- حمایت خارجی
در کنار امپراتوری تجاری میلیارد دالری طالبان، حمایت خارجی ازین گروه نیز اهمیت کلیدی داشته است.
گزارش محرم ناتو می‌گوید ملا یعقوب در تلاش است تا از طریق خودکفایی مالی این وابستگی را پایان دهد.
گزارش می‌گوید "طالبان امکانات مالی خود را با هدف مبدل شدن به یک نهاد مستقل سیاسی و نظامی افزایش داده اند."
پاکستان، حامی اصلی طالبان، از دیر زمانی متهم به فراهم کردن پناهگاه‌ها و کمک به شورشیان است.
روابط پاکستان با طالبان به دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد، زمانی‌که به شورشیان سلاح، آموزش و اطلاعات فراهم می‌کرد.
پاکستان یکی از سه کشوری بود که رژیم طالبان را به‌عنوان حکومت افغانستان به رسمیت شناخت.
پس از آن‌که رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ سقوط کرد، شمار زیادی از طالبان به پاکستان پناه بردند.
ناظران می‌گویند، پاکستان طالبان را به‌عنوان بیمه‌ی برای رسیدن به اهداف دیرینۀ استراتژیک خود در افغانستان می‌داند، که همانا نصب یک حکومت طرفدار پاکستان در کابل و محدود کردن نفوذ هند که روابط بسیار نزدیک با کابل دارد، می‌باشد.
ایران، کشور همسایه نیز تأیید کرده‌است که با طالبان روابط دارد، اما تأکید میکند که این روابط برای حصول اطمینان از مصونیت اتباع ایرانی در افغانستان و تشویق این گروه به گفت‌وگوهای صلح است.
اما ایالات متحده، تهران را به فراهم سازی انواع حمایت‌ها از طالبان متهم میکند، اتهامی‌که ایران آن را همواره رد کرده است.
در گزارشی‌که در نوامبر ۲۰۱۹ منتشر شد، آژانس اطلاعات دفاعی امریکا (دی،آی،ای) گفته است که ایران حمایت مالی، سیاسی، آموزشی و تجهیزاتی را به گروه طالبان فراهم کرده‌است.
روسیه نیز اذعان کرده است که به‌خاطر تهدید مشترک جنگجویان گروه دولت اسلامی (داعش) در سال‌های اخیر با طالبان در افغانستان روابط برقرار کرده‌است. اما ایالات متحده روسیه را به کمک تسلیحاتی به این گروه متهم کرده که مسکو بی‌اساس خوانده است.
در دو سال گذشته، مسکو با دعوت رهبران طالبان و مخالفان سیاسی حکومت افغانستان، میزبان دو کنفرانس بین‌المللی در مورد پروسه صلح افغانستان بوده‌است.
در ماه جولای، رسانه‌های امریکایی گزارش دادند که یک واحد اطلاعاتی اردوی روسیه به طالبان در بدل کشتن سربازان امریکایی یا نیروهای کشورهای عضو ناتو در افغانستان، پیشنهاد انعام کرده‌است. مسکو و طالبان این گزارش‌ها را که بر مبنای آن ارزیابی‌های اطلاعاتی تأیید ناشده بود، رد کرده‌اند.
در همین حال، طالبان حمایت مالی قابل ملاحظۀ از پاکستان، ایران و شمار زیادی از کشورهای خلیج به شمول عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر بدست می‌آورند.
یک گزارش شورای امنیت سازمان ملل‌متحد در ماه می سال ۲۰۱۸ حاکیست که "منطقه خلیج هنوز هم برای طالبان موقعیت مهمی بشمار می‌رود تا درآمد مواد مخدر را از طریق شبکه‌های افراد، شرکت‌ها، مساجد و مدرسه‌ها، همچنان نهادهای متعدد خیریه شستشو کنند (پول‌های سیاه را قانونی سازند)."
بر اساس یک گزارش سال ۲۰۱۸ بی‌بی سی، کمک مالی خارجی بخش عمدۀ درآمد طالبان را تشکیل می‌دهد و حتی می‌تواند تا ۵۰۰ میلیون دالر در سال برسد. به استناد "یک گزارش سری سازمان استخبارات مرکزی امریکا – سی،آی،ای" در سال ۲۰۰۸، طالبان ۱۰۶ میلیون دالر را از منابع خارجی "به خصوص دولت‌های خلیج" بدست آورده اند.
- تغییر نسلی یا سِنی
گسترش قدرت مالی گروه طالبان بخشی از تلاش‌های ملا یعقوب برای احراز موقفی است که او را نهایتاً قادر به دست‌یابی به رهبری این گروه سازد.
این گزارش می‌گوید: "ملا یعقوب به گونه ماهرانه و فرصت طلبانه از ابتلای رهبران ارشد طالبان به ‘کووید-۱۹’ برای گسترش کنترولش بر این گروه استفاده کرده‌است."
بر اساس این گزارش، هبت‌الله آخندزاده رهبر طالبان و سراج‌الدین حقانی معاون این گروه و رهبر شبکه حقانی، جناح قدرتمند طالبان که امریکا آن را یک سازمان تروریستی می‌شمارد، به ویروس کرونا مبتلا شده بودند.
مقام‌های طالبان گزارش نشریۀ فارین پالیسی را به نقل از منابع فاش ناشده طالبان در مورد این‌که ملا هبت‌الله آخندزاده به ‘کووید-۱۹’ مبتلا شده و احتمالاً هنگام تداوی در بیرون از کشور درگذشته است، رد می‌کنند.
در گزارش سری ناتو آمده است: "ملا یعقوب اکنون قدرت نظامی و مالی هر دو را در دست دارد و اگر برخلاف انتظار برخی از شوراها و مجامع مشورتی قادر به حفظ این وضعیت گردد، می‌تواند تا پایان همین سال میلادی رسماً در مقام رهبری ارشد گروه طالبان تایید شود.
اعتبار ملا یعقوب به‌عنوان پسر کلان ملا عمر نیز مرتبه، مقام و جایگاه او را میان قوماندانان طالبان در میدان‌های نبرد، بالا برده‌است.
گزارش می‌گوید، اما تلاش‌های ملا یعقوب برای رهبر شدن همچنان می‌تواند جنگ قدرت در این گروه را شعله‌ور ساخته و این وضعیت به احتمال زیاد به خشونت گراییده و سبب خواهد شد تا "پروسه صلح با حکومت افغانستان از محراق توجه بیفتد."
کارشناسان ملا یعقوب را نیروی نسبتاً معتدل توصیف می‌کنند که خواهان ختم جنگ از راه مذاکره است.
او از سوی ملا عبدالغنی برادر، یکی از بنیانگذاران گروه طالبان و معاون پیشین ملا عمر، حمایت می‌شود. ملا برادر که سال‌ها را در زندانی در پاکستان بسر برده، رهبر سیاسی گروه طالبان است و رهبری هیئت گفت‌وگو کننده این گروه را در مذاکرات با امریکا داشت که به توافق بین دو طرف انجامید.
اما گزارش هشدار می‌دهد که ظهور ملا یعقوب "نشانۀ از تغییر نسلی یا سِنی از «محافظ پیشین» ملا عمر به یک شخص بسیار فرصت طلب و شاید بی‌رحم تر است".
- شرکای تروریست
گزارش ناتو هشدار می‌دهد، اعتماد به نفس مالی برای طالبان این اطمینان را به وجود خواهد آورد که "آنها در مقابل فشار (بیرونی) تأثیر ناپذیر اند" و می‌افزاید که جنگجویان می‌توانند از تعهداتی‌که در برنامه صلح تحت محوریت امریکا کرده‌اند، سرکشی کنند.
از جملۀ تعهدات طالبان در توافق‌نامه صلح با امریکا، یکی هم جلوگیری از استفادۀ قلمرو افغانستان به‌عنوان پناهگاه امن و طرح‌ریزی حملات توسط گروه‌های تروریستی به شمول القاعده است.
اما در یک گزارش ماه جولای وزارت دفاع امریکا (پنتاگون) آمده‌است، القاعده هنوز هم با طالبان "روابط نزدیک" دارد و افزوده که این شبکۀ تروریستی" روزمره از اعضای سطح پائین گروه طالبان که در تلاش تضعیف حکومت افغانستان اند و علاقه‌مندی مداوم به حمله به نیروهای امریکایی و اهداف غربی در منطقه دارند، حمایت و با آنها کار میکند."
یک گزارش ماه جون سازمان ملل‌متحد می‌گوید، القاعده و طالبان "بر اساس دوستی، سابقه مبارزه مشترک، همدردی ایدیالوژیک و امتزاج باهمی با هم نزدیک می‌مانند."
گزارش می‌افزاید که هنگام مذاکرات با ایالات متحده امریکا گروه طالبان با القاعده "مرتباً مشوره" در مشوره بود و "تضمین‌هایی ارائه کرده‌اند که به روابط تاریخی با آنها احترام خواهند گذاشت".
گزارش سری ناتو همچنان می‌گوید که طالبان "در مشارکت با متحدین سنتی‌شان در سازمان‌های دیگر به شمول القاعده که رسماً از سوی ملل‌متحد و ایالات متحده گروه‌های تروریستی شناخته شده" با حکومت افغانستان وارد مذاکره شده‌اند.
گزارش افزوده است که "طالبان در گفتار و عمل این تبارز داده اند که قصد گسستن اتحاد با {القاعده} و سازمان‌های دیگر جهادی را نه دارند."
"در نتیجه، افغانستان احتمالاً یک بار دیگر با خلای قدرت روبه رو خواهد شد، درست مانند زمانی‌که {القاعده} در ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ به امریکا حمله کرد."
گزارش می‌گوید، برای جلوگیری از مبدل شدن افغانستان به "قلمرو بدون حاکمیت دولتی که جهادگرایی خشن از آنجا منطقه و بقیه جهان را تهدید کند" ناتو باید ابتدا "علیه فعالیت‌های تولید ثروت طالبان اقدام کند."
این گزارش همچنان از ائتلاف فرا اتلانتیک خواسته است که همه چهره‌های طالبان و افراد وابسته به آنها را از لیست تحریم‌های سازمان ملل‌متحد حذف نکنند، بلکه موسسات تجاری و افرادی را که برای امور مالی طالبان تسهیلات فراهم می‌کنند نیز مشمول این تحریم‌ها سازند و در عین حال از تحریم‌های جهانی بر محصولات غیر قانونی افغانستان حمایت کنند.
