بدخشان در شمال‌شرق افغانستان یکی از ولایت‌هایی است که تنوع زبانی دارد. ساکنان ولسوالی‌های دور دست بدخشان به زبان‌های بومی گفتگو می‌کنند. شماری از این زبان‌ها از میان رفته‌اند و شماری دیگر هم در معرض نابودی قرار دارند.
صمد شیرزاد، نویسنده و روزنامه‌نگار، در بدخشان می‌گوید که در این ولایت غیر از زبان‌های دری و ازبکی، هفت زبان بومی دیگر هم رایج است، از جمله اشکاشمی، شغنانی، واخانی، سنگلیچی، بلوچی، منجانی و قیرغیزی.
آقای شیرزاد گفت: "بدون زبان‌های ازبکی و تاجیکی در بدخشان، هفت زبان بومی دیگر وجود دارد. به‌دلیل عدم کاربرد در مکان‌های مهم، در حالت انقراض قرار گرفته است. به این زبان‌ها کمتر توجه شده‌است. اگر توجه نشود، به مرور زمان همه زبان‌ها تکیه می‌کنند بر زبان دری."
طلب‌الدین قادری در ولسوالی واخان ولایت بدخشان زندگی می‌کند. او به رادیو آزادی گفت که در این منطقه‌ی کوهستانی مردم در خانه به زبان واخانی، اما در شهر و بازار به زبان فارسی صحبت می‌کنند.
او حتی در شبکه‌های اجتماعی هم به فارسی می‌نویسد.
آقای قادری افزود: "زبان من واخانی است. وقتی که ما پا به جغرافیای واخان می‌گذاریم، دیگر فرصتی نیست که به زبان دری صحبت کنیم. ما وقتی که از مادر تولد می‌شویم، به زبان واخانی صحبت می‌کنیم. بعد از صنف هفتم ما در مکتب زبان دری را یاد می‌گیریم."
از سوی دیگر، نقیب‌الله ثاقب‌یار، رئیس اداره اطلاعات و فرهنگ بدخشان، گفت که زبان معاملات تجاری و روزمره مردم بدخشان دری و ازبکی است. به گفته او، این امر باعث شده که همه به زبان دری صحبت کنند.
با این حال، رئیس فرهنگ بدخشان گفت که شماری از نویسندگان بدخشانی به زبان‌های محلی شغنانی، منجانی و واخانی کتاب‌هایی نوشته‌اند و این کتاب‌ها در کتابخانه‌های دولتی موجود هستند.
آقای ثاقب‌یار گفت: "از سال ۱۳۸۲ به این‌سو کتاب‌های مختلفی از سوی نویسندگان زبان‌های بومی نوشته شده‌است. موسسه‌ای ثمر در بدخشان بالای این زبان‌ها کار کرده‌است. این کتاب‌ها در دسترس ما قرار گرفته است. همچنین نهاد ثمر کتابخانه‌های سیار را در ولسوالی‌های شغنان و واخان به زبان‌های خودشان ایجاد کرده‌است."
آگاهان امور زبان و ادبیات بدین باور اند، تا زمانی‌که برای تقویه زبان‌های بومی برخورد علمی نشود، با گسترش نفوذ زبان‌های بزرگ بر حوزه‌های مختلف در بدخشان و عدم توجه به زبان‌های بومی، زبان‌ها به مرور زمان در این ولایت از بین می‌روند.
