مردم در افغانستان از سال ۲۰۰۹ میلادی به‌این‌سو در سه انتخابات ریاست جمهوری رأی داده اند.
نخستین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در یک دهۀ اخیر در ۲۰ ماه آگست سال ۲۰۰۹ برگزار شد.
بر بنیاد نتایج ابتدایی این انتخابات حامد کرزی با گرفتن بیش از ۵۰ در صد آرا در جایگاه نخست قرار گرفت.
اما در نتیجۀ بررسی‌های کمیسیون مستقل شکایت‌های انتخاباتی، بخشی از آرا باطل شد و آرای کرزی زیر ۵۰ درصد رفت.
سپس کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرد که دَور دوم انتخابات در ۷ ماه نومبر برگزار می‌شود.
اما عبدالله رقیب اصلی کرزی به علت آنچه پذیرفته نشدن شرایطش خواند در دَور دوم انتخابات اشتراک نکرد.
عبدالله خواسته بود تا مسؤلان ارشد کمیسیون‌های انتخاباتی که به گفتۀ او در تقلب‌های انتخاباتی دست داشتند برکنار شوند.
بعداً کرزی برنده اعلام شد و برای ۵ سال دیگر در کرسی ریاست جمهوری باقی ماند.
در انتخابات ۲۰۰۹ به‌شمول حامد کرزی و عبدالله عبدالله ۴۱ نفر نامزد بودند اما شماری از نامزدان پیش از برگزاری انتخابات انصراف دادند.
انتخابات ریاست جمهوری دیگر در افغانستان به‌تاریخ ۵ اپریل سال ۲۰۱۴ برگزار شد.
این انتخابات در میان تهدیدات امنیتی هنگامی برگزار شد که مرحلۀ نهایی پروسۀ واگذاری مسئولیت‌های امنیتی افغانستان از قوای بین‌المللی به‌نیروهای افغان ادامه داشت.
مقام‌ها در آن زمان گفتند که شورشیان مسلح، انگشتان رنگ‌شدۀ حد اقل یازده رأی‌دهنده را در ولایت هرات و از شماری دیگر را در ولایت غزنی بریدند.
رضا خُرمی باشندۀ غزنی است.
او به رادیو آزادی گفت که پس از آنکه در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ رأی داد، طالبان دو انگشتش را بریدند.
او گفت: "انگشت شهادتم رنگ شده بود و در یک قسمتی از انگشت دیگر من نیز رنگ ریخته بود. آنها [طالبان] برایم گفتند که اگر بینی‌ات رنگ شده می‌بود، آن را هم می‌بریدیم. زمانیکه انگشت شهادت من را بریدند بی‌هوش شدم."
این باشندۀولایت غزنی می‌خواست شامل اکادمی نظامی شود اما از اینکه انگشتانش قطع شده بود به این اکادمی راه نیافت.
او افزود که از اشتراک در انتخابات پشیمان نیست.
سومین انتخابات ریاست جمهوری افغانستاندر یک دهۀ اخیر در ۲۸ سپتمبر سال ۲۰۱۹ با اشتراک ۱۳ نامزد برگزار شد.
هر سه انتخابات با جنجال و مشکلات به‌همراه بوده است و درد و رنج ناشی از آن را عمدتاً مردم عام به‌دوش کشیده اند.
فیروز حیدری باشندۀ ولایت هرات است. او به رادیو آزادی گفت:"مقصر اصلی دولت است، دولت در اختیار افغانستان نیست و در دست دیگر کشور‌ها است و آنها نظارت می‌کنند، انتخابات را با چالش می‌کشند. اشرف غنی می‌گوید من برنده هستم و عبدالله عبدالله می‌گوید که او برنده است."
عنایت‌الله خالق باشدۀ ولایت کندز است. او به رادیو آزادی گفت که مردم اعتماد شان را نسبت به پروسه‌های دموکراتیک در افغانستان از دست داده اند." این اعتماد در نتیجۀ فساد، معامله‌ها، کم‌کاری و ضعف کمیسیون و مداخلات سیاسی حکومت در پروسه از بین رفته است. ما شاهد انتخابات شفاف، عادلانه و انتخاباتی که در آن عدالت تامین شده باشد واقعاً نبودیم."
محمداشرف غنی و عبدالله عبدالله در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ دو نامزد پیشتاز بودند.
به اساس نتایج ابتدایی این انتخابات، عبدالله بیش از ۴۴ درصد آرا و غنی اضافه از ۳۱ درصد آرا را به‌دست آورده بود.
عدم پیروزی هیچ یک از هشت نامزد در دَور نخست سبب شد که دو نامزد پیشتاز عبدالله و غنی در دَور دوم انتخابات به تاریخ ۱۴ جون سال ۲۰۱۴ با هم رقابت کنند.
بر بنیاد نتایج ابتدایی این دَور انتخابات ، غنی بیش از ۵۶ درصد آرا و عبدالله بیش از ۴۳ درصد آرا را از آن خود کرد.
ولی عبدالله این نتایج را نپذیرفت و گفت که در انتخابات تقلب شده است.
سپس هواداران وی به جاده‌ها ریختند.
جنجالی شدن انتخابات ۲۰۱۴، پای جان کری را به کابل کشاند.
کری در آن زمان وزیر خارجۀ امریکا بود.
او پس از چند هفته میانجیگری بین غنی و عبدالله، بالاخره آنها را به ایجاد حکومت وحدت ملی راضی کرد.
کری در آن وقت در این باره گفت:"بارعایت وحدت ملی،هردو نامزد توافق کردند که در مطابقت با نتایج تفتیش آرا ، برنده انتخابات به عنوان رئیس جمهور ایفای وظیفه کند و فوراً حکومت وحدت ملی را تشکیل دهد."
موافقتنامۀ ایجاد حکومت وحدت ملی افغانستان در ۲۱ ماه سپتمبر سال ۲۰۱۴ امضا شد.
بر بنیاد این توافق، محمداشرف غنی رئیس جمهور شد وعبدالله عبدالله رئیس اجرائیه.
غنی و عبدالله به‌تاریخ ۲۹ ماه سپتمبر ۲۰۱۴ مراسم تحلیف را به‌جا آوردند.
۵ سال عمر حکومت وحدت ملی با اختلاف‌های زیاد بین رهبران آن سپری شده است.
غنی و عبدالله هر دو گفته اند که دیگر چنین حکومت را تجربه نخواهند کرد.
ضیاالحق امرخیل یکی از چهره‌های متهم به تقلب‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۴ به حساب می‌آید.
امرخیل در آن هنگام رئیس دارالانشای کمیسیون مستقل انتخابات بود و حالا به‌عنوان مشاور رئیس جمهور اشرف غنی کار می‌کند.
او در صحبت با رادیو آزادی اتهام‌ها علیه خودش را بار دیگر رد کرد و گفت: "تنها یک آوازه بود، یک اتهام بود و نتوانستند آن را در آخر ثابت کنند. بهترین انتخابات را برگزار کردیم، سطح اشتراک مردم بسیار بالا بود. شفافیت و تقویم را نقض نکردیم."
جنجال‌های انتخابات ریاست جمهوری اخیر یعنی انتخابات ۲۰۱۹ هنوز پا برجاست.
نتایج ابتدایی این انتخابات پس از دو بار تاخیر در ۲۲ ماه دسمبر اعلام شد.
به اساس اعلام کمیسیون مستقل انتخابات ، محمد اشرف غنی ۵۰.۶۴ درصد آرا و عبدالله عبدالله ۳۹.۵۲ درصد آرا را به‌دست آورده است.
نتایج نهایی پس از رسیده‌گی به‌شکایت‌ها اعلام خواهد شد.
کمیسیون مستقل شکایت‌های انتخاباتی گفته است که بیش از ۱۶ هزار شکایت را دریافت کرده.
محمداشرف غنی رئیس جمهور و رهبر دستۀ انتخاباتی دولت‌ساز به‌دنبال اعلام نتایج ابتدایی از آن استقبال کرد و گفت:"اعلام نتایج ابتدایی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸ را به تمام ملت افغانستان از صمیم قلب مبارک می گویم. از ابهام به طرف روشنایی می‌رویم. از عدم اعتماد به طرف اعتماد ملی می‌رویم. از تفرقه و تقسیم به طرف وحدت ملی می‌رویم .دولت که شایستۀ این ملت عظیم باشد ساخته می شود."
اما عبدالله عبدالله رئیس اجرائیه و رهبر دستۀ انتخاباتی ثبات و همگرایی نتایج ابتدایی را نپذیرفت و در واکنش به اعلام نتایج ابتدایی گفت:" کمیسیون مستقل انتخابات متاسفانه از این فرصت استفاده نکرد و با تقلب کاران هم‌دست شد. هیچ وقت قادر به این نشد که جواب قناعت‌بخش در مطابقت به قانون، به‌مردم افغانستان ارائه کند."
عبدالله ابراز امیدواری کرده است که کمیسیون مستقل شکایت‌های انتخاباتی به‌شکایت‌های دستۀ انتخاباتی ثبات‌و‌همگرایی به درستی رسیدگی کند.
ابطال حدود سه صد هزار رأی به‌گفته این دستۀ انتخاباتی "نامعتبر" از خواست هایش است.
ستاد انتخاباتی دولت‌ساز نیز خواهان رسیدگی لازم به شکایت‌های این ستادشده است.
کمیسیون مستقل انتخابات اتهام‌ها بر این کمیسیون را رد کرده.
حبیب‌الرحمن ننگ رئیس دارالانشای کمیسیون مستقل انتخابات گفت:"قطعاً تقلب نشده است، همه چیز مثل آفتاب روشن است. در بسیاری محلات بازشماری صورت گرفت. در هر مرحله و هر قدم شفافیت را درنظر گرفتیم و شفافیت را تامین کردیم."
حامد کرزی که از ماه دسمبر سال ۲۰۰۱ الی ماه سپتمبر سال ۲۰۱۴ در افغانستان در قدرت بود به تازگی در مصاحبه با تلویزیون آشنا صدای امریکا گفت که انتخابات افغانستان در دست افغان‌ها نبوده است:"در سال ۲۰۰۹ زمانیکه من نیز کاندید بودم، هم انتخابات در دست ما نبود و انتخابات ۲۰۱۴ و انتخابات امسال نیز به همین سان، این سلسلۀ معاملۀ بی‌گانه‌ها است. متاسفانه نه‌تنها امریکا، بلکه کشورهای دیگر یک‌جا با امریکا و یا جداگانه به‌خاطر منافع شان در انتخابات افغانستان به‌شدت دخیل اند."
برخی از مخالفان سیاسی کرزی می‌گویند که او تلاش می‌ورزد تا حکومت موقت در افغانستان ایجاد شود اما وی ادعا در این باره رارد کرده.
کرزی با آنکه پس از سرنگونی حاکمیت طالبان در افغانستان به کمک جامعه بین‌المللی به قدرت رسید، اما روابط او با امریکا بعد از سال ۲۰۰۹، پرتنش بود.
انتخابات در افغانستان در یک دهۀ اخیر در حالی با ادعا‌های تقلب و جنجال‌هابه همراه بود که ده‌ها هزار ناظر ملی و بین‌المللی از این انتخابات نظارت کردند.
یکی از نهاد‌هایی که ناظرین‌اش از انتخابات در این کشور نظارت کرده "فیفا" است.
یوسف رشید رئیس اجرایی فیفا یعنی موسسۀ انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان در صحبت با رادیو آزادی عوامل جنجالی شدن پی‌هم انتخابات در این کشور را این‌گونه بر شمرد: "این چند دلیل دارد اول اینکه نتوانستیم چه در بُعد سیاسی، بُعد اجتماعی و چه در بُعد تخنیکی کار‌های جدی را انجام بدهیم تا واقعاً فرهنگ درستی را در عرصۀ انتخابات ترویج کنیم."
وی در ادامه گفت:"دوم مسأله بی‌اعتمادی است بی‌اعتمادی یا بحران اعتماد هنوز به‌عنوان یک مشکل جدی در عرصه انتخابات موجود است و سوم اینکه زیر ساخت‌های انتخابات آسیب‌پذیر است مثل ثبت نام رأی دهندگان، استفاده تکنالوژی و بحث اداره و مدیریت که همه در قالب خود ضعف‌های دارد."
به‌گفتۀ رشید، نیاز است که به‌این موارد توجه شود و اقدامات موثر صورت گیرد تا از تکرار جنجال‌های انتخاباتی در افغانستان جلوگیری به‌عمل آید.
