افغانستان در یک دهۀ گذشته شاهد موارد مختلف نقض حقوق بشری بوده، از سوختاندن و کشتن فرخنده تا شلاق زدن زنان و تجاوز جنسی بر کودکان.
سوختاندن فرخنده یکی از سرخط سازترین موارد نقض حقوق بشری در یک دهۀ اخیر در افغانستان بود که واکنش و نکوهش بین‌المللی را به همراه داشت.
شماری از مردان خشمگین، فرخنده را به اتهام سوزاندن قرآن، با مشت و لگد در کابل کُشتند و سپس جسدش را در محضر عام آتش زدند.
مقام‌های وزارت داخلۀ افغانستان بعداً گفتند که هیچ اثری از آتش‌زدن قرآن در محل پیدا نشده است.
رویداد در ۱۹ ماه مارچ سال ۲۰۱۵ در نزدیک مسجد شاه دو شمشیره شهر کابل اتفاق افتاد.
سنگسار رخشانۀ ۲۱ ساله به اتهام زنا در غور که مقام‌ها آنرا کار طالبان دانستند، بریدن بینی ریزه گل توسط شوهرش در فاریاب و محاکمۀ صحرایی یک پدر و دختر به اتهام دزدی در ولسوالی بلخاب ولایت سرپل از موارد دیگر نقض حقوق بشری در ده سال اخیر در افغانستان به حساب می‌آیند.
بی‌جا شدن مردم از خانه‌های‌شان در نتیجۀ جنگ، محروم شدن کودکان به خصوص دختران از رفتن به مکتب، خشونت علیه زنان و کودکان، فقر ، بیکاری و افزایش ناامنی مسائلی اند که سبب نقض حقوق بشری شده است.
۳.۷ میلیون کودک عمدتاً دختر در حال حاضر از رفتن به مکتب محروم هستند.
به اساس یک سروی تازه که به تاریخ ۲۴ دسمبر سال ۲۰۱۹ در کابل نشر شد ۶۳ درصد دختران بین سنین ۱۳ و ۱۵ سالگی از آموزش محروم می‌شوند.
رسم و رواج‌های ناپسند، خشونت‌های خانوادگی، ناامنی و فاصلۀ زیاد تا مکتب از دلایل آن گفته شده است.
زنان و دختران با خشونت‌های مختلف خانوادگی در یک دهۀ اخیر روبه‌رو بوده اند.
ازدواج‌های اجباری و قبل از وقت، بد دادن، لت و کوب و قتل‌های ناموسی شامل این خشونت‌ها هستند.
'کودکان افغان در معرض کارشاقه، تجاوز و سوء استفاده'
یکی دیگر از مسائلی که توجۀ رسانه‌ها و مقام‌های جهان را در اواخر سال ۲۰۱۹ به خود جلب کرد، یافته‌های موسی محمودی رئیس جامعۀ مدنی ولایت لوگر بود که از آزار و بدرفتاری جنسی با دانش آموزان خُردسال در شش مکتب این ولایت حکایت می‌کرد.
حکومت افغانستان گفته که بررسی در مورد این ادعا ادامه دارد.
به گفتۀ فعالان حقوق بشر، کودکان افغان در یک دهۀ اخیر پیوسته در معرض کارشاقه، تجاوز و سوء استفاده قرار داشته اند.
شکرالله مشکور، عضو و سخنگوی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان است.
مشکور به رادیو آزادی گفت که در کنار مشکلات، دستآورد‌های نیز در بخش حقوق بشر در ده سال گذشته در این کشور وجود داشته است: "می‌توانیم بگوئیم که در چندین بخش دستآورد داریم، از جمله این که افغانستان به چندین کنوانسیون بین‌المللی حقوق بشر ملحق شده است و همچنین برخی قوانین در سطح ملی تصویب شده و این همه به موضوع حقوق بشر کمک می‌کنند."
او آگاهی‌دهی در بارۀ حقوق بشر را دستآورد دیگر خواند و افزود: "با این همه، وضعیت حقوق بشر در بعضی از عرصه‌ها متاسفانه خراب شده، به طور مثال قربانیان جنگ و خشونت‌ها علیه زنان و کودکان در افغانستان افزایش یافته است."
'دیدگاه برخی افغان‌ها در مورد وضعیت حقوق بشری'
مردم در افغانستان در مورد وضعیت حقوق بشری در یک دهۀ اخیر در این کشور دیدگاه‌های متفاوت دارند.
واجد باشندۀ ولایت هرات است: "فکر می‌کنم وضعیت حقوق بشری در افغانستان بهتر شده است. یک زمانی زنان به کمترین امکانات دسترسی نداشتند و اکنون وضعیت خوب شده. ظلم هم نسبت به گذشته کم شده اما افراد زورمند به پنجه قانون سپرده نمی‌شوند و فرهنگ معافیت وجود دارد."
حامد از ننگرهار است. از دید او هنوز موانع برسر راه زیاد است: "با آنکه در این اواخر پیشرفت‌های در بخش حقوق بشر صورت گرفته است اما در مجموع حقوق مردم پایمال شده است یعنی در این آخرها بسیاری مردم بی‌رحمانه کشته شده‌اند، زنان بیوه و کودکان یتیم شدند. افراد زیاد مجبور به ترک این کشور شدند."
'قربانی افراد ملکی در جنگ یک دهه اخیر افغانستان'
سازمان ملل متحد به تازگی گفت که بیش از یک صد هزار غیرنظامی در یک دهۀ اخیر در نتیجه جنگ در افغانستان کشته و زخمی شده اند.
شهرزاد اکبر رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان به رادیو آزادی گفت که تمام اطراف دخیل در منازعه در نقض حقوق بشر در این کشور دخیل بوده اند:"متأسفانه نقض حقوق بشردوستانۀ بین‌المللی از سوی همه اطراف جنگ اتفاق افتاده است. مواردی وجود دارد که افراد ملکی هدف قرار گرفتند، به محفل عروسی حمله شده به همین ترتیب حملات در مکاتب و ورزشگاه‌ها صورت گرفته است. فکر کنم یکبار در جریان بازی کریکت در ننگرهار حمله شد. تمام این موارد نقض جدی حقوق بشردوستانۀ بین‌المللی و جرایم جنگی است."
'اهمیت حفظ ارزش‌های حقوقی بشری در افغانستان برای ناتو'
جامعۀ بین‌المللی در سال‌های اخیر روی تامین حقوق بشر در افغانستان، حفظ دستاوردها در این بخش و به عدالت کشانیدن ناقضین حقوق بشر در این کشور تاکید ورزیده است.
ینس استولتنبرگ، منشی عمومی ناتو در اوائل سال ۲۰۱۹ گفت که حفظ دموکراسی و ارزش‌های حقوق بشری در افغانستان برایشان خیلی مهم است: "ناتو بر بنیاد ارزش‌های اصلی دموکراسی، آزادی فردی و حاکمیت قانون استوار است. دوم اینکه متحدین ناتو در راستای حفظ این ارزش‌ها در افغانستان خیلی سرمایه گذاری کرده اند. البته این برای ما بسیار مهم است که این دستاوردها را حفظ کنیم تا شاهد از بین رفتن آن نباشیم. یگانه راه این است که پروسۀ آشتی به مالکیت افغان‌ها به میان آید زیرا صلح برای حقوق بشر بسیار مهم است."
'نگرانی زنان افغان از قربانی شدن دستاوردهای یک دهه اخیر'
واشنگتن سخت تلاش می‌کند تا طولانی‌ترین جنگ امریکا در افغانستان را به پایان برساند و این روند با نگرانی و خوشبینی به همراه است.
برخی‌ها از جمله بسیاری از زنان در افغانستان نگران اند که مبادا دستاوردهای سال‌های اخیر در بخش حقوق بشر به ویژه حقوق زنان در این کشور در هر نوع معاملۀ صلح قربانی شود.
در پیوند به این نگرانی‌ها کمپاینِ تحت عنوان "خط سرخ من" در ماه مارچ سال ۲۰۱۹ به راه انداخته شد.
این کمپاین را فرحناز فروتن خبرنگار افغان به همکاری دفتر سازمان ملل متحد در امور زنان به منظور ارائه دیدگاه شهروندان افغانستان در مورد صلح و جایگاه زنان در آن، راه اندازی کرد.
فروتن در آن هنگام به رادیو آزادی چنین گفت: "ما می‌خواهیم که با این دادخواهی [کمپاین] سهم و مسئولیت خود را ادا کنیم. می‌خواهیم با این کار صدای مرد و زن را انعکاس دهیم."
برای بهبود وضعیت حقوق بشری در افغانستان چه کارهای باید صورت بگیرد؟
روشن سیرن، رئیس مرکز آموزش حقوق بشر به زنان افغان به این سؤال این‌گونه پاسخ می‌دهد: "افغانستان به علاوۀ آنکه به اعلامیۀ جهانی حقوق بشر متعهد است، شش کنوانسیون حقوق بشر را نیز امضا کرده و به آن ملحق شده است. این کنوانسیون‌ها باید عملی شود و مردم احساس کنند."
بانو سیرن گفت که دولت افغانستان باید میکانیزهای مشخصی را در سطح ملی روی دست گیرد: "با رفع عوامل نقض حقوق بشری می‌توانیم که حقوق بشر را تحقق بخشیم."
مردم که رنج فروان کشیده‌اند و قربانی چندین دهه منازعه در افغانستان بوده‌اند در کنار اینکه خواهان تامین حقوق بشر هستند انتقاد دارند که ناقضین حقوق بشر از چشم قانون در این کشور به دُور مانده اند.
