هر چند پیوند گرده در جامعه افغانی یک اقدام تازه است اما به گفته داکتران افغان مشکل اساسی اینست که بخاطر نبود قانون و طرزالعمل این عضو از جانب اهدا کننده آن بجای این که رایگان داده شود به فروش می‌رسد.
آنان می‌گویند، در برخی از شفاخانه‌های خصوصی که این پیوند انجام می‌شود مردم بخاطر مشکلات اقتصادی‌شان مراجعه می‌کنند تا گرده خویش را به فروش برسانند.
داکتر محمد عارف جلالی سر طبیب شفاخانه حوزوی هرات در صحبت با رادیو آزادی پیوند گرده را در افغانستان یک اقدام نیک عنوان کرده اما می‌گوید، بخاطر مشکلات اقتصادی اکثریت جوانان یک گرده شانرا بفروش می‌رسانند.
داکتر جلالی در این مورد می‌گوید:
"خودم شاهد‌م که یک دختر آمد در کلینیک ما گفت من کلیه خود را می‌فروشم من پرسیدم چرا تو عضو خود را می‌فروشی گفت مجبوریت دارم و سؤال کرد که من اگر کلیه ام را بفروش برسانم برایم آسیب نمی‌رساند من برایش گفتم تو اگر از دو چشمت یکی‌اش نباشد بهتر می‌بینی، از دو گوش یکی نباشد بهتر می‌شنوی، از دو دست تو یکی نباشد می‌توانی بهتر کار کنی، بالاخره من او را قناعت دادم یک دختر جوان بود و از روی مجبوریت این کار را می‌کرد."
به گفته داکتر جلالی، فرهنگ فروش گرده نباید نهادینه شود زیرا این افراد خود نیاز مبرم به گرده دارند و اگر کسی به عضو خانواده مثلاً پدر، مادر، برادر و یا هم خواهر خود عضو اهدا می‌کند این یک مسئله عاطفی و جداگانه است.
این در حالیست که پیش از این نیز یک زوج هراتی بخاطر مشکلات اقتصادی‌شان می‌خواستند یکی از گرده‌های خود را به فروش برسانند.
داکتران متخصص می‌گویند، فشار بلند خون، استفاده از آب آشامیدنی غیر صحی، سگرت کشیدن، افزایش وزن و عدم استفاده از مایعات بخصوص آب از جمله عوامل مبتلا شدن به بیماری گرده عنوان می‌شود.
از سوی هم آمنه خانمی که دخترش به بیماری گرده مبتلا است می‌گوید، چون گرده اعضای خانواده برای دخترش مطابقت نداشته مجبور است این عضو را خریداری نماید.
آمنه می‌گوید، دو نفر حاضر هستند تا گرده شانرا در بدل پنج‌صد هزار افغانی به فروش برسانند.
آمنه می‌گوید:
"دخترکم پنج ماه می‌شود که بستر است، گرده پیدا شده یک نفر است که گرده بدهد اما پول نداریم، منتظر پیسه هستیم، یکی است در بدل پنج‌صد هزار افغانی و یکی دیگر در بدل شش‌صد هزار افغانی گرده اش را می‌فروشد اما ما پول نداریم."
به اساس گزارش‌ها، فروش گرده در اکثر کشورهای جهان رایج بوده و بیشتر جنبۀ اقتصادی دارد و اکثر افراد با فروش گرده‌های‌شان مبالغ نسبتاً چشمگیری را بدست می‌آورند.
گفته می‌شود پیوند گرده در افغانستان تنها در چهار شفاخانه خصوصی لقمان حکیم، افغان آریا در ولایت هرات و شفاخانه‌های رایل و خاتم النبین در کابل انجام می‌شود.
از سوی هم داکتر دلاور بشر ملکزوی رئیس شفاخانه رایل نیز از نبود قانون مشخص بخاطر پیوند اعضای بدن ابراز نگرانی کرده می‌گوید اگر به این مشکل رسیده‌گی نشود ممکن پیوند گرده به یک چالش جدی مبدل شود.
وی گفت:
" این عمل هم فایده و هم ضرر دارد، فایده اینست کسی‌که گرده می‌فروشد شاید یک مشکل بزرگ اقتصادی داشته باشد و از نگاه طبی ما می‌دانیم که به آن فرد هیچ مشکل پیش نمی‌آید، اما ترس از اینست که افغانستان یک کشور فقیر است هر نفر بخاطر مشکل اقتصادی گرده به فروش می‌رساند و حتی شاید در آینده چنین شود که یک گروپ گرده را بگیرد و بعداً به فروش برساند اگر یک طرزالعمل به آن جور شود، بسیار خوب می‌شود."
داکتر دلاور می‌گوید، پیوند گرده باید از افرادی باشد که اعضای بدن‌شان با هم تفاهم داشته باشد و بهتر است که این عمل بین اعضای خانواده انجام شود.
به گفته داکتر دلاور، علاوه بر این برخی خانواده‌ها نیز بخاطر بهبود وضعیت صحی یک عضو خانواده‌اش حاضر هستند تا این عمل را انجام دهند.
علاوه بر فروش گرده بخاطر فقر اقتصادی برخی از اعضای خانواده‌ها نیز برای یکدیگر گرده شانرا اهدا کرده‌اند.
زهرا دختری که گرده‌اش را به برادرش اهدا کرده می‌گوید که وی از این کارش ابراز خوشی می‌کند.
زهرا و برادرش در این مورد می‌گویند:
" من مدت دو سال دیالیز کردم، بعد در همین شفاخانه آمدم و عملیات گرده را انجام دادم از این عملیات سه ماه و هفت روز شد و نتیجه آن بسیار خوب است و از لطف همشیره‌ام که برایم گرده داد بسیار خوب هستم."
اولین سخنی که من برای برادرم گفتم من گرده ام را برایت می‌دهم خداوند زنده‌گی ات را نجات بدهد حالا شکر برادرم خوب است."
این در حالیست که چند ماه قبل حمیده عبدالله هنرپیشه سرشناس افغان بخاطر پیوند گرده از سویدن به افغانستان آمده و در یک شفاخانه ولایت هرات عملیات پیوند گرده را سپری کرد.
در عین حال داکتر تابش بختیاری مسئول شفاخانه خاتم النبین می‌گوید که آنان از ۱۴ ماه بدین‌سو پیوند گرده را در این شفاخانه انجام می‌دهند و این عمل بیشتر بین اعضای خانواده انجام می‌شود.
به گفته داکتر بختیاری، هر قدر نسبت فامیلی بیشتر باشد، عمل خوبتر انجام شده و پذیرش عضو پیوندی بهتر می‌باشد.
وی گفت:
"هر قدر نسبت ژنیتیکی نزدیکتر باشد طول عمر عضو پیوندی بیشتر خواهد بود، هر قدر این نسبت دورتر شود ما مجبور هستیم که از گرده پیوندی محافظت کنیم به همان دلیل چیزی را که ما در این شفاخانه انجام می‌دهیم تقریباً ۹۰ الی ۹۵ در صد موارد ما از افراد درجه اول فامیل می‌باشد زیرا افراد درجه اول فامیل میزان رد پیوند کم است و هم طول عمر گرده پیوندی در فردی که گرده را اخذ می‌کند بیشتر است."
آقای بختیاری در مورد هزینه این عملیات می‌گوید، هزینه پیوند گرده میان اعضای خانواده، بین پنج الی شش صد هزار افغانی می‌باشد.
و این در حالیست که به گفته داکتر بختیاری این عمل در ایالات متحده امریکا ۲۷۰ هزار دالر، در جرمنی ۲۵۰ هزار دالر، در دیگر کشورهای اروپایی دوصد هزار دالر و در کشورهای همسایه ۴۰ الی ۴۵ هزار دالر انجام می‌شود.
داکتر بختیاری می‌گوید، هر چند این عمل در داخل کشور انجام می‌شود اما با آنهم سالانه ده‌ها تن بخاطر پیوند گرده به خارج از کشور سفر کرده و پول‌های هنگفتی را از دست می‌دهند.
از سوی هم داکتر مجبیب الرحمن سمکنی رئیس کمیسیون صحت ولسی جرگه عملیات پیوند گرده در افغانستان را غیر معیاری می‌داند.
وی گفت:
"تا جای‌که ما شفاخانه‌های شخصی را از نزدیک بازدید کردیم به باور من در آن شرایط مناسب است آنان پیوند کلیه را انجام دهند و نتیجه آن نظر به ممالک همسایه ما دقیق نیست، و من به وضاحت گفته می‌توانم که سه شفاخانه خصوصی که اینکار را انجام می‌دهند برابر به استندرد‌های بین‌المللی نیستند."
داکتر سمکنی می‌گوید، وزارت صحت عامه بخاطر پیوند گرده هیچ قانون و مقرره نداشته و هیچگاهی از این عملیات‌ها نظارت نمی‌کند و به همین دلیل به گفته وی پیوند گرده در افغانستان مطابق معیار‌های بین‌المللی انجام نمی‌شود.
با این همه داکتر خالد احدی رئیس بررسی از تطبیق قوانین صحی وزارت صحت عامه در صحبت با رادیو آزادی گفت، در این مورد لایحه از سوی این وزارت تأیید شده‌است.
وی افزود:
"به اساس لایحه تأیید شده وزارت صحت عامه تمام عملیات‌های پیوند گرده در کابل و هرات از سوی این ریاست نظارت می‌شود."
به اساس معلومات وزارت صحت عامه، بخاطر محدود بودن منابع مالی، تسهیلات در حال حاضر پیوند گرده در شفاخانه‌های دولتی انجام نمی‌شود اما به گفته مقامات آن وزارت در سال‌جاری دیپارتمنت جراحی پیوند گرده جز تشکیل شفاخانه جمهوریت شده و با استخدام پرسونل این بخش عملاً فعال خواهد شد.
فرشته ندا
